Nhân danh khoa học hay xúc phạm người đã khuất?

Triển lãm Sự bí ẩn về cơ thể người vừa bị đóng cửa tại TP.HCM gây khá nhiều tranh cãi về mặt khoa học và đạo đức. Ẩn nấp dưới danh nghĩa khá mỹ miều là phục vụ khoa học, cha đẻ của công nghệ nhựa hóa xác chết ấy – Gunther Von Hagens đã phất lên thành tỉ phú từ việc bán từng lát cắt cơ thể người cho đến mở triển lãm trưng bày thi thể… tận thu nhiều triệu đô la trên thi thể của người chết.

Cửa hàng đầy ám khí

Tọa lạc tại thị trấn Guben của Đức, gần biên giới Ba Lan, có một cửa hàng chuyên kinh doanh các bộ phận cơ thể. Nó được mệnh danh là siêu thị của những oan hồn và nằm sát cạnh công xưởng nhựa hóa thi thể đầu tiên, nơi Gunther Von Hagens đã biến những sinh mệnh tử vong thành những vật thể bị bóc lột tàn tệ.

Cửa hàng này bán tất tần tật mọi thứ liên quan đến cơ thể người và động vật từ gan, mật, thận, bàn chân, bàn tay… cho đến toàn bộ hình hài của một người. Giá một bộ phận cơ thể dao động từ 1.500 euro cho một mặt cắt thân của con cá cho tới 15.000 -100.000 euro cho một mảnh đầu người hoặc toàn bộ thi thể người. Phổi người có giá 3.600 euro và một bàn tay của ai đó được trưng bày và đề giá 185 euro.

Khách hàng tới cửa hàng xem và lựa chọn “hàng” cũng giống hệt như bạn đi mua hàng trong siêu thị vậy. Với khách hàng ở xa, chỉ cần bạn ưng ý đặt mẫu và chuyển khoản, những mẫu vật từ cơ thể người và động vật thật này sẽ được gửi đi bằng đường bưu điện tới khắp nơi trên thế giới và giao tới tận tay bạn. {1}

Dịch vụ đặt hàng qua mail này được thiết lập bởi chính nhà giải phẫu học gây tranh cãi người Đức Gunther Von Hagens. Xưởng của ông ta chuyên cung cấp những bộ phận cơ thể người và động vật đã được nhựa hóa.

Từ công nghệ nhựa hóa thi thể…

Gunther Von Hagens đã phát minh ra một công nghệ Plastination gọi là nhựa hóa cơ thể, trong đó chất lỏng được hút ra từ thi thể người, động vật và được thay thế bằng silicon cứng, cho phép các bộ phận được bảo quản vô thời hạn.

Quy trình này bắt đầu bằng những kỹ thuật thông thường như việc loại bỏ máu và thay thế nó bằng chất formaldehyde để ngăn chặn sự phân hủy. Sau đó cơ thể người được mổ, xẻ, cắt lát thành các mẫu vật để lộ những “khu vực” mà các nhà “thiết kế” cần “mở toang” để phục vụ độ mãn nhãn, rồi ngâm trong bồn có chứa dung môi axeton để loại bỏ dịch và chất béo.

Tiếp theo, thi thể người hoặc các bộ phận cơ thể người được chuyển đến một buồng chân không, nơi axeton được loại bỏ và thay thế bởi silicone. Trong môi trường áp suất chân không ấy, silicone sẽ thẩm thấu sâu vào các mô của cơ thể và cố định hình dạng. Mẫu vật cần để khô hoàn toàn và hoàn thiện quy trình này được gọi là Nhựa hóa thi thể.

Quá trình mổ, ướp, và nhựa hóa một xác người hoàn chỉnh tiêu tốn khoảng 1.500 giờ công và thường mất khoảng 1 năm để hoàn thiện. Năm 1977, Gunther Von Hagens đã được cấp bằng sáng chế cho “phát minh” này và là chìa khóa mở đầu cho sự thành công của ngành kinh doanh thương mại trên xác chết của ông ta.

… cho tới hậu trường đen tối

Trong số các mẫu phẩm gây sốc và tranh cãi nhất của Gunther Von Hagens là một cặp đôi đang trong tư thế “âu yếm”, một phụ nữ đang trong thai kỳ thứ tám với một thai nhi cuộn tròn trong bụng bị mổ phanh. Nhiều cuộc điều tra đã được thực hiện tuyên bố rằng, Von Hagens đã sử dụng xác chết không rõ nguồn gốc từ Trung Quốc và Nga. {2}

Để có thể thực hiện quy trình nhựa hóa một tiêu bản đẹp, với các đường nét cắt lát thớ thịt, cơ, gân, mạch máu… rõ ràng như mẫu phẩm đang trưng bày trong triển lãm, thì chỉ có thể thực hiện trên cơ thể người mới tử vong trong vòng 48 tiếng. Cơ thể để lâu sẽ bị phân hủy và ít còn giá trị nhựa hóa.

Có điều là số lượng người hiến tặng vô cùng ít, làm thế nào để có được nhiều thi thể đến vậy, trong tình trạng vừa tử vong để nhựa hóa? Năm 2002, một tòa án Nga đã xét xử Vladimir Novoselov, người đứng đầu phòng Khoa học Pháp y của thành phố Novosibirsk (Tây Siberia) vì bị cáo buộc đã cung cấp trái phép các thi thể người cho “bác sĩ tử thần” Von Hagens. Các công tố viên cho rằng, Vladimir Novoselov đã cung cấp ít nhất 8 thi thể cho Von Hagens mà không có sự cho phép của người thân. {3}

Nhìn chung các câu trả lời thường gặp của Gunther von Hagens hay ban tổ chức triển lãm Body Worlds của ông ta tại các quốc gia đều nói rằng, các thi thể được trưng bày là do hiến tặng, tuy nhiên họ không bao giờ tiết lộ nguồn gốc. Nhưng năm 2006, phóng viên Neda Ulaby đã có bài báo cung cấp bằng chứng trái ngược.

Theo đó, hải quan Đức đã tịch thu hơn 200 mẫu não và 56 thi thể được gửi từ Học viện Y khoa Novosibirsk đến phòng thí nghiệm của Gunther von Hagens. Các nhà điều tra đã truy ra được danh tính của bác sĩ giám định y khoa có trụ sở tại Nga, người trước đây đã bị kết tội buôn bán bất hợp pháp thi thể của các tù nhân và người vô gia cư. Tuy nhiên Gunther von Hagens vẫn bình an vô sự. {4}

Tháng 10/2003, một ủy ban nghị viện điều tra của Quốc hội Kyrgyzstan đã cáo buộc Von Hagens  đã nhận và giải phẫu trái phép hàng trăm thi thể từ những nhà tù, bệnh viện, bệnh viện tâm thần ở Kyrgyzstan mà không thông báo trước cho gia đình những người này. Tuy nhiên Von Hagens phản pháo rằng ông ta chỉ nhận có 9 thi thể từ bệnh viện ở Kyrgyzstan và không một xác nào trong số đó được sử dụng trong triển lãm. Tuy nhiên, ông ta thừa nhận rằng không biết liệu các gia đình có được thông báo về cái chết của người thân họ hay không. {5}

Trong khi Body Worlds của Von Hagens vẫn tuyên bố chỉ sử dụng xác chết đồng ý hiến tặng, thì đối thủ cạnh tranh và cũng là học trò của ông ta là Tùy Hồng Cẩm cũng có triển lãm nhựa hóa thi thể người mang tên BODIES: The Exhibition đã lặng thinh khi được hỏi về nguồn gốc thi thể người.

Bài báo của Ulaby cho biết Roy Glover, người phát ngôn của cuộc triển lãm đã công khai tuyên bố rằng họ nhận được thi thể từ những tù nhân Trung Quốc vô thừa nhận.{6} Điều này có trùng khớp không khi nhà máy nhựa hóa cơ thể người của Von Hagens và Tùy Hồng Cẩm đặt tại Đại Liên (Trung Quốc), nơi cung cấp các tiêu bản cơ thể người nhựa hóa cho khắp thế giới, nơi chính quyền Trung Quốc hiện đang bị quốc tế lên án về tội ác giết người, mổ cướp nội tạng sống từ các tù nhân lương tâm… bao gồm người theo Phật giáo Tây Tạng, người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ, người Ki tô giáo, những người tập Pháp Luân Công, môn khí công ôn hòa có mặt tại nhiều quốc gia trên thế giới.

Ngụy trang dưới danh nghĩa khoa học hay xúc phạm người đã khuất?

Đơn vị tổ chức Triển lãm nội tạng và cơ thể người tại TP.HCM là Mega Vina đã nêu lý do triển lãm nhằm giáo dục sức khỏe cộng đồng, kết hợp giáo dục khoa học và cung cấp thông tin về giải phẫu, sinh lý học cũng như sức khỏe đời sống thông qua các mẫu vật từ cơ thể người thật. Nhưng sự thật để có được những tiêu bản bày trong triển lãm thì không phải khách tham quan nào cũng biết.

Vào năm 2003, chứng kiến ​​cuộc khám nghiệm tử thi ở Anh trong một sự kiện truyền hình của Von Hagens, các khán giả nước này đã đặt biệt danh cho ông ta là “Kraut ma quái”, “Bác sĩ tử thần” hay người “Chà đạp về nhân quyền của người chết”.

Khi được phóng viên tờ Daily Mail hỏi điều gì khiến Von Hagens chú trọng nhất vào hình thức bề ngoài, ông ta đã chỉ vào cái mũ dạ đen. Cái mũ dạ đen này được Von Hagens coi là một phần quan trọng trong bản sắc của mình và bắt đầu đội nó hơn 20 năm về trước để che giấu cái đầu hói của ông ta. Cho tới tận bây giờ, không bao giờ người ta thấy Von Hagens xuất hiện mà không có cái mũ đen ấy.

Trong khi Von Hagens coi trọng hình thức bản thân thì các hoạt động kinh doanh cơ thể người của ông ta lại có hành vi xúc phạm người chết. Trong nhà máy nhựa hóa cơ thể người của Von Hagens tại Đại Liên, Trung Quốc, những cơ thể người không rõ nguồn gốc lõa lồ lềnh phềnh trong bể ngâm dung dịch tới tận một năm để ra thành phẩm.

Những công nhân trong nhà máy “chế tạo” thi thể này ăn ngủ cùng các “tác phẩm từ xác chết”. Họ thực hiện quy trình nhựa hóa một cách công nghiệp đến vô cảm: Lột da, lóc thịt, xẻ đôi người, tách tứ chi, cắt rời cùng các bộ phận cơ thể người ngâm trong dung dịch, bơm silicone vào mạch máu, rồi ghim, chốt, định hình thi thể…. như những tác phẩm điêu khắc. Đôi khi các công nhân nghỉ trưa ngay bên bàn phẫu thuật, nơi có những phần ruột được lôi từ khoang bụng và các lát mỡ được nạo ra từ cơ thể người đã khuất, còn da người được treo như những bộ quần áo.

Theo đài France 24, năm 2010, Tòa án Tối cao Pháp đã tuyên bố các triển lãm của Von Hagens là trái pháp luật vì chúng đi ngược lại với tiêu chí văn minh của nước Pháp: “Di thể của người đã khuất cần phải được đối xử kính cẩn, tôn trọng và đứng đắn”. Tòa án Tối cao Israel cũng tuyên bố triển lãm cơ thể người là “phỉ báng sự tưởng nhớ tới người đã khuất”.

Văn hóa phương Đông cũng như phương Tây rất tôn trọng vong linh người đã khuất bằng cách tắm rửa, trang điểm, mặc quần áo mới, tẩm liệm cho người chết một cách kỹ càng trước khi chôn cất. Triển lãm Sự bí ẩn về cơ thể người rõ ràng đã ngược lại truyền thống đạo đức và tâm linh của không chỉ người Việt Nam, mà còn phơi bày sự tàn ác vô nhân tính khi dùng cơ thể người thành hàng hoá kiếm tiền siêu lợi nhuận.

Xuân Trường

{1} https://www.theguardian.com/world/2010/may/31/von-hagens-sells-dead-body-parts 

 {2} https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/gunther-von-hagens-under-the-skin-of-doctor-death-395556.html

{3} http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/2481139.stm; http://www.cbc.ca/news/world/russian-coroner-charged-after-bodies-go-to-corpse-artist-1.344425
{4} http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/2481139.stm;  http://morrison.sunygeneseoenglish.org/2017/11/18/the-modern-display-of-cadavers/

{5} https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1126850/

{6}https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/gunther-von-hagens-under-the-skin-of-doctor-death-395556.html