Món ăn tuổi thơ là một cái gì đó rất đặc biệt, từ mùi vị cho đến cách thưởng thức. Ai cũng phải công nhận một điều, khi lớn lên tìm lại mùi vị tuổi thơ đó sẽ không được như thế nữa.
Câu chuyện về món ăn đặc sản tuổi thơ của một độc giả lớn lên từ Đồng bằng sông Cửu Long được đăng tải trên tờ Ngôi Sao đã chạm đến kỷ niệm hồi bé của rất nhiều người, khiến bao cảm giác bồi hồi, thương nhớ lại ùa về…
“Quê nội của tôi thuộc một tỉnh nằm ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Tuổi thơ tôi lớn lên từ đó và gắn liền với với những ngày hè thả diều trên những cánh đồng vừa gặt xong mùa lúa, với những con sông phù sa nước lớn ròng thật hiền hòa, cùng những vườn cây say trái sau nhà nội. Tuy vậy, ấn tượng trong tôi vẫn là những mùa nước nổi nơi đây. Mùa này, ngoài tôm cá đầy đồng, còn xuất hiện nhiều loại rau trái đặc trưng, mang đậm chất miền Tây Nam bộ.
Có dịp về lại thăm quê nội sau những ngày bận rộn với công việc và cuộc sống ở xứ người, đi dọc hai bên đường làng, tôi lại bắt gặp hình ảnh trái cà na căng tròn màu xanh ươm, có vị chua, chát của năm này. Bất chợt bao ký ức về tuổi thơ trong tôi lại hiện về. Tôi nhớ rất rõ hai bên đường làng vào nhà nội năm nào có rất nhiều hàng cà na mọc san sát mé sông với cành lá sum suê. Và để hái được trái cà na, người dân miền Tây quê tôi phải dùng đến chiếc xuồng nhỏ bơi đi bơi lại mới hái được hết trái trên cây.
Không ai nhớ cây cà na có từ bao giờ, nhưng với người dân sông nước miền Tây, cà na là người bạn gắn liền với tuổi thơ của bao thế hệ. Và kể từ đó, trái cà na được xem là đặc sản nơi đây vì không phải lúc nào cũng có, muốn ăn cà na phải chờ vào khoảng tháng 8-9 (khoảng tháng 7 âm lịch hàng năm), mùa thu hoạch loại trái này.
Hồi đó, mỗi khi mùa nước về, cây cà na rất say trái. Vì trái cà na không cho năng suất kinh tế cao, nên người dân quê tôi chỉ dùng để ăn chơi chứ không nhân giống rộng rãi đế trồng và hái bán như bây giờ.
Từ bao đời nay, cây cà na trở thành người bạn thân quen đối với người dân miền Tây như tôi. Rễ cây cà na thường bám chặt lấy nhau thành chùm nên giữ đất và có công dụng chắn sóng rất tốt. Bông cà na búp có màu xanh lợt, khi nở lại có màu trắng rất đẹp. Đến mùa nước nổi, những bông ấy sẽ trở thành những chùm trái căng tròn. Trái cà na có hình bầu dục, to bằng đầu ngón tay. Trái non có màu xanh, đến lúc chín ngả sang màu vàng lợt, vị chua chát thật hấp dẫn.
Với tôi, cà na là một loại trái hấp dẫn. Chính vị chua chát của cà na khi đem biến tấu sẽ cho ra nhiều món ngon và hấp dẫn, như: cà na muối, cà na ngào đường…
Hồi nhỏ, vì thích ăn những trái cà na tươi sống, nên tôi thường cùng đám bạn rủ nhau đi hái cà na trước mé sông nhà nội. Cách ăn cà na hồi xưa của chúng tôi cũng đơn giản lắm. Trước khi ăn loại trái này, tôi và đám bạn đều chà trái vào áo cho hơi dập, rồi chấm với muối ớt. Ôi cái vị chua chát và dân dã của loại trái này sao khiến cho chúng tôi mê mẩn đến thế. Những trái ăn không hết, tôi thường mang về nhà để dành đó, rảnh rỗi lấy ra ăn. Các cô của tôi thấy vậy, mang trái đi rửa sạch, để ráo nước, rồi chuẩn bị cho món cà na muối và ngào đường.
Những đứa trẻ còn nhỏ như tôi thời đó cũng góp ít công sức để phụ cô sơ chế. Cô tôi dạy, để chế biến cà na đúng cách, phải lấy một con dao nhỏ, cắt bỏ cuống, rạch dọc vài đường trên thân trái, để khi trộn sẽ rất ngấm gia vị. Phần cà na muối, cô của tôi đem trộn với hỗn hợp gồm nước mắm, ớt, đường… rồi cho vào hũ, chỉ sau 2 ngày là có thể lấy ra ăn rất ngon rồi. Còn món cà na ngào đường thì cô bảo, tưởng chừng đơn giản nhưng lại là cả một kỳ công, để trái cà na vừa ngon mà không bị nát là tuỳ thuộc rất nhiều vào tay nghề cùng kinh nghiệm của người làm.
Phần cà na ngào với đường, cô dạy phải để lửa rêu rêu cho đường không bị cháy khét và cà na sẽ được ngấm đường từ từ, tạo thành hỗn hợp sền sệt để dành được lâu ngày hơn. Công nhận làm cách này, trái cà na ăn không còn vị chua chát mà thay vào đó là rất bắt mắt và lại rất ngon miệng nha. Ăn cà na không thể thiếu chén muối ớt trộn cho thật cay, càng cay càng ngon và kích thích khẩu vị. Đây được xem là món ăn khoái khẩu của tôi cũng như biết bao đứa bạn cùng lứa thời đó”.
Món ăn tuổi thơ luôn là hương vị đặc biệt nhất trền đời. Dù sau này lớn lên, vẫn ăn lại món ăn với cách làm đó nhưng không thể nào ngon lạ đến như vậy.
Giờ đây, trái cà na được người dân miền Tây trồng nhiều hơn, bởi đó không chỉ là món ăn mà còn sử dụng như một bài thuốc chữa bệnh.
Theo Đông y, trái cà na có vị chua ngọt, chát, tính ôn, không độc, vào 2 kinh Phế và Vị. Công dụng của quả cà na được ghi chép trong nhiều sách y khoa như cuốn “Thực liệu bản thảo” hay “Nhật hoa tử bản thảo”.
Ngoài ra, các nghiên cứu y học hiện đại cũng cho thấy, trong trái cà na có chứa nhiều thành phần dinh dưỡng như hàm lượng canxi cao, sắt, vitamin C, một số chất như thymol, P-cymene, nerol, geraniol, S-cadinene, B-caryophyllene, a-copaene, elemol… nên rất thích hợp với trẻ nhỏ, phụ nữ đang mang thai và những người trung trung niên cơ thể bị suy nhược.
Theo thông tin từ trang Caythuocquy.info.vn – Hội Dược liệu Việt nam, trái cà na không chỉ được dùng làm thực phẩm mà nó còn được sử dụng trong các bài thuốc điều trị bệnh. Một số bài thuốc có sử dụng trái cà na như:
Chữa khô cổ, ho gây mất ngủ: Dùng ngày 20-30 quả cà na (bỏ hột) đập dập nấu nước uống. Có thể thêm gừng, đường hay mật ong để uống.
Chữa sốt cao, khô môi miệng, khát nước: Giã nát trái cà na lấy nước uống hàng ngày.
Ho khản cổ: Cà na tươi 4 quả bỏ hột, giã nát với huyền sâm 10g thái lát. Cho vào nồi đất đổ ngập nước, nấu uống. Có tác dụng tư âm, giáng hỏa, lợi yết hầu, thanh nhiệt giải độc, tiêu thũng.
Nước thanh nhiệt: Cà na tươi 20g bỏ hạt, rễ lau tươi 4 chùm thái nhỏ. Nấu với 0.5 lít nước trong 30 phút, lọc nước uống. Cà na tươi có tác dụng thanh phế, lợi hầu, khử hỏa, hóa đàm. Rễ lau thanh can nhiệt, vị nhiệt, sinh tân dịch, khỏi ho. Nên uống nóng.
Đặc sản hồi bé của bạn là gì? Hãy cùng chia sẻ với Bếp Đại Kỷ Nguyên nha!
Video xem thêm: Học cách sống “lành”