Lần đầu tiên xem bộ phim Nhà tù Shawshank tôi chẳng có mấy ấn tượng. Khi người ta còn quá trẻ để suy nghĩ như một người đàn ông trưởng thành, họ dễ dàng bỏ qua nó. Tôi ngây thơ tin rằng những Jame Born, Kim Tan hay một ai đó với bộ vest đẹp và chiếc siêu xe mới là một mẫu hình tượng mà chúng ta cần hướng đến.
Thời gian làm nên sự khác biệt
Lẽ thông thường, một bộ phim bom tấn sẽ thu hút được sự chú ý của cộng đồng ngay khi nó mới ra mắt. Doanh thu phòng vé cao ngất, lời tán dương của báo giới cùng những pha hành động gay cấn mới là điều mà người ta mong chờ. Nhưng bộ phim này thì ngược lại, quần áo tù nhân cũ kỹ, ánh sáng mờ ảo, và đa số cảnh quay đều là lời thoại khiến cho nó trở nên nhàm chán trong mắt nhiều người.
Và bất ngờ thay, sau 20 năm ầm thầm được công chiếu, người ta lật lại nó, tán thưởng nó như là bộ phim hay nhất mọi thời đại, vượt trên cả những bộ phim Hollywood được đầu tư công phu nhất. Viên kim cương ấy giờ đây mới lấp lánh tỏa sáng sau nhiều năm bị phủ mờ bởi ánh hào quang của những bom tấn vay mượn danh tiếng từ truyền thông và kỹ xảo.
Một bộ phim có phần ảm đạm, toàn là đàn ông, trang phục cũ kỹ phía sau những song sắt han rỉ làm nhiều người nản lòng ở những phút đầu. Nhưng nếu người ta xem nó một lần, họ sẽ muốn xem lại lần nữa, và mỗi lần một bài học mới lại đến với chúng ta như một trang sách hấp dẫn mãi không thôi.
Những bài học dạy ta trở thành người đàn ông
Andy là một quản lý ngân hàng cực kỳ tài năng, bị hàm oan trong vụ án mạng của người vợ đã phản bội anh. Người ta tống anh vào nhà tù Shawshank với cái án chung thân. Ở đây, cũng như bất cứ tên lính mới nào, anh bị đánh đập, đe dọa và sống một cuộc sống đầy đau khổ. Cuộc đời của một người tù có thể đánh gục bất cứ ai đang ở trên đỉnh cao của sự nghiệp như Andy. Nhưng đối với anh nơi tăm tối này mới là nơi xứng đáng để phẩm chất trong mỗi con người tỏa sáng.
Andy tự biến mình thành kim cương khi gặp nghịch cảnh, anh mở một thư viện ngay trong nhà tù và giúp các bạn tù có bằng trung học, hỗ trợ tư vấn tài chính cho những tên cai ngục, kiên cường chống lại sự quấy phá của lũ biến thái. Hơn hết thảy, Andy không để cho những tên cai ngục và lũ tù nhân làm hoen ố anh. Anh không yếu đuối như ông già Brook, cũng không nương nhờ quyền lực hay cam chịu sự đè ép của bất cứ ai. Andy có đủ tài năng và kiên nhẫn để đàm phán và khước từ lời đề nghị của những kẻ nắm quyền.
Nhà tù Shawshank còn dạy chúng ta rằng, một người đàn ông cần phải biết tự đứng trên đôi chân của anh ta. Sự giúp đỡ của Red và những bạn tù khác sẽ là vô nghĩa nếu Andy không đặt nó trong những nỗ lực của mình. Và rõ ràng Andy đã làm điều đó rất tốt, chủ động tìm kiếm đồng minh, tự tìm cho mình một công việc có ý nghĩa trong tù, lên kế hoạch tỷ mỷ cho việc đào thoát và không hy vọng hay dựa dẫm sự ban ân của gã giám đốc trại giam.
Từng có người xem phim phải thốt lên rằng: ”Chịu đựng không phải là điều xấu, điều xấu là bạn chịu đựng nó một cách thụ động”. Quả đúng vậy, gặm nhấm những nỗi bất công, sự khinh rẻ trong ngục tù hay trở thành công cụ rửa tiền cho tên giám đốc trong 20 năm có thể làm người ta phát điên. Nhưng nếu bạn có một mục tiêu để vươn tới bạn có thể bình thản và chấp nhận mọi sự đến với mình.
Có thể nói, một người đàn ông bản lĩnh chắc chắn phải thấu hiểu rằng: Hoàn cảnh chỉ là công cụ để ta định nghĩa chính mình, đừng bao giờ để nó áp đặt bất kể thứ gì lên ta.
Kiên nhẫn là đức tính mà người đàn ông chắc chắn phải có
Trên tất cả, kiên nhẫn là một đức tính người đàn ông chắc chắn phải có. Khi chúng ta còn trẻ chúng ta thường dành nhiều suy nghĩ cho việc làm thế nào để học cái gì đó thật nhanh, làm thế nào để thăng tiến sớm nhất có thể… Để rồi khi tuổi đời qua đi, người đàn ông mới hiểu ra rằng, có những thứ phải được trả giá bằng thời gian và sự nhẫn nại.
Andy đào đường hầm bằng một cây búa nhỏ trong 20 năm. Mỗi sáng sớm anh đi dạo một mình quanh bãi đất trống để vứt nắm đất bé tý teo đã đào đêm qua. Anh dành thời gian còn lại trong ngày để làm những việc có ích cho mọi người. Cứ thế trong 20 năm trời, Andy dành cho mình và cho mọi người xung quanh một sự kiên nhẫn đáng nể phục.
Ánh sáng của hy vọng đến từ niềm tin
Một chi tiết mà ít người để ý khi xem Nhà tù Shawshank đó là yếu tố niềm tin tôn giáo được lồng ghép vô cùng tỷ mỉ trong mỗi tình tiết. Hòn đảo nơi Andy mơ ước được sống có tên là Zihuatanejo – Đảo Hòa Bình, nơi không có trí nhớ, và hiển nhiên trao cho người ta một sự giải thoát khỏi tội lỗi của mình bằng cách quên đi chúng.
Nhưng để đến được Thiên đường đó, Red và Andy phải vượt qua những trở ngại trong nội tâm mình. Với Andy anh phải dũng cảm chấp nhận rằng mình mới là nguyên nhân dẫn đến cái chết của người vợ. Anh quá lạnh nhạt, ít biểu hiện cảm xúc và khiến cô cảm thấy mình cô đơn.
Còn với Red người bạn tâm giao của Andy, ông đã từ bỏ ham muốn tự do sau 3 lần cố gắng thuyết phục hội đồng thi hành án. Red phải thực tâm thừa nhận rằng những sai lầm thời trẻ là không thể cứu vãn và dũng cảm đương đầu với hậu quả mà mình gây ra. Đến lần thứ 4, hội đồng thi hành án đã đồng ý cho Red tự do.
Niềm tin và hy vọng là thứ tốt nhất bạn có vì không ai có thể động đến nó được.
Nhà tù Shawshank như là một thế giới thu nhỏ, nơi bạo lực và sự bất công luôn tồn tại, nơi mà con người ta gần như không còn hy vọng được cứu rỗi. Tất cả chỉ là trôi qua trong vô vọng ngày qua ngày, sự đàn áp của những tên cai ngục và đám “anh chị” dồn ép đến nỗi ánh sáng mặt trời cũng trở nên phai nhạt và le lói.
Thế nhưng đâu đó vẫn có hy vọng, Andy gửi gắm nó vào một cây búa nhỏ mà hằng đêm anh kiên nhẫn đào bới từng inch đất đá. Và cây búa ấy được cất dấu ở nơi không ai ngờ tới – bên trong một Cuốn Kinh Thánh – Holy Bible. Cuốn sách dù chỉ xuất hiện ở đầu và cuối câu chuyện ngục tù, nhưng những lời dạy trong đó lại liên tục được trích dẫn trong suốt mạch phim như là lời chỉ dẫn để cứu rỗi linh hồn lầm lạc của những con người bất hạnh.
Phẩm giá người đàn ông không chỉ được xác định bởi năng lực tự thân của anh ta, mà đó còn là niềm tin mà anh ta luôn mang theo mình. Giờ đây Red và Andy đã thực hiện được ước mơ của họ cùng nhau xây dựng một khách sạn nhỏ trên hòn đảo Mexico. Và người ta sẽ còn phải kể về Nhà tù Shawshank ấy trong nhiều năm sau này…
Trọng Đạt