Lão Tử là bậc tu Đạo hơn 3.000 năm trước, ông để lại nhiều câu khiến người đời và hậu thế phải nghiêng mình khâm phục. Chính Khổng Tử cũng phải thốt lên với học trò của mình sau khi gặp được Lão Tử: “Cảnh giới tư tưởng của ông ấy chẳng khác gì con rồng quá đỗi hư không kia, ông ấy đã khiến ta nói không thành lời, lỡ mở miệng mà không thể rút lại được, khiến tâm, thần của ta bất định, không biết ông ấy rốt cuộc là người hay là thánh”.
Lão Tử được coi là tác giả của Đạo Đức Kinh – cuốn sách quan trọng nhất trong lịch sử triết học Trung Quốc. Theo truyền thuyết thì ông chính là Thái Thượng Lão Quân – một trong ba vị thần chí cao vô thượng cai quản vũ trụ này của chúng ta. Ông đã chuyển sinh vào Trung Quốc để lưu lại cho con người các nền tảng cơ bản nhất về triết học, mối liên hệ giữa con người và vũ trụ, nhận thức con đường “phản bổn quy chân”. Lão Tử định nghĩa về Đạo như sau: “Có một cái gì đó huyền bí và toàn vẹn tồn tại từ trước lúc khai thiên lập địa. Tĩnh mịch, vô hình, trọn vẹn và bất biến. Nó sống mãi ở khắp mọi nơi trong hoàn thiện, và từ nó mọi vật được sinh ra. Tôi gọi nó là Đạo”.
Tư tưởng Đạo Gia coi trọng “vô vi thanh tĩnh”, có nghĩa là một gợn nhỏ của dục vọng trong tưởng cũng không nên có, tâm nên phải thuần thanh, phải tĩnh lại, chỉ cần tuân theo Đạo trời là đủ, bởi vì “người thuận theo đất, đất thuận theo trời, trời thuận theo Đạo, Đạo thuận theo tự nhiên”, vạn sự vạn vật xảy đều xoay vần theo Đạo.
Lão Tử dạy con người “phản bổn quy chân”, nghĩa là phải tu dưỡng bản thân, loại bỏ đi cái bản ngã của dục vọng , từ đó mà trở nên vô vi, quay về với chính mình. Bản tính thật sự vốn đã có của sinh mệnh là được sinh ra trong Đạo nên nó thuần Thiện, thuần Chân, hoàn hảo và tốt đẹp.
Điều trùng hợp là Phật Thích Ca Mâu Ni, Lão Tử và Khổng Tử đồng tại thế gian trong cùng một thời kỳ. Ngày tháng ba vị ấy ra đời chênh nhau không quá 20 năm, cùng chuyển sinh để khai sáng nền văn minh huy hoàng cho phương Đông.
Những lời dạy của Lão Tử có thể không còn được truyền lại một cách nguyên vẹn nhưng vẫn bao hàm những triết lý về Đạo sâu sắc. Tư tưởng về Đạo và con đường phản bổn quy chân hiện lên rất rõ trong những câu danh ngôn bất tử của ông.
1. All difficult things have their origin in that which is easy, and great things in that which is small.
Tất cả những điều phức tạp đều có khởi đầu từ sự đơn giản, và những thứ to lớn đều tổ thành từ những thứ nhỏ bé.
2. Do the difficult things while they are easy and do the great things while they are small. A journey of a thousand miles must begin with a single step.
Hãy làm những việc khó khi chúng còn dễ và làm những việc lớn khi chúng còn là việc nhỏ. Hành trình vạn dặm bắt đầu bằng một bước chân.
3. Life is a series of natural and spontaneous changes. Don’t resist them – that only creates sorrow. Let reality be reality. Let things flow naturally forward in whatever way they like.
Cuộc đời là một chuỗi biến hóa của tự nhiên và theo thiên ý. Đừng cưỡng lại chúng – điều đó chỉ tạo nên nỗi phiền muộn. Hãy để sự thật là sự thật. Để mọi thứ chảy theo dòng tự nhiên như những gì chúng vốn có.
4. The snow goose need not bathe to make itself white. Neither need you do anything but be yourself.
Con ngỗng tuyết không cần tắm để khiến chúng có bộ lông trắng. Bạn cũng không cần làm gì ngoài việc là chính mình.
5. I have just three things to teach: simplicity, patience, compassion. These three are your greatest treasures.
Tôi chỉ có ba điều để dạy: sự đơn giản, nhẫn nại và từ bi. Đó là những món kho báu vô giá.
6. Nothing is softer or more flexible than water, yet nothing can resist it.
Không có gì mềm mại và linh hoạt hơn nước, nhưng không gì có thể chống lại được nó.
7. Water is the softest thing, yet it can penetrate mountains and earth. This shows clearly the principle of softness overcoming hardness.
Nước rất mềm mại, nhưng có thể xuyên qua đất núi. Điều đó cho ta thấy rõ về nguyên lý lấy nhu thắng cương.
8. A man with outward courage dares to die; a man with inner courage dares to live.
Một người có lòng dũng cảm ở bên ngoài thì dám chết; một người có lòng dũng cảm trong nội tâm thì dám sống.
9. Music in the soul can be heard by the universe.
Vũ trụ có thể nghe thấy âm nhạc trong tâm hồn.
10. Free from desire, you realize the mystery. Caught in the desire, you see only the manifestations.
Thoát khỏi ràng buộc của dục vọng, bạn sẽ hiểu được điều huyền bí. Chạy theo dục vọng, bạn sẽ chỉ nhìn thấy được những điều trần tục.
Thiên Cầm