Vào năm 2012, chính phủ Ecuador đã cử một nhóm người đến bộ lạc Waorani nằm trong rừng Amazon thuộc tỉnh Pastaza để “tham vấn” về việc đấu giá hơn bảy triệu mẫu đất cho việc khoan dầu.
Tuy nhiên, những hành động của nhóm người này không rõ ràng: Sau vài giờ đàm phán và quay một số video clip, họ liền vội vã rời đi. Khi ấy, những người Waorani hoàn toàn không biết mục đích của chuyến viếng thăm là gì, cũng không ý thức được rằng đã xảy ra một việc “khủng khiếp”: Họ vừa ký vào một văn bản nhượng đất của mình.
Sau khi hiểu rõ mọi việc, những người Waorani đã kìm nén cơn giận và đệ đơn tố cáo Chính phủ lừa gạt họ đến toà án. Cuối cùng, với rất nhiều nỗ lực của bộ lạc, ý định khoan dầu trên khắp bảy triệu mẫu đất ở Amazon của Chính phủ Ecuador đã bị đình chỉ vô thời hạn và người dân Waorani ở Pastaza đã giành được phán quyết lịch sử.
Với phán quyết này (được quyết định bởi hội đồng ba thẩm phán của Tòa án tỉnh Pastaza), những người Waorani không chỉ cứu được những cánh rừng nhiệt đới quý giá, bảo vệ vùng đất tổ tiên, mà còn tạo ra tiền lệ pháp lý vô cùng quan trọng với các dân tộc sinh sống bên trong rừng mưa nhiệt đới Ecuador, và cả các bộ lạc sống bên ngoài Ecuador.
Tòa án đã ra lệnh cho chính phủ phải thực hiện lại việc hiệp thương và phải áp dụng tiêu chuẩn Tòa án Nhân quyền Liên Mỹ quy định trước khi có bất cứ cuộc giao dịch mua bán và khai thác tài nguyên dưới lòng đất nào. Điều này có nghĩa là tất cả hành vi khai thác đều phải xét đến sự tác động đối với môi trường sống và văn hóa của các bộ lạc.
Giám đốc điều hành của Amazon Frontlines, Mitch Anderson đưa ra tuyên bố như sau:
Đây là tiền lệ lớn cho quyền bản địa trên toàn Amazon. Hôm nay, tòa án đã nhận ra một mô hình lừa dối, đức tin xấu và các thủ đoạn thao túng trong nỗ lực của Chính phủ Ecuador nhằm mục đích cố gắng giành đất của người dân Waorani để khai thác dầu.
Đây là một bước tiến lớn trong cuộc chiến đảm bảo quyền đất đai của những người bản địa được tôn trọng. Nó sẽ đảm bảo cho người dân bản địa quyền lợi để quyết định tương lai của họ và nói “Không” có các dự án khai thác phá hoại . Đây cũng chính là là chìa khóa để bảo vệ rừng nhiệt đới Amazon và ngăn chặn biến đổi khí hậu.
Người phát ngôn của Waorani ở Pastaza, Oswando Nenquimo, cũng phát biểu:
Hôm nay chúng tôi đã bảo vệ rừng của chúng tôi khỏi khoan dầu; chúng tôi đã bảo vệ nguồn nước của chúng tôi khỏi bị ô nhiễm; chúng tôi đã bảo vệ con cái của chúng tôi khỏi bệnh tật. Đây là tiền lệ pháp lý cho quyền lợi của những người dân bản địa.
Nhưng cuộc chiến còn chưa kết thúc. Chính phủ sẽ kháng cáo vì họ vẫn muốn dầu bên dưới đất của chúng tôi. Các quốc gia bản địa trên khắp Amazon và thế giới hãy hợp sức để bảo vệ ngôi nhà chung của chúng ta.
Trao đổi với The New Yorker, lãnh đạo của Waorani Nemonte Nenquimo nói:
Tòa án công nhận rằng Chính phủ đã vi phạm quyền sống tự do của chúng tôi và tự đưa ra quyết định về lãnh thổ của chúng tôi.
Lãnh thổ của chúng tôi là quyết định của chúng tôi, và bây giờ, vì chúng tôi là chủ sở hữu, chúng tôi sẽ không để dầu xâm nhập và phá hủy môi trường xung quanh tự nhiên, giết chết văn hóa của chúng tôi.
Sự thật là, thế giới của chúng ta đã không còn trong lành và “khoẻ mạnh” như nó đã từng. Trải qua nhiều thế kỷ công nghiệp hoá, hành tinh xinh đẹp này đã bắt đầu khô héo và suy tàn. Nhiều người trên thế giới đang nỗ lực mỗi ngày để giải cứu trái đất, nhưng dường như những nỗ lực đó là quá nhỏ bé, bởi chính những người có quyền lực đang “hút cạn” trái đất và phá huỷ nó.
Tuy nhiên, chúng ta chưa bao giờ đánh mất hi vọng, bởi đến cuối cùng, những giá trị chân chính và thiện lương chắc chắn sẽ chiến thắng, và câu chuyện về những người Waorani là một trong số đó.
(Theo www.unilad.co.uk – Ảnh dẫn qua shutterstock)
Hiểu Minh (biên dịch)