‘Chín bỏ làm mười’ – Khi con người trở thành nạn nhân của không gian ngột ngạt

“Những nỗi nhỏ dồn thành đám cháy nhỏ. Không bùng to vì cả hai đều biết nhịn, không ‘dành’ cho nhau những lời đau phũ. Nhưng từng giọt từng giọt bất hòa vẫn giỏ xuống, đầy tràn vào thời điểm nhẽ ra phải là ấm áp nhất” – trích Chín bỏ làm mười, Trần Chiến. 

Tối (5/4), “Chín bỏ làm mười” chính thức ra mắt độc giả tại Hà Nội, qua buổi tọa đàm có sự góp mặt của tác giả Trần Chiến, nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến và nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên.

Điểm nổi bật của tiểu thuyết là sự luân phiên thay đổi ngôi kể. Lần lượt là: cậu bé Nam Mọt sách, bác Lẫm Biết tuốt, chị Tâm mun, ông Biếc Dân phòng, chị Hiếu “cơm”, Lâm đồng cô và thủ từ Khiêm.

Bằng suy nghĩ và cảm nhận riêng, không gian phố cổ Hà Nội hiện lên với cái nhìn đa chiều, đầy sinh động và chân thật. 7 nhân vật – 7 đại diện tiêu biểu của con phố nhỏ mà ẩn chứa trong đó vô vàn rắc rối, mâu thuẫn của xã hội những năm sau khi hòa bình lập lại.

“Chín bỏ làm mười” không chỉ là cuốn tiểu thuyết thông thường mà còn là cuốn sách về văn hóa, lối sống, là tâm thức cư xử của người Việt.

Trong một không gian sống ngột ngạt, chật chội với mùi chuồng trồ (nhà vệ sinh) nồng nặc, kiếp sống của con người cũng chẳng thể khá khẩm hơn. Anh Lâm đồng cô, không là trai, cũng chẳng phải gái, anh bị cả xã hội lên án, tẩy chay. Từ thầy giáo anh trở thành con phe, và đến khi không chịu nổi sức ép dư luận, anh đã tìm đến cái chết để giải thoát.

Những đứa trẻ như Nam mọt sách, Tâm mun trong sáng, ngây thơ mà cũng bị lôi vào những trò phản trắc của người lớn, bị đưa vào trong cuộc đấu tố Lâm chỉ vì chúng hay đến nhà Lâm chơi. Mẹ Nam Mọt sách là một người phụ nữ chỉn chu, biết nâng niu cái đẹp và tận hưởng cuộc sống, song vì sự dò xét, hiềm tị của láng giềng mà phải giấu mình, lúc nào cũng phải tâm niệm “một điều nhịn là chín điều lành”.

Hà Nội trong “Chín bỏ làm mười” không mềm mại, thanh lịch như “A đây rồi, Hà Nội 7 món”, Trần Chiến đã cho người đọc một cái nhìn đầy đủ về phố cổ phố Hàng Nồi với sự xô lệch, chia cắt về không gian sống, sự có mặt sinh sống làm ăn của người Hoa, những nét sống của thời văn hóa bao cấp, và hơn cả là cuộc sống nhiều lo toan, bươn bả của con người trong những năm tháng không thể nào quên.

Theo nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên, thành ngữ “Chín bỏ làm mười” ý nói khi đã thương yêu, quý mến nhau thì con người có thể bằng lòng bỏ qua sự việc dù chưa đúng, rồi cùng hướng đến cuộc sống thuận hòa.

“Đó cũng là tâm thế của nhà văn Trần Chiến trước sự phát triển đô thị từng ngày xen lẫn bất cập về hành vi, cách sống của người Hà Nội. Nhà văn bóc trần thực trạng để người dân phố thị nhìn nhận trực diện và thay đổi tích cực, xóa bỏ những toan tính, nhỏ nhen”, nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên chia sẻ.

Có thể nói, “Chín bỏ làm mười” là cuốn tiểu thuyết viết về Hà Nội với những nét rất đặc trưng của xã hội thành thị những năm sau hòa bình lập lại. Trong cuốn tiểu thuyết, tác giả Trần Chiến đã thể hiện một khả năng quan sát chi tiết, óc tư duy linh hoạt và ngòi bút sắc sảo để nhận diện tất cả các vấn đề còn khuất lấp trong một khu phố cổ ngày xưa.

H.H