Việc lựa chọn sử dụng kháng sinh rất đáng để bậc làm cha mẹ cân nhắc bởi việc lạm dụng kháng sinh có thể gây loạn khuẩn đường ruột, tổn thương gan thận, suy giảm miễn dịch, kháng thuốc… cho trẻ nhỏ.
Thuốc kháng sinh là những chất có tác động chống lại sự sống của vi khuẩn, ngăn vi khuẩn nhân lên bằng cách tác động ở mức phân tử, hoặc tác động vào 1 hay nhiều giai đoạn chuyên hóa cẩn thiết của đời sống vi khuân hoặc tác động vào sự cân bằng lý hóa.
Kháng sinh có tác dụng đặc hiệu, nghĩa là 1 loại kháng sinh sẽ tác động lên 1 vi khuẩn hay 1 nhóm vi khuẩn nhất định. Như vậy thuốc kháng sinh không có cùng 1 hoạt tính như nhau đối với tất cả các loại vi khuẩn.
Việc dùng thuốc bừa bãi, mua bán kháng sinh không cần kê đơn… khiến trẻ nhỏ dễ gặp những nguy cơ dưới đây:
Loạn khuẩn đường ruột
Ở trẻ nhỏ, hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, hệ vi sinh vật còn non yếu dễ gặp phải tinh trạng loạn khuẩn, tiêu chảy hoặc táo bón. Việc sử dụng kháng sinh lâu ngày hoặc sử dụng với liều cao sẽ làm mất cân bằng hệ vi sinh khiến cho tình trạng bệnh đường tiêu hóa của trẻ càng nghiêm trọng và thường xuyên đi ngoài.
Tăng nguy cơ mắc bệnh tự miễn đường ruột, hen suyễn, dị ứng
Tại ruột có hệ vi sinh vật chính là các lợi khuẩn vô cùng phong phú, chúng có mối liên hệ chặt chẽ với hệ miễn dịch của trẻ nhỏ. Khi hệ vi sinh vật này mất cân bằng, các vi khuẩn có hại phát triển vừa khiến đường tiêu hóa của trẻ gặp vấn đề, đồng thời các rối loạn điều hòa miễn dịch có thể xảy ra, hệ quả là trẻ tăng nguy cơ mắc bệnh hen suyễn, viêm mũi màng kết, eczema hoặc bệnh tự miễn như viêm đường ruột Crohn, tiêu chảy phân mỡ Celiac…
Gây hại gan, thận
Đã có rất nhiều bài học cho các bậc làm phụ huynh về vấn đề lạm dụng kháng sinh cho trẻ nhỏ. Trẻ có thể bị tiêu chảy, dị ứng hay nghiêm trọng nhất là sốc phản vệ. Một số loại kháng sinh còn gây tổn thương gan, nếu chỉ định cho bệnh nhân gan thì phải điều chỉnh liều lượng, kiểm soát chức năng gan trước và sau khi dùng thuốc.
Kháng sinh nhóm quinolon cũng có thể làm hủy hoại mô sụn, không dùng cho trẻ dưới 18 tuổi, phụ nữ có thai và cho con bú. Một số kháng sinh được dùng phổ biến trước đây còn gây suy tủy, điếc, suy thận… nhưng nay đã được hạn chế.
Tạo ra vi khuẩn siêu kháng thuốc
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng tránh Dịch bệnh Mỹ (CDC), mỗi năm trên thế giới có ít nhất 2 triệu người nhiễm vi khuẩn kháng kháng sinh. Trong đó 23.000 người chết vì không còn loại kháng sinh nào cứu chữa được. Nếu siêu vi khuẩn tiếp tục phát triển với tốc độ như hiện nay, đến năm 2050, con số tử vong vì những căn bệnh vốn có thể chữa được sẽ tăng lên 10 triệu người.
Thực tế, kháng sinh tiêu diệt các vi khuẩn không chứa gen kháng thuốc, để lại những khuẩn chứa gen kháng thuốc. Chúng nhân lên nhanh chóng rồi chuyển gen kháng thuốc sang cho các nhóm vi khuẩn khác. Cuối cùng, quá trình này tạo ra siêu khuẩn có khả năng kháng nhiều thuốc. Việt Nam từng ghi nhận trường hợp bé trai 1 tuổi ở Cần Thơ tử vong do nhiễm khuẩn E.Coli kháng thuốc và nhiều trường hợp khác nhiễm siêu khuẩn kháng mọi loại kháng sinh.
Suy giảm miễn dịch
Đây là tác hại mà các bậc làm cha mẹ hết cần hết sưc chú ý. Trẻ nhỏ, hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, việc lạm dụng kháng sinh lại càng khiến cho hệ miện dịch không trưởng thành. Hậu quả là trẻ cơ thể trẻ không đủ khả năng chống chọi với những lần nhiễm khuẩn, trẻ dễ mắc các bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp, nhiễm trùng.
Việc cân nhắc sử dụng kháng sinh cho trẻ
Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Diệu Thúy – Trưởng bộ môn nhi, Đại học Y Hà Nội đưa ra một số lời tư vấn để hạn chế lạm dụng kháng sinh cho trẻ, cha mẹ cần thực hiện các biện pháp kết hợp sau:
1. Không sử dụng kháng sinh cho trẻ khi không cần thiết
Trong những trường hợp trẻ mắc những bệnh phố biến thì chưa cần thiết sử dụng kháng sinh nếu bị nhẹ. Với các trường hợp như: cảm lạnh, cảm cúm, sốt siêu vi, viêm nhiễm đường hô hấp trên hoặc viêm phế quản, viêm tai – mũi – họng ở mức độ nhẹ, trẻ vẫn ăn uống bình thường, vẫn chơi, không có biểu hiện khó thở nặng lên… thì cha mẹ không nên vội vàng dùng kháng sinh.
Tăng cường chăm sóc qua chế độ dinh dưỡng và điều trị bằng các loại thảo dược. Nếu trường hợp bệnh có dấu hiệu nặng lên, cần đưa trẻ tới bệnh viện để bác sĩ chỉ định thuốc phù hợp sau khi có kết luận chính xác trẻ nhiễm virus hay vi khuẩn.
2. Dùng kháng sinh đúng bệnh, đúng cách
Không nên tự ý đi mua thuốc cho trẻ khi không có chỉ định của bác sĩ.
Trường hợp cần dùng kháng sinh thì phải tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn sử dụng của bác sĩ về thời gian, liều dùng, các lưu ý khi kết hợp thuốc kháng sinh với các thức ăn đồ uống thông thường… để thuốc phát huy tối đa tác dụng tiêu diệt vi khuẩn. Như vậy, chúng sẽ không có cơ hội phát triển các thể kháng thuốc.
3. Tăng cường miễn dịch cho trẻ
Miễn dịch là vũ khí lợi hại nhất mà cơ thể dùng để chống lại các bệnh do vi khuẩn và virus. Hệ miễn dịch mạnh khỏe cũng là hàng rào bảo vệ giúp trẻ phòng tránh hoặc vượt qua dễ dàng các bệnh nhiễm trùng.
Trẻ cần được tăng cường miễn dịch thường xuyên bằng các biện pháp gián tiếp và trực tiếp. Các biện pháp gián tiếp gồm bổ sung dinh dưỡng cân bằng và đầy đủ, vận động ít nhất 30 phút mỗi ngày, tốt nhất là vui chơi ngoài trời nơi không khí trong lành. Các biện pháp trực tiếp gồm tiêm văcxin phòng bệnh đầy đủ và đúng lịch, bổ sung chất tăng cường miễn dịch như vitamin, hoạt chất Beta-(1.3/1.6)-D-glukan thuộc nhóm betaglucan…
Tổng hợp