Có một thống kê nhỏ nhưng rất đặc biệt tại Nhật Bản, đó là cứ 23 người dân nước này sẽ được sở hữu một chiếc máy bán hàng tự động, tỷ lệ cao nhất thế giới. Có thể rất khó tin, nhưng những chiếc máy bán hàng tự động lại được xem là trụ cột trong nền văn hóa của người Nhật.
Máy bán hàng tự động – Không chỉ là phục vụ
Tại Nhật Bản, máy bán hàng tự động có ở khắp mọi nơi làm bất cứ du khách nào ghé thăm đây cũng lập tức nhận ra ngay. Mặt hàng chủ yếu là đồ uống nóng và lạnh, nhưng cũng có những mặt hàng kì lạ với cái tên ngộ nghĩnh như “Mồ hôi của Pocari” hay “Nước Calispi”.
Vào ban đêm, thay vì tắt đèn, những chiếc máy bán hàng lại trở nên sống động với những chiếc đèn sáng chói cùng màu sắc rực rỡ. Vì quá ấn tượng với khung cảnh đặc biệt này, trong nhiều năm qua nhiếp ảnh gia Eiji Ohashi đã dành rất nhiều thời gian để chụp lại những chiếc máy hàng tự động tại Nhật Bản, tập hợp thành một bộ sưu tập mang tên “Những ngọn đèn đường”.
Đối với Ohashi, những chiếc máy từng được sử dụng như các cột mốc: “Tôi bắt đầu việc này 5 năm về trước, khi tôi đi làm ca đêm về, lúc thấy một chiếc máy bán hàng tự động bóng loáng là về gần đến nhà,” ông nói trong một lần phỏng vấn qua thư điện tử. “Khi ấy, tôi đang sống tại một thành phố phía Bắc Nhật Bản – nơi thường có những trận bão tuyết lớn vào mùa đông. Tôi lái xe trong tình trạng ấy và dùng ánh sáng từ những chiếc máy bán hàng tự động để căn đường”.
Máy bán hàng tự động – Di sản của lòng thành tín
Nhật Bản, nơi con người xây dựng xã hội dựa trên niềm tin và lòng thành tín cao độ, tố chất của người Nhật Bản có thể nói là đạt đến mức cực hạn. Tại đây, người ta vẫn thường thấy trong những túp lều gỗ bên đường không có người trông nom, người dân đặt rau và hoa quả và các nông sản khác, bất kỳ ai cũng có thể qua đó mua hàng và đặt lại đúng số tiền hàng đã niêm yết trên sản phẩm.
Những chiếc máy bán hàng tự động này có thể được xem là di sản của những phong tục thâm căn cố đế tại các miền quê nước Nhật.
Có lẽ, giờ đây bạn chỉ có thể bắt gặp cảnh tượng hiếm thấy này ở xứ sở mặt trời mọc bình yên, nơi có tỷ lệ tội phạm thấp nhất thế giới. Máy bán hàng ở Nhật Bản hiếm khi bị cướp hay bị phá hoại, thậm chí trên thực tế chúng còn được chăm sóc và bảo vệ cẩn thận, điều này có nghĩa rằng chúng luôn hoạt động để làm hài lòng khách hàng.
Nhiếp ảnh gia Ohashi cho rằng đây là một trong những lý do của sự nổi tiếng của chúng: “Chúng được đặt ở khắp nơi mà không bị mất cắp hay phá hoại,” ông nói. “Hơn nữa, chúng hoạt động ngay cả khi bị vùi trong tuyết vì được bảo dưỡng thường xuyên – là điều thể hiện cách làm việc có phương pháp của người Nhật”.
Theo ông Ohashi, một nguyên nhân khác làm chúng được ưa thích là người Nhật thích sự tiện dụng: “Tôi không nghĩ có người Nhật nào lại nghĩ là máy bán hàng tự động làm xấu cảnh quan. Chúng tôi luôn nghĩ cách để làm cho cuộc sống thuận tiện hơn. Tôi nghĩ những chiếc máy bán hàng tự động là biểu tượng của điều đó”.
Một điều khác khiến ông Ohashi vô cùng thích thú và cảm thấy đặc biệt đó chính là: “Hình dáng những chiếc máy và những sản phẩm được bán giống hệt nhau trên toàn nước Nhật”.
Đây là điều rất kì lạ và bất thường trong văn hóa của nước Nhật – một đất nước chú trọng tới sự khác biệt và độc đáo của từng vùng miền, như kẹo và đồ ăn vặt ở mỗi địa phương sẽ được làm theo những cách khác nhau, ví như Kit-kat có tới hơn 300 hương vị.
Ông Ohashi nói: “Tôi muốn lưu giữ hình dạng định chuẩn của những chiếc máy bán hàng tự động. Tôi nghĩ bạn có thể thấy sự khác biệt giữa các vùng thông qua phong cảnh xung quanh chúng”.
Máy bán hàng tự động – Người bạn đường trung thành
“Có những chiếc máy bán hàng tự động được đặt ở những nơi khiến người ta tự hỏi liệu có khách hàng nào từng dùng đến nó?”
Văn minh của người Nhật chú trọng ở cách thức làm việc, những biển báo giải thích cách xếp hàng hay những bản thông báo làm sao có thể cắt tóc hay sử dụng nhà vệ sinh được dán khắp nơi… Người Nhật không thích những hành động tạm bợ và thiếu chắc chắn. Có lẽ cũng bởi vậy, những chiếc máy bán hàng tự động đem đến cho họ cảm giác vững chắc, kiến cố.
Những chiếc máy ở các vùng xa xôi vào ban đêm trong ảnh của ông Ohashi gợi nên cảm giác đơn độc. Trong một tấm ảnh mà ông yêu thích, đỉnh núi phủ tuyết Yotei được thấy rõ đằng sau chiếc máy đứng đơn côi tại một nơi thường đặt hai cái: “Lợi nhuận quá thấp và một chiếc đã bị dỡ bỏ”, ông nói.
Những chiếc máy bán hàng tự động luôn ở trạng thái sáng đèn và sẵn sàng phục vụ khách hàng:
# Dù không một bóng người ghé qua…
# Dù tuyết phủ dày đặc
# Những nơi không một bóng nhà
# Những vùng đất hoang vu và xơ xác
Tôi nghĩ theo một vài cách tôi đang so sánh con người hiện đại ngày nay với những chiếc máy bán hàng tự động. Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta cũng giống như những chiếc máy này, có thể trụ vững qua những trận bão tuyết mà rốt cuộc không được tưởng thưởng.
Nguồn ảnh: Invisiblephotographer.asia
Xuân Dung