Trà dược liệu như trà linh chi, trà cúc hoa, trà tâm sen, trà hoa tầm xuân, trà đông trùng hạ thảo… được bày bán rất rộng rãi ở bất kỳ đâu. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng dù là ‘trà’ nhưng đã là dược liệu sẽ ảnh hưởng đến cơ thể nếu dùng không đúng cách.
Theo Thạc sĩ, bác sĩ Hoàng Khánh Toàn, Chủ nhiệm khoa Y học cổ truyền, Bệnh viện Trung ương quân đội 108, trà dược liệu, hiểu theo nghĩa hẹp, chỉ một loại chế phẩm dùng trà hoặc lấy trà làm chủ phối hợp với các vị thuốc. Còn hiểu theo nghĩa rộng, là chỉ một dạng thực – dược phẩm gồm một hay nhiều loại dược liệu hoặc thực phẩm được chế biến và sử dụng như trà uống hàng ngày nhưng kỳ thực không có chút lá trà nào trong thành phần.
Như vậy, trà dược liệu là một dạng thuốc thang đặc biệt sử dụng dưới dạng nước hãm (xung tễ) hoặc nước ngâm (bào tễ). Hiện nay, nhờ công nghệ phát triển, người ta còn bào chế trà dược hoà tan bằng cách đưa dung dịch trà thuốc đã xử lý theo quy trình pha chế thích hợp vào máy sấy phun sương làm khô thành dạng bột để dễ sử dụng và bảo quản.
Trà dược liệu có một số tác dụng như: giải nhiệt chống khát, lợi niệu giải độc, kích thích tiêu hoá, giảm mỡ máu, chống béo phì, cải thiện trí nhớ, chống viêm loét tiêu hoá, kháng khuẩn tiêu viêm, chống oxy hoá, giảm đường máu, dự phòng các bệnh lý mạch máu não, dự phòng hình thành sỏi tiết niệu, sỏi đường mật…
“Về công dụng của các dược liệu khác, tuỳ lựa chọn, bào chế, liều dùng, cách dùng mà tạo nên tác dụng riêng biệt và nét đặc trưng của từng loại trà dược”, bác sĩ Toàn cho biết.
Theo phó giáo sư Nguyễn Phương Dung, Trưởng khoa y học cổ truyền kiêm Trưởng bộ môn bào chế đông dược, ĐH Y dược TP HCM, để phòng bệnh, người bình thường có thể sử dụng trà có nguồn gốc thực phẩm từ rau, trái như: bí đao, đậu bắp, khổ qua, rau đắng… với liều tương đương lượng thực phẩm ăn hàng ngày.
Với những loại trà thảo dược không phải là rau trái ăn hàng ngày như: hoa sơn trà, hoa tam thất, giảo cổ lam, thìa canh, bá bệnh, hoàn ngọc, diệp hạ châu, nha đam, lược vàng… thì không nên sử dụng thường xuyên. Đây là các dược liệu có tính năng chữa bệnh nhất định, có thể đưa đến tình trạng mất cân bằng do tính vị (nóng, lạnh, đắng, cay…) của chúng.
Một số lưu ý trước khi quyết định dùng trà dược liệu:
1. Không dùng thái quá, tránh uống thường xuyên một loại trà có thể ảnh hưởng xấu đến tiêu hóa, giảm khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng.
2. Không uống trà dược liệu ngay sau bữa ăn vì chất tannin trong trà sẽ làm protein trong thức ăn bị vón lại, giảm hấp thu. Theo Đông y, không nên uống trà lúc quá no hoặc quá đói. Uống khi quá no sẽ làm giảm hiệu quả của trà trong điều trị. Còn uống lúc quá đói, thuốc sẽ kích thích niêm mạc đường tiêu hoá gây cồn cào, khó chịu.
3. Người có bệnh dùng trà không đúng có khi làm bệnh trở nên trầm trọng hơn. Người không có bệnh thì có thể ngộ độc dược chất hoặc chất bảo quản.
4. Phụ nữ mang thai và cho con bú nên sử dụng thực phẩm thay cho các dạng trà.
5. Nếu đang điều trị bằng thuốc Tây, thời điểm uống trà (trà thảo dược, trà xanh, trà ô long…) tốt nhất là sau khi dùng thuốc 1-2 giờ, để tránh các tương tác thuốc, cản trở việc hấp thu thuốc.
6. Vì là trà dược liệu nên sẽ mang tính năng chữa bệnh, nên có thể phù hợp với người này mà không hợp người khác. Do đó, nếu có thể, nên hỏi ý kiến bác sĩ của bạn trước khi dùng.
Khi mua bất kỳ một loại trà nào cũng cần xem kỹ xuất xứ, hạn sử dụng, hướng dẫn sử dụng in trên bao bì. Nếu thảo dược được trồng không bảo đảm an toàn (dùng thuốc bảo vệ thực vật, thuốc kích thích tăng trưởng, nguồn nước ô nhiễm…), hoặc quá trình sơ chế không đảm bảo vệ sinh, hướng dẫn sử dụng không đúng sẽ gây tác hại đến sức khoẻ người dùng.
Yến Dương