Marie, hàng xóm của tôi hiếm khi ở nhà. Bà ấy luôn ở ngoài suốt cả ngày với chiếc xuồng hay cùng với bạn bè. Tối thứ sáu bà thường ra ngoài ăn tối với người bạn trai. Đến cuối tuần thì bà đến chơi với gia đình, và suốt mùa hè bà dành thời gian ở căn nhà gỗ nhỏ bên hồ. Không có gì là rằng hiếm khi tôi thấy bà ấy – bà đi triền miên, tuy năm nay bà đã 88 tuổi.
Marie là mẫu hình lý tưởng tôi ước ao khi về già. Bà ấy năng động và khá mạnh khỏe. Tại sao một số người về già vẫn giữ được sức khỏe và tràn trề năng lượng, nhưng số khác lại suy sụp đi, câu hỏi này quả thật nan giải. Tuy vậy chắc chắn gen và lối sống đóng một vai trò quan trọng. Cũng có rất nhiều trường hợp ngoại lệ – có nhiều người sống đến 80-90 tuổi, thậm chí quá 100 tuổi nhưng có một bộ gen không tốt. Tại sao vậy?
Một lời giải thích có lẽ có liên quan đến yếu tố di truyền ngoài DNA (epigenetic), tức là gen bạn chịu ảnh hưởng của các tác nhân môi trường bên ngoài chứ không phải là bản thân trình tự DNA. Nói một cách đơn giản điều này có nghĩa là bên cạnh cấu trúc gen bạn được thừa hưởng, thì cách sống của bạn cũng có ảnh hưởng đối với sự biểu hiện [và hoạt động của] gen-tức là cách gen liên lạc với các tế bào của bạn.
Trong Trung y, thể chất bạn được hình thành bởi thứ gọi là Tinh. Nó quyết định toàn bộ sức khỏe của bạn, bạn sinh trưởng, trưởng thành như thế nào, khả năng sinh sản, và quá trình lão hóa của bạn ra sao. Bạn thừa hưởng Tinh từ tổ tiên, và cấu thành nên nền tảng cho cấu trúc thể chất của bạn (rất giống gen). Khi bạn già đi, Tinh tiên thiên (cái Tinh ban đầu) dần dần cạn kiệt và không thể thay thế được. Và khi nó cạn kiệt cũng là lúc bạn qua đời.
Tuy nhiên còn có một loại Tinh thứ hai gọi là Tinh hậu thiên có thể gia cường và duy trì cái Tinh tiên thiên. Nhờ sống lành mạnh, ăn uống tốt, tránh tình trạng quá cực đoan, bạn có thể bảo vệ Tinh tiên thiên và vì vậy nó không suy giảm nhanh chóng.
Học thuyết cổ xưa hàng ngàn năm của Trung y dường như rất tương đồng với các nghiên cứu mới nhất hiện thời về di truyền ngoài DNA. Bên cạnh đó, Trung y còn đề xuất một số giải pháp giúp bảo vệ bạn trước sự lão hóa, bao gồm có:
– Cân bằng giữa hoạt động – nghỉ ngơi. Bạn cần nghỉ ngơi đủ bằng cách ngủ đủ giấc để chữa lành và hồi phục cơ thể. Bên cạnh đó, mặc dù một khối lượng công việc nhất định là điều quan trọng để giữ cho trí tuệ sắc bén, thì làm việc quá mức độ cũng được coi là một nguyên nhân gây bệnh trong Trung y.
- Vận động. Vận động dưới dạng các bài tập thể dục là thứ thân cận nhất với cội nguồn của sự trẻ trung. Vận động giúp tạo ra nhiều “vận động” hơn, giữ cho các khớp luôn được bôi trơn, cho dòng máu được lưu thông tốt, cho phổi, tim khỏe mạnh, và cho một trí tuệ sắc bén. Nhưng bạn cần nhớ là phải cân bằng với nghỉ ngơi đầy đủ.
– Những gì bạn ăn sẽ tạo nên sự khác biệt. Bạn không thể nghĩ rằng phớt lờ chế độ ăn lành mạnh trong hàng thập kỷ mà vẫn sống lâu, khỏe mạnh. Đúng là đôi khi bạn sẽ gặp những cụ già 90 tuổi có chế độ ăn uống không tốt-nhưng sẽ không có nhiều đâu. Nhờ việc ăn đồ ăn “thật”, chủ yếu là thực vật mà không có chất bảo quản hay hóa chất, bạn sẽ dẫn đầu cuộc chơi. Bạn cũng không cần thay đổi toàn bộ căn bếp của mình; nghiên cứu đã chứng minh rằng chỉ một thay đổi nhỏ mà tích cực trong chế độ ăn cũng đem lại sự khác biệt ở sức khỏe.
– Tinh thần kiểm soát vật chất. Người Trung Quốc từng nói rằng cảm xúc là nguyên nhân của hàng ngàn căn bệnh, và tôi thấy rằng điều này đúng trong quá trình hành nghề châm cứu của mình. Căng thẳng, lo âu, trầm cảm và những trạng thái tiêu cực có ảnh hưởng đến sức khỏe của bạn, dĩ nhiên không phải là theo con đường tốt đẹp. Cảm xúc tiêu cực có tác động đến hệ tiêu hóa, giấc ngủ, huyết áp, sự hình thành các hooc-môn v.v. Những ảnh hưởng này rất thực tại và sâu rộng. Nghiên cứu hiện nay cho thấy những người có cái nhìn tiêu cực có tuổi thọ ước tính ngắn lại. Còn đơn thuốc của tôi? Chính là sự biết ơn mỗi ngày.
Cấu trúc gen bạn cũng gần giống như bộ bài bạn được chia trong cuộc chơi. Bạn có thể được chia bài tốt hay xấu, nhưng việc bạn chơi cuộc chơi như thế nào mới thực sự được tính đến. Dù cho chúng ta đang nói về di truyền ngoài DNA hay bảo tồn Tinh theo Trung y, thì lựa chọn lối sống sẽ làm nên điều khác biệt đối với quá trình lão hóa của bạn.
Lynn Jaffee là một chuyên gia châm cứu đã được chứng nhận. Bài báo được đăng lần đầu trên AcupunctureTwinCities.com
Xem thêm: