Từng là món ăn ‘đuổi khách’, Ochazuke – Cơm chan trà đã trở thành quốc hồn của ẩm thực Nhật Bản

Ochazuke – cơm chan trà, món ăn có thể xem là đơn giản nhất Nhật Bản, chỉ cần một ấm trà, một bát cơm nhỏ, người ta đã có ngay một món ăn mang nhiều ý nghĩa và mang đậm bản sắc ẩm thực xứ Phù Tang.

Ochazuke nghĩa là “ngập trong trà” hay còn được biết đến với cái tên dân dã hơn tại Việt Nam là cơm chan trà. Ochazuke được xem là món cơm trộn phổ biến nhất và vô cùng được yêu thích tại Nhật Bản. Thường thì người Nhật ăn Ochazuke vào mùa lạnh, vị trà nóng quyện với cơm khiến món ăn này được yêu thích trên khắp các vùng của nước Nhật.

Ochazuke được biết đến từ thời Heian (năm 794-1185), khi đó hình thức của nó chỉ là nước nóng đổ trên cơm thừa từ ngày hôm trước để cho cơm dễ ăn hơn mà thôi. Đây là món ăn của những người nghèo khổ. Sau đó, vào thời kỳ Edo (1603-1868), người ta thay thế nước nóng bằng trà, và món ăn này trở nên phổ biến vào những năm 1950, lúc này nhiều nơi bắt đầu bán các gói “ochazuke” với bột trà và tảo bẹ (kombu). Qua thời gian, món ăn này liên tục thay đổi. Ngày nay, do nhu cầu thưởng thức ochazuke theo hướng đẹp mắt, ngon miệng hơn nên món này đã được biến tấu một chút. Thông thường sẽ là cơm nóng ở dưới, bên trên có thịt ba chỉ hoặc cá hồi áp chảo nướng, rồi thêm vào vài sợi rong biển khô hoặc cá ngừ bào,…tùy sở thích của mỗi người.

Có một câu chuyện khá thú vị xoay quanh nguồn gốc của món ăn này. Ngày xưa, để đuổi những vị khách không biết ý tứ, cứ ngồi lỳ ở nhà người ta, chủ nhà sẽ ý nhị ngỏ lời mời vị khách dùng món cơm chan trà với ngụ ý rằng: “Anh đã ở nhà tôi lâu đến nỗi tôi chẳng còn gì để mời anh cả”.  Khi đó, vị khách ấy sẽ hiểu ngay rằng đã đến lúc mình phải ra về.

Sau bao thăng trầm biến cố của lịch sử, ochazuke đã chuyển mình từ một món ăn tầm thường đuổi khách thành món ăn đặc sắc gắn liền với văn hóa Nhật Bản. Đặc biệt món ăn này đã thêm phần ý nghĩa khi vào năm 1952, đạo diễn Ozu Sujiro đã cho ra mắt một bộ phim mang tên “Ochazuke no aji” (tạm dịch: Hương vị cơm chan trà) đã góp phần khắc hoạ tính đơn sơ, mộc mạc nhưng đầy trân quý của món ăn khi đặt ra câu chuyện bất hoà của hai vợ chồng được hóa giải nhờ món ochazuke đong đầy tình thương.

Mặc dù, giờ đây ochazuke đã trở thành quốc hồn, quốc túy, và gắn liền với văn hóa của người dân Nhật Bản nhưng nguồn gốc ra đời của món cơm chan trà vẫn là một dấu chấm hỏi khi không có một ghi chép rõ ràng về sự xuất hiện của món ăn này. Tuy nhiên, có nhiều người truyền miệng nhau rằng món ăn này bắt nguồn từ Trung Quốc, nhưng khi đến Nhật Bản, nó đã được tân trang thành một món ăn mới.

Ngoài ra, một thuyết khác cho rằng Nhật Bản vốn dĩ nổi tiếng với Thần đạo Shinto, nơi mà con người được dạy rằng cần phải trân trọng tất cả những gì đang có quanh ta bởi vạn vật đều có linh hồn và những vật chúng ta sở hữu chính là do thần bảo hộ ban cho, và đồ ăn cũng vậy. Thế nên, nếu đem vứt bỏ những đồ ăn thừa, có thể điều đó sẽ xúc phạm đến vị thần bảo hộ nào đó. Chính vì vậy, người Nhật lấy tất cả những phần thừa đó đem chế biến thành một món ăn mang nhiều ý nghĩa, đó là món cơm chan trà riêng biệt đậm chất văn hóa xứ Phù Tang. 

Nếu có dịp đến với Nhật Bản, bạn đừng quên thưởng thức món ăn độc đáo và nhiều ý nghĩa này nhé!

Tuệ Lâm