“Tiết kiệm là thêm Đức. Xa xỉ là đại ác. Người nói năng có đức đều do tiết kiệm mà có. Tiết kiệm thì ít ham dục. Người quân tử mà nhiều ham dục ắt sẽ tham phú quý, bẻ cong Đạo lý dẫn tới họa hoạn. Tiểu nhân nhiều ham dục, thì cầu mong nhiều, sử dụng bừa bãi, làm bại hoại gia đình và sẽ hại chết bản thân”.

Tư Mã Quang, tự Quân Thực, là sử học gia kiệt xuất đời Bắc Tống, người Tốc Thủy huyện Hạ, Thiểm Châu, người đời gọi ông là Tốc Thủy tiên sinh. Ông đỗ tiến sỹ năm Nguyên Bảo thứ nhất đời Tống Nhân Tông, làm quan các chức Thiên chương các thị giảng, Ngự sử trung thừa, Thượng thư tả bộc xạ, sau được truy phong làm Ôn quốc công. Ông có nhiều trước tác vĩ đại, một bộ “Tư trị thông giám” đủ danh truyền sử xanh.

Tư Mã Quang cả đời dạy con, tu thân là cốt yếu, tiết kiệm chất phác là quan trọng. Ông nhân từ, nhân ái, tiết kiệm, chất phác, lấy thân mình làm gương dạy bảo. Tư Mã Quang “Cả đời y phục che rét mướt, ăn uống cốt để đầy bụng thôi”, nhưng lại “Không dám mặc rách bẩn, để lấy thế tục danh”. Tiên sinh thường dạy bảo con rằng: “Ăn uống ngon lạ sẽ sinh xa hoa, Giàu sang thịnh vượng sẽ sinh xa xỉ”. Đồng thời lấy sách luận về kiệm ước do ông soạn làm sách giáo dục gia đình, dùng để khuyên răn con cháu hết sức tránh xa xỉ, tôn sùng kiệm ước.

Tương truyền để hoàn thành tác phẩm lịch sử khổng lồ “Tư trị thông giám”, Tư Mã Quang và các cộng sự đã bỏ ra gần như cả cuộc đời nghiên cứu, khảo chứng. Tư Mã Quang cho con là Tư Mã Khang tham gia quá trình biên soạn sách để rèn luyện. Thấy con trai dùng móng tay để lật trang sách, ông nhẫn nại truyền thụ phương pháp yêu quý giữ gìn sách: Trước khi đọc sách, đầu tiên lau dọn sạch bàn. Khi đọc sách, ngồi nghiêm trang ngay ngắn. Khi giở sách, dùng phía bên ngón tay nhẹ nhàng. Yêu quý giữ gìn sách, cẩn thận luyện tác phong. Những giáo huấn giản dị mà thâm sâu khiến con trai ông được lợi ích vô hạn suốt đời.

“Mệnh do mình tạo, phúc tự mình cầu”, quả thực những câu chuyện, những lời răn dạy của người xưa đều có nội hàm vô giá. (Ảnh: yangshandang.com)

Ẩn chứa đạo lý trong giáo dục, Tư Mã Quang rất giỏi dẫn dắt tuần tự bằng lòng chân thành. Ông răn dạy con rằng: “Tiết kiệm là thêm Đức. Xa xỉ là đại ác. Người nói năng có đức đều do tiết kiệm mà có. Tiết kiệm thì ít ham dục. Người quân tử mà nhiều ham dục ắt sẽ tham phú quý, bẻ cong Đạo lý dẫn tới họa hoạn. Tiểu nhân nhiều ham dục, thì cầu mong nhiều, sử dụng bừa bãi, làm bại hoại gia đình và sẽ hại chết bản thân”. Câu cảnh tỉnh răn dạy con của Tư Mã Quang “Từ tiết kiệm sang xa hoa rất dễ, từ xa hoa sang tiết kiệm rất khó” là câu nói được người đời truyền tụng xưa nay.

Tuân theo những gì cha dạy bảo, Tư Mã Khang tự giác tiết kiệm chất phác, học có thành tựu, bác cổ thông kim, đảm nhiệm các chức Hiệu thư lang, Trước tác lang kiêm nhiệm Thị giảng, làm quan, làm người đều thanh liêm trong sạch tiết kiệm chất phác được người đời sau ca ngợi.

Nam Phương

Từ Khóa: