Trong tất cả các phát hiện khảo cổ được thực hiện mỗi ngày trên khắp thế giới, những khám phá dưới đại dương luôn mang đến nhiều điều hứng thú. Thế giới dưới biển thâu tóm trí tưởng tượng của chúng ta về những gì đang ở bên dưới mặt nước kia… Có thể là toàn bộ quần thể một thành phố bị che giấu trên thềm đại dương, nằm ngoài tầm nhìn và tầm với của con người.
May mắn thay, các phát hiện dưới nước không phải lúc nào cũng nằm ngoài tầm với, và mỗi năm chúng ta lại có thêm nhiều phát hiện đáng kinh ngạc nhờ vào công nghệ tiên tiến trong lĩnh vực khảo cổ hàng hải. Dưới đây chúng tôi đưa ra 10 phát hiện dưới nước ấn tượng có khả năng khơi gợi trí tưởng tượng của chúng ta.
1. Các hiện vật từ cuộc hải chiến thời cổ đại
Một phiến sắt công thuyền được gắn ở mũi tàu. (Ảnh: National News and Pictures)
Một phiến sắt công thuyền được gắn ở mũi tàu (Ảnh: buvarinfo.hu)
Tiến sĩ Jeff Royal đứng bên cạnh một thanh sắt gắn ở phần cuối con thuyền được dựng lại tại Bảo tàng Favignana, Egadi (Ảnh: Dự án thăm dò quần đảo Egadi)
Tháng 11/2013, các nhà khảo cổ tuyên bố đã thu hồi được một kho tàng hiện vật ngoài khơi đảo Sicilia nơi đã diễn ra trận hải chiến cổ đại nhất từng được phát hiện, bao gồm các phiến gỗ công thành, mũ chiến, áo giáp và vũ khí có niên đại lên đến 2.000 năm.
Chúng là những cổ vật còn sót lại từ trận hải chiến trên quần đảo Egadi. Trong cuộc giao tranh cuối cùng trong chiến tranh Punic lần thứ nhất diễn ra vào năm 241 TCN này, quân La Mã đã chiến đấu với quân của đế chế Carthage, và chiếm thế thượng phong trên vùng biển Địa Trung Hải sau hơn 20 năm giao chiến.
Mặc dù quân Carthage cực kỳ hùng mạnh dưới nước, nhưng quân La Mã đã mai phục để dẫn quân Carthage vào bẫy và chặn các tuyến đường biển trong một cuộc đột kích bất ngờ. Khoảng 50 tàu Carthage đã bị chìm, khiến 10.000 người thiệt mạng. Chiến thắng của quân La Mã đã trải đường cho sự thống trị rộng lớn của họ ở Châu Âu. Số hiện vật vô giá đã nằm bình lặng dưới đáy biển tại độ sâu 100 m trong hơn hai thiên niên kỷ.
2. Viên thuốc La Mã 2.000 năm tuổi còn nguyên vẹn được tìm thấy trong con tàu đắm
(Ảnh: Enrico Ciabatti)
Tháng 7/2013, một nhóm các nhà khoa học người Ý đã tiến hành phân tích hóa học một số viên thuốc La Mã cổ đại được phát hiện trong con tàu Relitto del Pozzino 2.000 năm tuổi bị đắm ngoài khơi Tuscany; qua đó cho chúng ta biết chính xác loại thuốc mà người La Mã cổ đại đã sử dụng.
Các lọ thuốc được trục vớt từ con tàu La Mã Relitto del Pozzino. (Ảnh: archart.it)
Xác con tàu La Mã bị đắm nằm gần di chỉ thành phố Populonia thuộc vương quốc Etruscan. Vào thời điểm con tàu được đúc, thành phố này là một bến cảng chủ chốt trong các tuyến giao thương trên biển giữa miền tây và miền đông dọc theo biển Địa Trung Hải.
Tàu Relitto del Pozzino được Tổ chức giám sát Khảo cổ vùng Tuscany khai quật trong những năm 1980 và 1990, qua đó cho thấy các loại hàng hóa hấp dẫn, đa dạng bao gồm đèn có xuất xứ từ vùng Tiểu Á, các chén thủy tinh Syria-Palestine, các bình bằng đồng, các bình gốm để đựng rượu và phần còn lại của tủ thuốc có chứa một cái móc phẫu thuật, một cái cối giã thuốc, 136 lọ nhỏ đựng thuốc bằng gỗ và một số chai lọ hình trụ bằng thiếc, một chai có chứa 5 viên thuốc hình tròn. Các chai lọ bằng thiếc này đang trong tình trạng bị đóng kín hoàn toàn, những viên thuốc vẫn khô, cung cấp một cơ hội tuyệt vời để tìm hiểu xem chúng bao gồm chính xác những loại dược liệu nào.
Kết quả cho thấy những viên thuốc này chứa một lượng hợp chất bằng kẽm, cũng như sắt oxit, tinh bột, sáp ong, nhựa thông, và các chất liệu chiết xuất từ cây khác. Dựa vào hình dáng và cấu tạo thành phần của chúng, các nhà khoa học cho rằng đây là một loại thuốc chữa mắt.
3. Phát hiện xác thuyền đắm 3.200 năm tuổi ở Croatia
Tháng 3/2014, nhà khảo cổ và nhà nghiên cứu hải dương tại Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc gia Pháp CNRS, Giulia Boetto, tuyên bố đã phát hiện được xác một con thuyền đắm ở vịnh Zambratija, Croatia, được xác nhận niên đại từ 1200 năm TCN.
Phát hiện đặc thù và hiếm có này là một con thuyền khâu thời Đồ Đồng, một loại thuyền gỗ được khâu lại với nhau theo nghĩa đen bằng dây thừng, rễ cây, hay cành cây liễu. Con thuyền này có chiều dài 7 m, chiều rộng 2,5 m và đã được khâu lại với nhau; đây là một kỹ thuật đóng thuyền ở vùng biển Adriatic cho tới thời kỳ La Mã.
Ví dụ về một con thuyền khâu. (Ảnh: World of boats)
Những phần còn lại của con thuyền tìm thấy ở vịnh Zambratija đã được bảo quản vô cùng tốt so với niên đại của nó, với các vết khâu vẫn còn có thể nhìn thấy ở một số bộ phận và phần lớn lớp khung vẫn chưa bị hư hại. Các loại gỗ khác nhau để đóng con tàu này là gỗ du, gỗ trăn, và gỗ linh sam, và người ta hiện đang tiến hành định tuổi bằng vòng sinh trưởng của cây, vì nó sẽ cho chúng ta biết thời điểm cây này được cắt cho tới năm gần nhất. Ông Boetto nói rằng họ hy vọng sẽ hoàn thiện được một mô hình 3D của con thuyền để có thể chế tạo một bản mô phỏng con thuyền hoàn chỉnh.
4. Các hộp sọ dài trong hang động ngầm dưới nước của người Maya
Tháng 1/2014, khi đang khám phá một hố nước sụt ngập ở miền nam Mexico vốn là một nơi người dân địa phương rất sợ, các nhà khảo cổ đã phát hiện được một hang động ngầm chứa đầy các hộp sọ kéo dài và xương người.
Hang động dưới nước, được biết đến với cái tên Sac Uayum, là một hang cenote nằm ở Bán đảo Yucatán ở Mexico. Hang cenote là một hố tự nhiên hình thành do sự sụt lún của lớp đá vôi nền móng, làm trào ra ngoài lượng nước ngầm bên dưới. Đôi lúc chúng được người Maya cổ đại sử dụng để tiến hành nghi thức hiến tế.
Truyền thuyết địa phương nói rằng hang động bí ẩn này được canh gác bởi một con rắn đầu ngựa có lông vũ. Những bô lão lớn tuổi ở làng Telchaquillo lân cận kể lại chuyện có những người đã nhìn thấy con rắn này đậu trên cây, nhảy cách quãng, xoay tròn trên không trung 3 lần, rồi lặn xuống mặt nước.
Từ ngày lặn đầu tiên, các nhà khảo cổ đã tìm thấy một nguyên nhân rất thực tế giải thích tạo sao những người dân làng lại sợ không dám bén mảng đến đây. Có vẻ như một chuyện kinh khủng đã diễn ra ở đó và thông tin về nó đã được truyền thừa qua nhiều thế kỷ, hình thành các truyền thuyết và huyền thoại.
Nhóm khảo cổ đã tìm thấy hơn chục di thể người. Những bộ xương không có vết tích nào cho thấy nguyên nhân tử vong, nên những người này có lẽ đã không bị hiến tế. Theo các nhà nghiên cứu, những hộp sọ kéo dài này đã được chủ động làm biến dạng trong giai đoạn sơ sinh, một tập tục mà các nhà khảo cổ vẫn đang tìm kiếm lời giải.
Xem thêm:
5. Thợ lặn Thụy Điển tìm thấy các hiện vật dưới nước có niên đại 11.000 năm tuổi
(Ảnh: Arne Sjostrom)
Đầu năm 2014, nhóm thợ lặn người Thụy Điển đã có một phát hiện độc đáo, hiếm có ở vùng biển Baltic – các hiện vật từ thời Đồ Đá được dân du mục để lại có niên đại 11.000 năm tuổi.
Các nhà nghiên cứu đã phát hiện được một số hiện vật được cho là đã bị người Thụy Điển thời kỳ Đồ Đá vứt xuống nước. Những hiện vật này được bảo quản khá tốt trong một môi trường thiếu oxy và nhiều trầm tích gyttja, một loại trầm tích giàu chất hữu cơ ở đáy hồ. Trường hợp tìm thấy bằng chứng từ thời kỳ đồ đá trong trạng trái còn nguyên vẹn như vậy là một điều cực kỳ hiếm gặp.
Khoảng 16 m bên dưới mặt nước, đội lặn tìm thấy mẩu gỗ, dụng cụ đánh lửa, sừng động vật và dây thừng. Trong số những hiện vật đáng chú ý nhất được tìm thấy, có một cây lao móc được chạm nổi từ xương động vật, và xương của một loài bò rừng cổ đại gọi là aurochs, thủy tổ của loại bò thuần hóa ngày nay, những con cuối cùng thuộc loài này đã tuyệt chủng vào đầu những năm 1600.
Các nhà khảo cổ đang tiếp tục cuộc khai quật, và hiện đặc biệt hứng thú với tiềm năng tìm thấy một di chỉ mai táng cổ đại trong khu vực.
Xem tiếp Phần 2
Tác giả: April Holloway, Ancient Origins.
Đăng tải với sự cho phép. Đọc bản gốc tại đây.
Quý Khải biên dịch.
Xem thêm: