Theo Đông y, cua đồng vị mặn tanh, tính hàn, hơi độc, có tác dụng tán kết, hoạt huyết. Trong y học dân gian đây là món ăn, bài thuốc giúp trẻ cứng cáp, chóng biết đi, chữa gãy xương, bong gân, vết thương lở loét, đau nhức và nhiều căn bệnh khác.
Cua đồng là loài vật quen thuộc gắn với hình ảnh làng quê, với tuổi thơ của bao thế hệ người Việt. Sẽ khó ai quên được những buổi chiều tà cùng chúng bạn đi mò cua, bắt ốc hay những trưa nắng chói chang theo mẹ ra đồng. Đây cũng là món ăn ưa thích bởi vị ngọt thanh, đậm đà. Quen thuộc và thân thương tới vậy, nhưng có lẽ không nhiều người biết rằng đây cũng là một dược liệu dân gian hữu ích với công dụng chữa được rất nhiều loại bệnh.
Cua đồng tên khác: con rốc, điền giải. Tên khoa học: Somanniathelphusa sinensis H. Milne-Edwards. Bộ phận dùng: cả con cua. Theo Đông y, cua có vị mặn tanh, tính hàn, hơi độc. Có tác dụng tán kết, hoạt huyết, hàn gân xương. Trị nhiệt tà trong lồng ngực, thông được kinh mạch làm cho ngũ tạng khỏi buồn phiền, giải độc, liền gân thêm sức cho xương, bổ ích khí lực, tiêu trừ chứng ứ huyết do vấp ngã hoặc chấn thương, sốt rét.
Trong cuốn Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam (NXB Khoa học và Kỹ thuật), GS. Đoàn Thị Nhu, PGS. Phạm Duy Mai và PGS.TSKH Đỗ Trung Đàm đã tập hợp rất nhiều bài thuốc từ y học dân gian trong nước và quốc tế, chỉ rõ sự hữu ích của nó trong trị bệnh.
Theo tài liệu nước ngoài, hai nhà nghiên cứu ở khoa động vật và vi sinh trường đại học Reading (Anh) đã phát hiện trong tế bào gan cua có những hạt nhỏ li ti chứa canxi phosphate mà khi tiếp xúc với dung dịch muối sẽ biến thành xương. Họ đã thí nghiệm cho những hạt này tiếp xúc với dịch cơ thể (máu) và cũng thấy có hiện tượng tương tự. Họ cũng đã thành công trong việc tổng hợp những hạt này để ứng dụng vào việc hàn xương gãy trên cơ thể. Sách thuốc cổ còn ghi cua đồng chữa mụn nhọt, lở sơn (loại bệnh lở loét do dị ứng sau khi tiếp xúc với cây sơn), sốt rét và bệnh vàng da. Lấy chân cua giã nhỏ, đắp và ngậm là bài thuốc chữa chân răng sưng đau, có mủ (lưu ý không được uống). Gạch mai ở cua đồng đắp chữa lở sơn.
Người Trung Quốc thường dùng cua đồng tươi nấu cháo ăn nóng để chữa chướng bụng, chứng phù tim. Bài thuốc với công thức cua đồng 250g nấu canh với vỏ cây dâu (50g) lại trị bệnh viêm thận cấp. Mai cua sao vàng tán bột, dùng riêng, uống mỗi lần 5 – 10g với rượu nếp thì có tác dụng phòng tránh thai, chữa đau bụng sau khi đẻ.
Một số đơn thuốc và thực đơn chữa bệnh có cua đồng
Trị còi xương ở trẻ em: Cua đồng 100g. Rửa sạch, bỏ yếm, mai, chân và càng, để ráo, rang nhỏ lửa đến khô vàng. Xay, rây lấy bột mịn. Mỗi ngày dùng 1 – 2 thìa cà phê (5 – 10g) pha với bột gạo, đun chín. Giúp trẻ nhỏ cứng cáp, nhanh biết đi.
Chữa vết thương tai nạn đụng giập, đau nhức: Cua đồng 2 – 5 con, rửa sạch, giã nát, hòa thêm 1 chén rượu, đun sôi, gạn nước uống, bã đắp vào chỗ đau.
Chữa viêm thận cấp: Cua đồng 200 – 250g, vỏ rễ dâu tươi 50 – 100g. Cua đồng bỏ yếm và mai, rửa sạch; vỏ rễ dâu rửa sạch thái đoạn; tất cả giã nát, lọc lấy nước, đun sôi uống trong ngày.
Giải nhiệt mùa hè, trị lở ngứa: Cua đồng 200g, rau đay 100g, mồng tơi 100g, mướp hương 1 – 2 quả. Cua đồng bỏ yếm và mai, giữ lại gạch cua, rửa sạch giã nát, lọc lấy nước, cho mắm muối vừa ăn; rau đay, mồng tơi rửa sạch cắt đoạn; mướp gọt bỏ vỏ, rửa sạch, thái miếng. Đun nước cua với gạch đến sôi, gạt phần gạch nổi sang một bên; cho mướp và rau vào, đun đến khi mướp chín trong là được.
Chữa tâm trạng bồn chồn, kém ăn ít ngủ: Cua đồng 200g, khoai sọ 60g, rau rút 1 mớ. Cua đồng bỏ yếm và mai, rửa sạch giã nát, lọc lấy nước, cho mắm muối vừa ăn; khoai sọ cạo bỏ vỏ, rửa sạch bổ miếng vừa ăn, rau rút lấy phần lá, cọng non, bỏ rễ và bấc ngắt đoạn, rửa sạch. Cho khoai vào nước cua, nấu đến khi khoai chín nhừ, cho rau rút vào, đun vừa chín là được. Ăn trong ngày; dùng liền 2 – 3 ngày.
Chữa bong gân: Chân cua đồng (100g), vỏ thân cây gạo (100g), lá đinh lăng (200g) giã nhỏ, trộn với bột tô mộc (50g), bột đinh hương (20g) rồi đắp, băng lại. Mỗi ngày làm một lần.
Chữa hở thóp ở trẻ nhỏ: Cua đồng giã nát với Bạch cập, đắp cho đến khi thóp kín. Khoảng vài ngày thay thuốc một lần.
Lưu ý:
– Không dùng loại cua đồng mắt đỏ, có lông ở bụng, có chấm ở lưng và có khoang ở chân.
– Không nên uống nước cua sống để tăng sức dẻo dai trong các cuộc thi đấu vật như tập quán của nông dân ở vùng Thanh Hóa, Nghệ An, Bắc Giang hoặc chữa ngộ độc hay bị ngã ứ huyết, vì cua đồng là vật trung gian nguy hiểm có thể mang ấu trùng gây bệnh sán lá phổi.
– Không được uống nước cua sống.
Kiên Định
Nguồn tham khảo: suckhoedoisong