Cứ 10 trẻ dưới 5 tuổi có đến 7 trẻ thiếu kẽm và 10 bà mẹ có thai đến 8 người bị thiếu kẽm. Tỷ lệ thiếu kẽm ở phụ nữ có thai là 80,3%, phụ nữ tuổi sinh đẻ 63,6% và trẻ em dưới 5 tuổi là 69,4%, Ths.BS Trần Khánh Vân, Phó Trưởng khoa Vi chất dinh dưỡng, Viện Dinh dưỡng Quốc gia trao đổi với Sức khỏe và Đời sống.
Kẽm là nguyên tố vi lượng thiết yếu và quan trọng cho chức năng tế bào, bao gồm sự phát triển, chỉnh sửa, phân chia, sự khác biệt và kích hoạt tế bào. Nó cũng đóng một vai trò quan trọng trong tổng hợp ADN và phiên mã RNA.
Theo số liệu của Viện dinh dưỡng Quốc gia, có tới gần 70% trẻ em Việt dưới 5 tuổi bị thiếu vi chất kẽm, là một trong những nguyên nhân quan trọng gây biếng ăn, thấp còi, duy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ, theo Sức Khỏe & Đời Sống.
Lý giải nguyên nhân, ThS. Trần Khánh Vân cho rằng bữa ăn hằng ngày của người Việt Nam hiện thiếu các thực phẩm giàu kẽm, chất lượng của bữa ăn kém, thiếu thức ăn có nguồn gốc động vật. Riêng đối với trẻ thường hay biếng ăn, hơn nữa, khẩu phần ăn của trẻ không phong phú, hơn nữa, do cách chế biến thức ăn không hợp lý làm làm mất hàm lượng kẽm trong thức ăn.
Tuy cơ thể chỉ cần một lượng nhỏ, song chất này tham gia vào rất nhiều hoạt động sống. Khi cơ thể không đủ kẽm, có thể dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng:
– Suy dinh dưỡng: Kẽm là thành phần thiết yếu của nhiều enzym trong cơ thể, có tác dụng xúc tác và đẩy nhanh tốc độ các phản ứng hóa sinh. Thiếu kẽm khiến trẻ suy dinh dưỡng, chậm phát triển về thể chất đặc biệt là chiều cao.
– Rối loạn tiêu hóa: Kẽm có tác dụng điều hòa vị giác, giúp ngon miêng, do vậy trẻ thiếu kẽm hay biếng ăn, giảm bú. Trẻ thiếu kẽm cũng thường bị tiêu chảy.
– Ảnh hưởng trí nhớ và nhận thức: Kẽm đóng vai trò quan trọng trong học tập và ghi nhớ. Thiếu kẽm làm cản trở khả năng nhận thức và gây tổn thương thần kinh, thậm chí có thể gây chứng khó đọc.
– Suy giảm sức đề kháng: Kẽm là thành phần thiết yếu giúp duy trì chức năng hệ miễn dịch. Trẻ thiếu kẽm dễ bị nhiễm trùng như viêm họng, cảm cúm, tiêu chảy… tái đi tái lại nhiều lần.
– Tổn thương da, tóc: Trẻ thiếu kẽm có thể bị khô da, viêm da, bong da, dày sừng, nổi mụn, tóc dễ gãy rụng.
– Rối loạn giấc ngủ: Trẻ ngủ không ngon giấc, thức giấc nhiều lần trong đêm, hay khóc về đêm.
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm, nguyên Phó Viện trưởng Viện dinh dưỡng Quốc gia cũng lưu ý, các bậc cha mẹ nên quan tâm và để ý các dấu hiệu điển hình của việc thiếu kẽm như: Trẻ hay bị nhiễm trùng tái phát nhiều lần, rối loạn tiêu hóa, chán ăn, nôn trớ, rối loạn giấc ngủ, ngủ không ngon giấc, hay khóc về đêm.
Một số nghiên cứu cho thấy thiếu kẽm dễ mắc các bệnh lý nguy hiểm như chán ăn, nôn, rối loạn tiêu hóa và chuyển hóa, suy giảm khả năng miễn dịch, viêm da, sạm và bong da mặt ngoài hai cẳng chân (vẩy cá). Nặng hơn, trẻ sẽ suy dinh dưỡng, lùn, chậm dậy thì, thiểu năng sinh dục và chậm phất triển tâm thần vận động, theo Sức Khỏe & Đời Sống.
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm cũng cho biết thêm, để bổ sung kẽm đúng, với trẻ dưới 6 tháng tuổi nguồn kẽm tốt nhất và dễ hấp thu nhất chính là sữa mẹ. Tuy nhiên, lượng kẽm trong sữa mẹ sẽ giảm dần theo thời gian. Vì thế, người mẹ cần duy trì lượng kẽm trong sữa cũng như bổ sung thêm kẽm cho sự phát triển của trẻ.
Bố mẹ có thể bổ sung kẽm cho trẻ qua các thực phẩm giàu kẽm hàng ngày như tôm đồng, lươn, hàu, sò, gan lợn, sữa, thịt bò, lòng đỏ trứng, cá, đậu nành, các hạt có dầu (hạnh nhân, hạt điều, đậu phộng), cùi dừa già, khoai lang…
Trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên có thể bổ sung kẽm qua thức ăn và thực phẩm bổ sung được bác sĩ chỉ định. Để trẻ hấp thụ kẽm tốt nhất nên bổ sung vitamin C cho trẻ từ chính các loại trái cây như cam, chanh, quýt, bưởi… Ngoài ra, với trẻ biếng ăn, đặc biệt trẻ bị ốm nên uống bổ sung một số sản phẩm bổ sung vi chất kẽm kết hợp với Lysine, Taurine, Vitamin nhóm B…
H.H