Nhiều người nghĩ rằng năm tồi tệ nhất trong lịch sử là năm 1347 – năm nạn dịch Cái chết đen nghiêm trọng đánh vào châu Âu hay năm 1918- năm bắt đầu đại dịch cúm đã giết chết tới 100 triệu người. Nhưng một nghiên cứu mới đây tin rằng đó phải là năm 536.
536 là năm thứ 10 của triều đại của hoàng đế Byzantine Justinian Đại đế, và thoạt nhìn không có gì nhiều xảy ra. Không có diệt chủng, không dịch bệnh ngoài những cuộc giao tranh nhàm chán như thông lệ.
Nhưng có một điều kỳ lạ xảy ra trên bầu trời: một làn sương mù huyền bí xuất hiện trong suốt 18 tháng, ngăn cản Mặt Trời, khiến nhiệt độ giảm xuống và gây ra nhiều năm hỗn loạn – hạn hán, thất bát mùa màng, tuyết rơi giữa mùa hè tại Trung Quốc và nạn đói lan rộng.
Màn sương mù tạo ra một thế giới màu nâu xám với bóng tối ngự trị ở Bắc bán cầu trong 18 tháng và cảnh tượng nhá nhem triền miên suốt ngày và đêm. Ảnh hưởng tới khí hậu nặng nề tới mức nhiệt độ mùa hè năm 536 giảm khoảng 1,5 – 2,5°C, mở đầu thập kỷ lạnh nhất trong 2.300 năm qua.
Có bằng chứng cho thấy rằng vụ phun trào núi lửa thảm khốc ở Iceland là thủ phạm, nó được lưu lại trong các lõi băng Nam cực và vòng cây ở Greenland.
Phân tích các lõi băng của sông băng Colle Gnifetti trên biên giới giữa Thụy Sĩ và Ý đã mang lại những thông tin mới về thời kì thống khổ này.
Trong năm 536, tro núi lửa và mảnh vỡ – được gọi là tephra – được trộn lẫn với lớp băng, cho thấy một sự kiện núi lửa lớn. Các lõi băng Greenland và Nam Cực cho thấy bằng chứng về sự phun trào thứ hai vào năm 540, điều này kéo dài sự đau khổ. Và sau đó vào năm 541, Bệnh dịch hạch lan tràn khiến mọi thứ trở lên vô cùng tồi tệ.
Vào khoảng năm 640, nhóm nghiên cứu nhận thấy một dấu hiệu của sự thay đổi trong lõi băng: chì. Đánh dấu việc con người đã bắt đầu khai thác quặng chì .
Điều thú vị là lõi băng cũng cho thấy sự sụt giảm mức độ ô nhiễm chì trong khoảng 1349 đến 1353. Điều này trùng khớp chính xác với niên đại của dịch bệnh Cái chết Đen, và các nhà nghiên cứu đã sử dụng nó như một điểm đánh dấu để xác định rằng họ đang ước tính năm chính xác cho các dấu ấn núi lửa và các mức độ ô nhiễm.
Hoài Anh