Trà lên men, hay còn gọi là Kombucha, đã nhanh chóng được phổ biến trong cộng đồng những người yêu thích thực phẩm lành mạnh, tốt cho sức khỏe.
Kombucha đã được sử dụng từ hàng ngàn năm nay, xuất xứ ở Trung Quốc vào thế kỷ thứ III TCN. Sau đó, nó đã được phổ biến rộng rãi sang Nga, Ấn Độ và Nhật Bản.
Ở Nhật, Kombucha trở thành một thực phẩm quan trọng cho các chiến binh Samurai. Ngày nay, Kombucha cũng phổ biến ở Ba Lan, Đức, Bulgari, Indonesia và nhiều nền văn hóa khác.
Kombucha còn được những người hâm mộ gọi là “Booch”, được làm với trà xanh, đen hoặc bạch trà. Nó được lên men trong khoảng ít nhất một tuần cùng với đường và sự cộng sinh giữa nấm, vi khuẩn và nấm men. Con men giống ban đầu được gọi là “SCOBY” (viết tắt của “symbiotic colony of bacteria and yeast”) tức là khuẩn lạc cộng sinh của vi khuẩn và nấm men.
Con men giống đôi khi được gọi là “con cái”, nó giống như một cái đĩa sệt màu sáng nâu, cứng và dai, chứa các vi sinh vật vẫn còn đang sinh trưởng. Với mỗi mẻ trà, hỗn hợp cộng sinh của các vi sinh vật đó lại có thể phát triển và tạo ra một đĩa mới được gọi là “con” mà có thể chia lại cho một người bạn để làm con giống lên men.
Đôi khi Kombucha còn được gọi là “trà nấm”, nó gắn liền với một danh sách dài các lợi ích cho sức khỏe con người. Đây là một thức uống giàu probiotic với vi khuẩn hữu ích hỗ trợ tiêu hóa và hệ miễn dịch, chứa các enzyme, axit amin, chất chống oxy hóa và polyphenol.
Gần đây, các nhà nghiên cứu của Đại học Latvia đã tổng hợp 75 công trình, xác nhận những lợi ích của Kombucha cho sức khỏe.
Dưới đây là 18 lý do tuyệt vời để bạn bắt đầu nuôi một bình trà giấm Kombucha trong nhà:
1. Trà giải độc
Kombucha có chứa một lượng đáng kể các axít glucuronic (GA) đã được biết đến như là một chất giải độc. Trong cơ thể, nó kết hợp với các độc tố sinh ra từ các dược phẩm và ô nhiễm môi trường và chuyển chúng thành các hợp chất dễ hòa tan mà cơ thể có thể đẩy ra ngoài. Uống Kombucha cũng giúp ngăn chặn các mô hấp thụ các loại độc tố công nghiệp có trong môi trường.
2. Giàu chất chống oxy hóa
Kombucha là nguồn chứa dồi dào các chất chống oxy hóa, bao gồm vitamin E, C, beta-carotene và các hợp chất carotenoid. Giống như trà đen, Kombucha cũng chứa polyphenol và các hợp chất chống oxy hóa mạnh mẽ khác. Nhưng vì được lên men, Kombucha mạnh hơn rất nhiều so với trà túi lọc thông thường. Hoạt tính chống oxy hóa của nó cao hơn 100 lần so với vitamin C và 25 lần so với vitamin E. Do đó, uống Kombucha truyền thống có thể giúp chữa trị các bệnh mãn tính gây ra bởi stress oxy hóa.
3. Tăng cường năng lượng
Kombucha có sắt tự do từ trà đen. Điều đó sẽ giúp tăng mức hồng cầu trong máu và cải thiện lượng oxy cung cấp đến các mô. Nó cũng cải thiện sự hấp thụ của cơ thể đối với sắt có nguồn gốc thực vật.
4. Tăng cường miễn dịch
Stress oxy hóa làm suy yếu hệ thống miễn dịch nhưng với hàm lượng vitamin C cao, Kombucha sẽ hỗ trợ khả năng miễn dịch. Khả năng chống oxy hóa của nó cũng bảo vệ chống lại các tổn thương tế bào, các bệnh viêm, sự suy giảm miễn dịch và các khối u.
5. Bệnh đường ruột
Các thuốc chống viêm dạng không steroid (NSAIDs) gây độc cho đường ruột. Chúng có thể dẫn đến viêm loét dạ dày. Indomethacin là một NSAID phổ biến, có thể gây rối loạn tuần hoàn máu đến niêm mạc của dạ dày. Kombucha đã được chứng minh là có hiệu quả chữa bệnh loét dạ dày.
Các nhà nghiên cứu tin rằng trà lên men bảo vệ lớp màng nhầy mucin của dạ dày. Tính chống oxy hóa của nó cũng bảo vệ lớp niêm mạc ruột, làm giảm tiết axít dạ dày vốn có thể gây tổn hại màng nhầy. Trong thực tế, Kombucha đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc chữa lành vết loét giống như thuốc omeprazole (tên thương mại là Prilosec).
6. Giảm béo
Kombucha giúp cân bằng sự chuyển hóa. Nghiên cứu trên động vật cho thấy trà có tác dụng làm giảm cân.
7. Hỗ trợ điều trị tiểu đường
Nghiên cứu từ năm 1929 cho thấy Kombucha có thể làm giảm lượng đường trong máu. Nhiều nghiên cứu trên động vật gần đây kết luận rằng Kombucha làm giảm đáng kể nồng độ đường trong máu trên những con chuột mắc bệnh tiểu đường. Nghiên cứu khác gợi ý rằng Kombucha có thể được coi là một ứng cử viên cho việc điều trị và phòng bệnh tiểu đường.
8. Giải độc cho thận
Kombucha có thể giúp loại bỏ các tổn thương thận gây ra bởi các chất ô nhiễm môi trường và có thể có ích cho những bệnh nhân bị suy thận. Kombucha cũng đã được sử dụng để ngăn ngừa vôi hóa trong thận và sự hình thành sỏi thận.
9. Chức năng nội mô
Stress oxy hoá có thể gây hại niêm mạc của các mạch máu. Tổn thương này là một tiền đề của sự xơ vữa động mạch, và là một mối đe dọa cho sức khỏe của tim. Các chất chống oxy hóa trong Kombucha giúp thúc đẩy tái sinh thành tế bào trong các mạch máu.
10. Xơ vữa động mạch
Trong các thử nghiệm lâm sàng liên quan đến 52 bệnh nhân xơ vữa động mạch có mức cholesterol cao, kết quả cho thấy Kombucha đã giúp hạ chúng xuống đến mức bình thường. Trong các nghiên cứu trên vịt, Kombucha làm giảm đáng kể nồng độ cholesterol xấu (cholesterol LDL) và đồng thời nâng cao nồng độ cholesterol tốt (HDL) chỉ sau 10 ngày. Nghiên cứu khác trên động vật cho thấy, Kombucha có thể làm giảm 45-52% mức cholesterol toàn phần và làm giảm đáng kể nồng độ triglyceride, LDL trong khi tăng HDL.
11. Ngăn ngừa huyết áp cao
Kombucha đã được sử dụng để ngăn ngừa chứng đau đầu và chóng mặt do tăng huyết áp. Nó được khuyến cáo dùng để điều trị cao huyết áp.
12. Thiếu máu
Axit hữu cơ có trong Kombucha chuyển các hợp chất sắt III trong thực vật thành sắt II. Điều này làm cho sắt từ các nguồn thực vật trở nên dễ hấp thụ hơn cho cơ thể. Còn vitamin C trong Kombucha thì tăng cường hấp thụ sắt. Các nhà nghiên cứu đã gợi ý đưa Kombucha vào chế độ khuyến cáo đặc biệt cho người già và người ăn chay vì nó tăng cường sự hấp thụ sắt và ngăn ngừa thiếu sắt.
13. Bảo vệ chức năng gan
Trên động vật, Kombucha bảo vệ chống nhiễm độc gan do dùng acetaminophen (Tylenol) quá liều. Các nhà nghiên cứu cho rằng nó cũng có thể mang đến một liệu pháp hữu ích đối với con người.
14. Hệ thần kinh
Kombucha có chứa nhiều axit amin, alkaloids methylxanthine (caffeine, theophylline, và theobromine), acid ascorbic (vitamin C) và vitamin B (bao gồm cả axit folic-B9), cần thiết cho sự trao đổi chất bình thường của hệ thống thần kinh. Nó có thể giúp làm dịu cơn đau đầu, căng thẳng và phòng chống động kinh và ngăn ngừa chứng trầm cảm ở người già.
15. Hỗ trợ bệnh nhân suyễn
Dùng Kombucha hàng ngày có thể giúp bệnh nhân hen suyễn dễ thở hơn. Nó chứa một lượng đáng kể theophyline – chất làm giãn phế quản. Liều điều trị theophyline là 0.18-1.0 g hàng ngày cho bệnh nhân hen suyễn. Chỉ cần một cốc Kombucha đã có khoảng 1.44 mg theophyline.
16. Xử lý các vấn đề của khớp
Axít glucuronic trong Kombucha có thể được cơ thể chuyển đổi thành glucosamine, chondroitin sulfat và các polysaccharides khác, glucoprotein liên kết với sụn, collagen và các chất lỏng bôi trơn các khớp xương. Nó cũng có thể giúp giảm viêm khớp, thấp khớp và bệnh gút.
17. Phòng chống ung thư
Uống Kombucha giúp tỷ lệ ung thư thấp hơn. Các nhà nghiên cứu tin rằng nó làm tăng khả năng phòng chống ung thư của hệ miễn dịch. Nó có thể ngăn chặn sự phát triển ung thư ở giai đoạn đầu nhờ glucuronic, axít lactic và axít acetic cũng như các hợp chất kháng sinh của nó. Nó có thể có tác dụng chống ung thư đặc biệt là đối với các khối u phụ thuộc vào hormone.
Nghiên cứu tế bào cho thấy nó có thể hữu ích cho việc phòng ngừa và điều trị ung thư tuyến tiền liệt. Nó cũng đã được nghiên cứu như là một tác nhân chống ung thư phổi, u xương ác tính, và các dòng tế bào ung thư thận.
18. Kháng sinh chống nhiễm
Kombucha chứa các kháng khuẩn mạnh mẽ chống lại các bệnh truyền nhiễm như bạch hầu, bệnh ban đỏ, bệnh cúm, thương hàn, phó thương hàn sốt và kiết lỵ. Tổng lượng axít cao của Kombucha có hiệu quả trong việc chống lại Helicobacter pylori, vi khuẩn Salmonella typhimurium, Staphylococcus aureus và Bacillus cereus. Người ta cho rằng, Kombucha có thể là một giải pháp thay thế hiệu quả cho thuốc kháng sinh tổng hợp đang ngày càng trở nên không hiệu quả.
Vậy thưởng thức Kombucha tại nhà thế nào?
Kombucha thuộc loại đồ uống lên men, như vậy tùy theo mức độ lên men và thời gian ủ của nó mà thành phần cũng như hương vị có thể thay đổi, từ chua ít pha chút ngọt đến chua nhiều. Khi đã quen với Kombucha, bạn sẽ nhận ra một mùi vị đặc trưng, cũng là lúc lên men vừa đủ và nên thưởng thức rồi.
Trong dịch trà Kombucha có thể còn ít dư vị của rượu – là sản phẩm của quá trình lên men và chưa được chuyển hóa hết, cộng với chút bọt gaz CO2. Tùy vào việc lên men dùng thiết bị hở ít hay nhiều, Kombucha sẽ có lượng CO2 khác nhau. Nếu hở nhiều, các bọt khí có thể bị bay đi gần hết.
Việc dùng Kombucha cũng rất đơn giản, có thể pha nước uống hàng ngày, giống như bạn vẫn uống nước chanh. Có thể pha dưới dạng cocktail, cùng nước trái cây khác… Nếu lên men lâu quá thì có thể dùng làm giấm nấu ăn hàng ngày.
Khi mới uống Kombucha, đừng uống nhiều quá, khoảng 100ml/ngày là được rồi, sau đó bạn cũng nên xem cơ thể mình phản ứng thế nào. Có một số khuyến cáo rằng những người thuộc diện nhạy cảm như phụ nữ mang thai và trẻ em,v.v… không nên uống Kombucha trực tiếp để đề phòng những rủi ro có thể xảy ra do Kombucha được chuẩn bị không tốt. Lưu ý là, khi bạn uống Kombucha thì cũng vẫn phải uống đủ nước để hỗ trợ cơ thể đẩy các chất độc ra ngoài.
Kombucha không phải là thuốc mà là một thức uống truyền thống với nhiều tính năng hỗ trợ sức khỏe. Cũng như tất cả các loại thực phẩm khác, ăn uống điều độ vẫn tốt nhất. Điều quan trọng là phải lắng nghe cơ thể của mình để xác định xem đó có là một sự lựa chọn tốt cho bạn không.
Hiện nay, Kombucha chưa được phát triển thành một loại mặt hàng thương mại rộng rãi ở Việt Nam. Tuy nhiên loại thức uống này đã được nhiều người, đặc biệt là trong giới thực dưỡng, dưỡng sinh, ăn chay biết đến và cũng có thể tự sản xuất tại nhà. Người ta thường gọi chúng với tên là trà giấm hoặc thủy sâm.
Trên một số diễn đàn sức khỏe cũng có những người rao bán hoặc trao đổi cho tặng con giống để tự làm trà. Mặc dù việc làm Kombucha khá đơn giản, nhưng để có được trọn vẹn các lợi ích của loại thức uống độc đáo này, bạn sẽ cần lưu tâm một chút. Hãy đón đọc tiếp bài viết trong kỳ tiếp theo, bạn sẽ nắm được toàn bộ cách làm truyền thống và biết thêm nhiều bí quyết sáng tạo mang lại nét độc đáo cho sản phẩm Kombucha homemade của mình.
An Nhiên
Bài viết có sử dụng thông tin của tác giả Margie King trên Thời báo Đại Kỷ Nguyên tiếng Anh