Một nghiên cứu mới về trí thông minh của loài chó cho thấy chúng thông minh, nhưng không phải là “đặc biệt thông minh” so với các loài động vật khác.
Trong cuộc tranh luận sôi nổi và dài hơi về việc liệu chó có thông minh hơn mèo, thì một nghiên cứu gần đây đăng trên tạp chí Learning & Behavior cho thấy sự khôn ngoan và trí thông minh của loài chó không vượt trội đáng kể so với các loài động vật khác.
Nghiên cứu mới này chắc chắn sẽ châm ngòi cho một cuộc tranh luận giữa những người yêu chó và các nhà nghiên cứu. Các nhà khoa học đã xem xét các nghiên cứu và dữ liệu hiện có về khả năng nhận thức của động vật, họ đã phát hiện ra rằng chó là loài động vật thông minh và có thể huấn luyện được, nhưng chúng không phải là “siêu thông minh” như hầu hết những người nuôi chó thường hay ca ngợi.
Ý tưởng đằng sau nghiên cứu này được khơi nguồn khi Stephen Lea, giáo sư danh dự ngành tâm lý học tại Đại học Exeter ở Anh, đang là biên tập viên của tạp chí Animal Cognition (Khả năng nhận thức của Động vật), một tạp chí với mục đích lý giải khả năng nhận thức của người và động vật. Theo ông, việc dùng chó làm đối tượng nghiên cứu là khá phổ biến vào những năm 1990 và vẫn tiếp tục cho tới tận bây giờ.
Tiến sĩ Lea nói: “Tôi đã nhận được một số bài báo kể về những việc xuất sắc mà loài chó có thể làm được”. Khi đề cập đến trí thông minh của các loài động vật khác, các nghiên cứu khoa học hầu như rất ít, mặc dù có bằng chứng cho thấy ngựa, tinh tinh và mèo cũng thông minh theo cách riêng của chúng.
“Hầu như tất cả mọi thứ mà một chú chó có thể làm thì những loài động vật khác cũng có thể làm được. Kết quả này khiến tôi khá thận trọng để đi đến một kết luận như là chó là loài động vật đặc biệt [thông minh]”.
Chắc chắn, chúng ta có Chaser, một dòng chó Border collie từ Spartanburg, Scotland, chú đã được huấn luyện để hiểu được 1.022 danh từ. (Chủ của chú, John Pilley, là một nhà khoa học chuyên nghiên cứu về khả năng nhận thức của loài chó, mới qua đời cách đây không lâu). Trước chú, có một chú chó dòng Border collie khác tên là Rico, Rico đã học cách nhận diện được tên của 200 món đồ vật. Nhưng ngoài những ví dụ đó ra, Tiến sĩ Lea đã tự hỏi: Liệu có phải những người yêu chó (và các nhà khoa học nghiên cứu vấn đề này) đã mặc nhận những vật nuôi của họ sở hữu những khả năng phi thường mà chúng thật ra không sở hữu?
Công bằng mà nói, bác sĩ Lea cho biết ông là một người yêu mèo. Tuy nhiên, ông và Britta Osthaus, một giảng viên lâu năm của Trường Tâm lý học, Chính trị và Xã hội học tại Đại học Canterbury Christ Church ở Anh, đã bắt đầu kiểm chứng giả thuyết này.
Họ so sánh nhận thức của chó với các loài động vật của ba nhóm tương tự: động vật ăn thịt, động vật kiếm ăn theo bầy và động vật nuôi trong nhà. Trong số những con vật mà họ nghiên cứu, có bao gồm chó sói, mèo, tinh tinh, cá heo, ngựa và bồ câu. Họ đã đi đến kết luận rằng, “nhận thức của loài chó không có gì quá đặc biệt”, TS Lea cho hay.
Ts Lea cho biết chó không biết sử dụng các công cụ, trong khi cá heo, quạ New Caledonia và tinh tinh có thể sử dụng thân cây để nhử mối. Hay chim bồ câu Homing từng được huấn luyện để bay về nhà, đôi lúc phải vượt qua hàng trăm dặm địa hình không quen thuộc.
“Tôi khó có thể nói rằng chim bồ câu thông minh hơn chó; họ không phải là người khổng lồ về trí tuệ”, tiến sĩ Lea nói. “Nhưng nếu bạn muốn vượt một quãng đường 1.000 dặm, tôi tin tưởng vào một chú chim bồ câu hơn một chú chó”.
Đồng thời, các loài động vật được thuần hóa khác cũng chia sẻ những đặc điểm tương tự với loài chó. Ngựa, giống với chó, có thể thực hiện các nhiệm vụ phức tạp. Còn mèo thì sao? Chúng có nhiều điểm tương đồng với chó hơn chúng ta tưởng. Tuy vậy, ông nói, sẽ dễ hơn rất nhiều để thấy được sự thông minh ở loài chó bởi vì chúng thích được huấn luyện”. Những chú chó, TS Lea bổ sung thêm, “không thông minh như chúng ta tưởng”.
Bà Mieshelle Nagelschneider, một nhà nghiên cứu về hành vi của mèo ở Portland, Mỹ, cho biết bà luôn tránh đề cập đến việc loài nào thông minh hơn.
Bà cho biết: “Trong nhiều năm qua, tôi phát hiện ra rằng những khách hàng của tôi là các nhà khoa học tên lửa và bác sĩ phẫu thuật thần kinh thường là những người nuôi mèo nhiều nhất. Thông thường họ có từ 13 đến 15 con mèo”.
Bà cũng không bỏ qua việc phân tích bản năng của động vật, mà theo bà là nhân tố tách biệt với trí thông minh. “Loài mèo đã phát triển và biến đổi trong hàng ngàn năm”, bà nói. “Chúng thông minh theo cách riêng của chúng”.
Ngoài ra, bà nói, “tôi muốn có một người bạn đồng hành để yêu thương hơn là một người được coi là thông minh nhất”.
Tuy nhiên theo Clive Wynne, giám đốc Phòng thí nghiệm Khoa học về Chó tại Đại học bang Arizona, chó lại nổi trội điển hình trên phương diện tình cảm. Ông nghĩ rằng kết quả nghiên cứu của Tiến sĩ Lea cũng có những điểm rất đáng lưu ý. “Không phải ông ấy coi thường loài chó. Mà ông đang đặt chúng vào trong bối cảnh để nhận định”.
“Một lần nọ tôi đã viết bài báo gọi con chó của tôi là một đứa ngốc đáng yêu”, Tiến sĩ Wynne nói, hồi tưởng lại một bài viết năm 2017 trên tờ Thời báo New York. “Một gã đã viết cả một bài blog về việc này, về việc tôi là một người kinh khủng như thế nào”.
Về phần mình, bác sĩ Lea đang chuẩn bị đối diện với những luồng phản ứng trái chiều dữ dội không thể tránh. “Chúng tôi không muốn nói rằng chó là những loài động vật ngu ngốc”, ông nói. “Chúng tôi chỉ không cho rằng chúng đặc biệt thông minh”.
Một điều chắc chắn là: Chúng đều là những chú chó tốt.
Mỗi loài động vật đều được tạo hóa sinh ra vì một mục đích nhất định, do đó chúng ta không nên nhìn nhận chúng theo một thước đo rập khuôn cố định, bởi lẽ mỗi loài động vật đều có một vai trò nhất định trong giới tự nhiên này. Sẽ là không chính xác khi sử dụng trí thông minh như là yếu tố đo lường duy nhất giữa loài này với loài khác.
Tác giả: Laura M. Holson, New York Times
Ngọc Chi biên dịch