‘Tứ vật thang’ là một phương thuốc cơ bản thường dùng trong Đông y, gồm các vị: Thục địa, Đương quy, Bạch thược, Xuyên khung; có tác dụng bổ huyết, hoạt huyết.
Nhắc đến ‘Tứ vật thang’, người ta thường nói đến cặp đôi đối nghịch với nó là ‘Tứ quân tử thang’. Trong Chu Dịch có câu:
“Thiên hành kiện, quân tử dĩ tự cường bất tức (quẻ Kiền hay Càn)
Địa thế khôn, quân tử dĩ hậu đức tải vật”. (quẻ Khôn)
Dịch nghĩa:
Trời thuộc quẻ Càn, người quân tử hành động tự cường mạnh mẽ không ngơi nghỉ
Đất thuộc quẻ Khôn, người quân tử lấy đức dày chở vật.
Người nam thuộc quẻ Càn, thường bị bệnh phần khí trước, ‘Tứ quân tử thang’ là bài thuốc 4 vị có tác dụng bổ khí.
Người nữ thuộc quẻ Khôn, thường bị bệnh phần huyết trước, ‘Tứ vật thang’ là bài thuốc 4 vị có tác dụng bổ huyết.
Khí thuộc quẻ Càn, là thứ vô hình. Huyết thuộc quẻ Khôn, là thứ hữu hình, biểu hiện ‘vật’ chất nhìn thấy được bằng mắt thường. Vì vậy nhiều người thường cho rằng ‘Tứ vật thang’ là dành riêng cho nữ giới. Điều đó có thực sự chính xác?
Chúng ta hãy cùng xem bài nói chuyện của bác sĩ Ngô Kiến Đông (Viện trưởng Phòng khám Trung y Vĩnh Sinh) về quan điểm trên: “Tứ vật thang – diệu dụng và cấm kỵ”
Chúng ta thường cho rằng ‘Tứ vật thang’ là dành riêng cho nữ giới, chuyên về các vấn đề kinh nguyệt, kỳ thực, nam giới cũng có thể dùng ‘Tứ vật thang’ để bổ dưỡng cơ thể.
Vì sao ‘Tứ vật thang’ hay bị cho là dành riêng cho nữ giới? Bởi tác dụng chính của ‘Tứ vật thang’ là bổ huyết, hoạt huyết. Điều này có liên quan đến tính chất đặc trưng của cơ thể nữ giới, bởi vì mỗi tháng lúc kỳ kinh nguyệt đến đều mất rất nhiều máu cho nên dễ xuất hiện các chứng trạng huyết hư; nếu kinh huyết không xuống thuận lại có thể dẫn tới huyết tích, huyết ứ trong cơ thể. Lúc đó sẽ cần uống những thuốc hoạt huyết để bài xuất huyết ứ ra ngoài cơ thể, thuốc dưỡng huyết để bổ sung phần huyết thiếu.
Nhưng theo Đông y, ‘Tứ vật thang’ lại không phải dành riêng cho nữ giới. Đông y giảng ‘biện chứng luận trị’, nếu thể chất bệnh nhân thích hợp hoặc nguyên nhân, bệnh cơ phù hợp với đặc điểm bài thuốc thì đều có thể sử dụng.
‘Tứ vật thang’ có thiên hướng điều trị cho chứng huyết hư, huyết ứ, đặc biệt là Can huyết hư. Các chứng trạng của Can huyết hư bao gồm:
- Dễ mệt mỏi
- Chân tay lạnh
- Sắc mặt nhợt
- Móng tay, móng chân trắng nhạt
- Gân cốt đau mỏi, chuột rút
- Hai mắt mờ
Như vậy, người nam có các chứng trạng như trên cũng thích hợp dùng ‘Tứ vật thang’.
“Trên lâm sàng có những bệnh nhân nam có chứng trạng của Can huyết hư, khi muốn kê cho anh ta phương thuốc ‘Tứ vật thang’, nhưng lại lo rằng anh ta không chịu tiếp nhận. Cho nên tôi đã đem phương thuốc ẩn tàng vào trong đơn, lấy đơn bổ khí huyết như ‘Bát trân thang’, ‘Thập toàn đại bổ thang’; đơn khư phong trừ thấp như ‘Đại phòng phong thang’; đơn trị đau thần kinh tọa như ‘Độc hoạt tang ký sinh thang’; những đơn này đều bao hàm ‘Tứ vật thang’, lấy hình thức đó để kê đơn cho anh ta”, bác sĩ Ngô Kiến Đông chia sẻ.
Chỉnh lý từ “Đàm cổ luận kim thoại Trung y”.
Hùng Hoàng
Theo Đại Kỷ Nguyên tiếng Trung