Trẻ cao thêm được bao nhiêu nếu dùng hoóc-môn tăng trưởng?

Hoóc-môn tăng trưởng chiều cao (hGH) được nhiều người xem xét đến như một giải pháp, hy vọng giúp con mình có được chiều cao mong muốn. Chiều cao tăng thêm bao nhiêu thì không thể chắc chắn nhưng giá thành điều trị tương đối cao, và các tác dụng phụ cũng đã được cảnh báo. Do vậy các ông bố bà mẹ cần thật sự cân nhắc trước bắt đầu điều trị cho trẻ.

hGH điều tiết cơ thể phát triển tự nhiên

Cơ thể người bình thường có thể sản xuất ra hoóc-môn tăng trưởng một cách tự nhiên từ tuyến yên dưới sự điều phối của vùng dưới đồi (hypothalamus). hGH sinh ra được đưa vào máu rồi nhanh chóng chuyển đến gan để tạo ra các chất DGF-1, DGF-2, hoạt động như các yếu tố chịu trách nhiệm tăng trưởng và duy trì phát triển của nhiều bộ phận khác nhau, tăng trưởng xương và cơ.

Ở người trẻ, lượng hoóc-môn hGH được phóng thích liên tục và đạt đến mức tối đa ở độ tuổi 20 sau đó giảm dần và chỉ còn lại mức 15-20% khi đến tuổi 60. Do đó chiều dài của xương, chiều cao của thân thể thường dừng lại ở tuổi 20. Ở người lớn, hGH không chịu trách nhiệm tăng trưởng nhưng sẽ giúp cơ thể duy trì cấu trúc và các chuyển hóa bình thường, bao gồm cả việc giữ đường huyết ở mức ổn định, phục hồi các tổn thương của cơ, da và tim, chống lại sự lão hóa.

Việc sản sinh hGH không diễn ra liên tục mà được đưa vào máu đều đặn trong khoảng 3-5 giờ mỗi lần. Khi đang ngủ, bị căng thẳng, tập thể dục hoặc đường huyết thấp sẽ kích thích sinh ra hoóc-môn này.

Thừa hoặc thiếu đều không tốt

Nếu cơ thể dư thừa hGH trong thời gian dài thì sẽ gây ra hiện tượng tăng trưởng quá mức, gây ra bênh to đầu chi (acromegaly) ở người tuổi trung niên với các biểu hiện như có bàn tay và bàn chân bị sưng, khuôn mặt bị biến dạng. Những bệnh nhân này cũng có thể mắc chứng phì nội tạng và rối loạn các chức năng khác như huyết áp cao, tiểu đường và bệnh tim. Thừa hGH ở trẻ có thể dẫn đến sự phát triển đột biến thành người ngoại cỡ (gigantism) nhưng rất hiếm xảy ra khi trẻ chưa đạt đến chiều cao tối đa.

Nếu cơ thể sản xuất quá ít hGH sẽ làm trẻ kém phát triển. Ở người lớn, nó gây ra một cảm giác mệt mỏi, tăng nguy cơ bệnh tim, cơ và xương đều yếu. Các vấn đề này có thể là nguyên nhân bẩm sinh chưa rõ ràng, do di truyền hoặc do chấn thương tuyến yên (trong thời gian phát triển hoặc lúc mới sinh).

Hiệu quả của can thiệp bằng hoóc-môn

hGH được dùng để điều trị một số bệnh, trong đó có cả điều trị để tăng chiều cao cho trẻ em ở độ tuổi đang lớn nhưng chiều cao kém phát triển do hàm lượng hoóc-môn tăng trưởng quá thấp so với mức bình thường. Việc điều trị chỉ thực hiện sau khi đã qua chẩn đoán kỹ lưỡng.

Theo một số chuyên gia, việc điều trị bằng hoóc-môn tăng trưởng để kích thích phát triển chiều cao cần phải tiến hành từ rất sớm, ngay từ giai đoạn 5-7 tuổi, và kéo dài đến lúc 15-18 tuổi.

Hiệu quả và vấn đề y đức trong việc sử dụng hGH trên trẻ vẫn còn gặp nhiều tranh luận. Nếu so sánh giữa việc có và không điều trị thì chiều cao của trẻ có thể tăng lên khoảng 1-2 inches (khoảng 2.5-5cm) nhưng kết quả không có gì chắc chắn và phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố trong đó yếu tố di truyền từ cha và mẹ vẫn vô cùng quan trọng.

Trước đây, việc điều trị sử dụng hGH từ tuyến yên người nên giá thành rất cao. Hiện nay đã có một số thuốc chứa hoóc-môn tăng trưởng là chế phẩm tổng hợp bằng công nghệ sinh học tái tổ hợp gen người, tạo ra sản phẩm có cấu trúc gần giống với hGH tự nhiên.

Vì hGH là một protein, khi uống bị enzym tiêu hóa phân hủy nên phải dùng theo đường tiêm. Khi dùng hGH không đúng chỉ dẫn mà dùng liều cao và/hoặc kéo dài thì sẽ bị các tác dụng phụ: dùng hGH ngắn hạn có thể bị giữ nước, phù, sưng ngón tay, hội chứng ống cổ tay, một số trường hợp bị to vú (nam), nhức đầu, ngủ gà, sưng đau khớp, đầy bụng. Dùng hGH lâu dài có thể bị chứng to đầu chi kết hợp với một số biến chứng và tử vong, làm tăng nguy cơ bị đái tháo đường, tim mạch, u ác tính đường tiêu hóa hoặc có thể gây ra khối u giả trong não (pseudotumor cerebri), ung thư não, nhức đầu dữ dội buộc phải ngừng thuốc, nếu không sẽ bị các tổn thương khác.

Mặc dù rất tốn kém và tiềm ẩn nhiều nguy cơ đến sức khỏe như vậy nhưng hiệu quả của quá trình điều trị với hGH vẫn không chắc chắn có thể tăng chiều cao bao nhiêu. Do vậy cũng đủ để các bậc cha mẹ quyết định có lựa chọn cho con mình hay không, đặc biệt nếu đó chỉ là việc mong muốn cao thêm một vài cm chứ không phải là vấn đề bệnh lý.

Yếu tố di truyền là không tránh khỏi, nhưng để trẻ phát triển chiều cao một cách tối đa tự nhiên thì không thể không chăm sóc đến dinh dưỡng hàng ngày, chú trọng có giấc ngủ sâu, kết hợp với luyện tập. Nhiều công trình nghiên cứu đã chỉ ra, rằng việc tập luyện thể dục đều đặn và khoa học có thể kích thích cơ thể sinh ra hoóc-môn tăng trưởng ở cả trẻ em và người lớn.

Mạnh Lạc

Xem thêm:

• Vì sao “con hổ” Việt Nam suy dinh dưỡng và bệnh tật nhiều nhất thế giới?
• Trẻ suy dinh dưỡng ăn thịt cóc có tốt không?