Theo báo cáo “Việt Nam với cách mạng công nghiệp lần thứ tư”, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo Việt Nam được cho là có tỷ lệ lao động bị máy móc đào thải cao nhất ASEAN.
Báo cáo do Ban Kinh tế Trung ương phối hợp với nhiều học giả trong và ngoài nước đưa ra, trong đó cho thấy Việt Nam là nước chịu tác động rất mạnh mẽ bởi Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, hay còn gọi là Cách mạng công nghệ 4.0, khi ngành công nghiệp chế biến, chế tạo của Việt Nam được cho là có tỷ lệ lao động bị máy móc đào thải cao nhất ASEAN.
Các nhà khoa học giải thích đó là do bản chất ngành chế biến, chế tạo của Việt Nam hiện không có hiệu suất cao, lao động sử dụng không thông qua đào tạo chuyên sâu, chủ yếu lao động lắp ráp, chế biến giản đơn ở những công đoạn có thể dùng máy móc thay thế.
Dẫn thông điệp của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), báo cáo trên chỉ rõ: “Lao động trong các ngành chế biến chế tạo của Việt Nam đang đối mặt với nguy cơ rất lớn bị mất việc làm do tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Trong đó, lao động sản xuất theo dây chuyền lắp ráp, gia công sẽ bị ảnh hưởng trước tiên vì khả năng dễ dàng trong việc sử dụng robot trong hầu hết tất cả các công đoạn của quá trình sản xuất”.
74% trong tổng số lao động ngành chế biến, chế tạo của Việt Nam có thể bị thay thế do tự động hóa.
Theo báo cáo, hiện tổng số lao động của ngành chế biến, chế tạo Việt Nam năm 2010 là 6,6 triệu người, chiếm 13,5% trong tổng lao động cả nước. Năm 2015, con số này đã tăng lên 8 triệu người, tương ứng với 15,3% trong tổng số lao động toàn quốc.
Tuy nhiên, tỷ lệ lao động có trình độ kỹ thuật cao trong ngành chế biến, chế tạo chỉ chiếm trung bình 9% (có trình độ từ cao đẳng trở lên), trong khi với các nước phát triển, tỷ lệ này là 40-60%.
Báo cáo dự đoán sẽ có 74% trong tổng số lao động ngành chế biến, chế tạo của Việt Nam có mức độ rủi ro cao, bị thay thế do tự động hóa. Con số này cao hơn nhiều so với các nước trong khu vực, như Phillipines (54%), Thái Lan (58%) và Indonesia (67%).
Bên cạnh đó, báo cáo khẳng định những nguy cơ của cách mạng 4.0 đã được thế giới cảnh báo từ trước đây. Tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Thụy Sĩ năm 2016, với chủ đề về thế giới ứng phó cách mạng 4.0, các chuyên gia quốc tế khẳng định: Thế giới sẽ có sự suy giảm đáng kể số lượng việc làm trong các lĩnh vực hành chính, chế biến chế tạo và xây dựng trong giai đoạn 2015-2020.
Quan điểm này trùng hợp với báo cáo của ILO (2016) khi cho rằng lao động trong các lĩnh vực khách sạn và nhà hàng, bán lẻ, xây dựng, chế biến chế tạo ở các nước ASEAN-5 sẽ đối mặt với rủi ro cao bị thay thế bởi tự động hóa và robot.
Diệu Chi