Diễn giả nổi tiếng người Mỹ Iyanla Vanzant từng nói “Cách bạn làm một việc là cách bạn làm tất cả mọi việc”. Người xưa cũng có câu “Từ chi tiết nhỏ nhìn ra trí tuệ lớn”, ăn cơm tuy là việc rất đơn giản thường ngày, nhưng quan sát một người ăn cơm cũng có thể nhìn ra sự tu dưỡng của bản thân họ, tính cách và cách họ đối xử với những người xung quanh.
Bạn có để ý không? Có nhiều người khi đi ăn cùng họ, ta cảm thấy thật dễ chịu, nhưng cũng có người chỉ sau một bữa ăn khiến bạn mất cảm tình. Trên đời có đủ kiểu người đủ loại tính cách, có những người khi đi ăn chỉ chăm chăm gắp món ngon, miếng lớn cho mình, không để ý gì tới người khác, kiểu người này thông thường ích kỷ, không biết quan tâm đến mọi người xung quanh. Nhưng một người không quá kén chọn, khi ăn không lãng phí, nhường người khác ăn miếng ngon trước, thường là người lương thiện, chính trực, có thể tin cậy.
Thói quen ăn uống của một người chính là được hình thành từ những bữa cơm gia đình tuổi ấu thơ. Có người nói rằng, chỉ cần nhìn cách bạn ăn uống cũng có thể đoán ra hoàn cảnh của cha mẹ bạn và cách họ dạy dỗ bạn ra sao.
Quả đúng là như vậy, khi tôi còn nhỏ mỗi khi tôi phạm những lỗi như ăn mà không mời người lớn, thấy món ngon liền gắp “lia lịa” liền bị bố mẹ nhắc nhở rất nghiêm khắc. Từ đó mà hình thành thói quen cân nhắc cho người khác khi dùng bữa.
Thế nhưng ngày nay quan niệm này ngày một phai nhạt, bố mẹ mong rằng con cái “ăn đủ dinh dưỡng”, “thích gì ăn nấy” nên để trẻ em uống tùy tiện; đến bữa cơm thấy đồ ăn không ngon thì khóc, đòi bố mẹ làm món mình yêu thích… Điều này chắc hẳn sẽ ảnh hưởng đến cách ứng xử của trẻ trên bàn ăn và cũng gián tiếp ảnh hưởng đến tính cách của trẻ sau này.
Bởi vậy, các bậc cha mẹ cần xem trọng việc giáo dục con cái ngay trên bàn ăn. Người trưởng thành cũng cần tu dưỡng bản thân trong cách ăn uống. Không nên vì thấy việc nhỏ mà bỏ qua, như thế sẽ ảnh hưởng đến tương lai sau này.
Dưới đây mời bạn tham khảo một số quy tắc trên bàn ăn của người Việt xưa. Mặc dù trải qua thời gian, những nét văn hóa quý báu của dân tộc này đang dần mai một, nhưng khi nhìn lại chúng ta thấy được tham chiếu cho thời hiện đại, để giữ được sự kết nối với những giá trị truyền thống tốt đẹp.
1. Không dùng thìa đũa cá nhân của mình quấy vào bát chung.
2. Không xới đĩa thức ăn để chọn miếng ngon.
3. Không cắm đũa dựng đứng vào bát cơm. Hành động này được cho là giống cắm nhang vào bát cơm, chẳng khác nào cúng cơm cho người chết.
4. Khi muốn gắp thức ăn cho người khác phải trở đầu đũa.
5. Khi ngồi ăn không rung đùi. Dân gian có câu “Cây rung thì lá rơi, người rung thì phúc bạc” hay “Nam mà rung chân thì cùng cực, nữ mà rung chân thì hèn mọn”. Từ nhân tướng học có thể nói rung chân là một loại tướng xui xẻo, phá tài.
6. Tránh cơm đầy trong miệng mà nói, điều này vừa mất vệ sinh vừa không lịch sự, tôn trọng người đối diện.
7. Muỗng múc canh phải đặt úp trong bát không được để ngửa.
8. Không tạo tiếng ồn khi ăn, ví dụ húp canh sột soạt hay nhai chóp chép.
9. Không ăn trước người lớn tuổi. Cần chờ mọi người ngồi đủ chỗ rồi mới bắt đầu dùng bữa. Nếu được mời làm khách thì chờ chủ nhà bố trí chỗ ngồi, không tự ý ngồi vào bàn trước khi chủ nhà mời. Ngoài ra nên thành thực nói về việc ăn kiêng, dị ứng (nếu có) để tránh bất tiện cho chủ nhà.
10. Không gắp liên tục một món dù đó là món khoái khẩu của mình.
11. Phần người đi muộn phải phần vào đĩa riêng, không để phần theo kiểu ăn dở còn lại trong đĩa.
12. Ăn từ tốn, không ăn hối hả, không vừa đi vừa nhai.
13. Nếu ăn gặp xương hoặc vật lạ trong thức ăn, cần từ từ lấy ra, không được nhè ra toàn bộ tại bàn.
14. Muốn hắt hơi, xì mũi thì xin phép ra ngoài.
15. Phải chú ý tay áo khi gắp đồ ăn, không được để chạm vào thức ăn.
16. Khi đang ăn mà có việc riêng phải xin phép rồi mới rời mâm.
17. Trong bữa ăn, người nhỏ tuổi phải mời hết lượt ông bà cha mẹ cô chú anh chị… Khi tới đâu thì quan sát gia chủ, không thể mang tập quán nhà mình vào bữa ăn nhà người ta.
18. Ăn xong cần tô son lại thì xin phép vào phòng vệ sinh, không tô son trên bàn ăn trước mặt người khác. Không dùng điện thoại di động trong bữa ăn.
19. Tránh va chạm tay với người cùng mâm, nếu thuận tay trái thì nói trước để chọn chỗ cho thuận tiện.
20. Nói cảm ơn sau bữa ăn dù là chỉ có hai vợ chồng nấu cho nhau. Đừng tiếc lời khen ngợi những món ngon.
Trên đây chỉ là một số quy tắc trong lễ nghi dùng cơm của người Việt. Người xưa có rất nhiều thành ngữ, tục ngữ về ăn uống như “Ăn trông nồi, ngồi trông hướng” (có ý nói cần phải biết giữ chừng mực khi ăn, không nên ăn quá nhiều, hết phần của người khác), “học ăn học nói học gói học mở” (nói về những điều cơ bản trong cuộc sống mà con người ta phải học như cách ăn ở, giao tiếp, cách đối nhân xử thế sao cho lịch sự, tế nhị). Có thể nói người xưa rất coi trọng lễ nghi không chỉ trên bàn ăn mà ở các khía cạnh khác của cuộc sống.
Giáo dục con cái hay tu dưỡng nhân phẩm là việc vô cùng quan trọng, nó được thể hiện từ những chi tiết, việc làm nhỏ nhặt trong cuộc sống hàng ngày. Đặc biệt tướng ăn rất quan trọng, nó phản ánh không chỉ là nhân cách mà còn là gia phong của mỗi một gia đình.
Video xem thêm: Video làm nem rán thơm ngon cho mâm cỗ Tết đủ đầy