Không cần phải bàn cãi gì nữa, thời gian là một trong những bí ẩn lớn nhất của vũ trụ mà các nhà tư tưởng, nhà triết học, nhà khoa học và cả chúng ta, những người bình thường, cũng từng suy xét đến sự tồn tại của nó từ rất lâu. Vậy chính xác thì thời gian là gì?
Chúng ta có nhiều “định nghĩa” về thời gian, chẳng hạn như:
– Tiến trình tồn tại và các sự kiện liên tục, không xác định trong quá khứ, hiện tại và tương lai, như chúng ta biết là tồn tại đồng thời.
– Tập hợp các sự kiện có thể được xếp theo thứ tự từ quá khứ qua hiện tại rồi đến tương lai, đây còn là đơn vị đo độ dài của sự kiện và khoảng cách giữa các sự kiện đó.
– Một lượng liên tục và đo lường được trong đó các sự kiện xảy ra nối tiếp nhau từ quá khứ sang hiện tại đến tương lai.
Và còn rất nhiều định nghĩa khác được con người đặt ra. Nhưng thật không may, không có một khái niệm nào có thể định nghĩa chính xác và cho đến tận bây giờ chúng ta vẫn không thể nào biết được thời gian rốt ráo là gì.
Mặc dù vậy, phần lớn mọi người đều đồng ý rằng thời gian là một thể liên tục theo sơ đồ “quá khứ – hiện tại – tương lai” cùng các sự kiện xảy ra một cách không thể đảo ngược và cũng không thể tránh được. Điều này có nghĩa là chúng ta đồng ý rằng thời gian có tồn tại và sự tồn tại của nó có vẻ là điều gì đó vô cùng hiển nhiên và thực tại, bởi vì mỗi ngày chúng ta sống, chúng ta làm việc theo lề lối như đi học, đi làm, ngủ,… Mọi thứ được đặt vào cái khung thời gian để cuộc sống của chúng ta dễ dàng hơn cũng như có kỉ luật hơn.
Tuy nhiên, nhiều nhà vật lý không đồng tình với quan điểm trên, họ cho rằng thời gian không hề tồn tại. Nó chỉ là một ảo giác được tạo ra trong tâm trí con người và chỉ có sự tồn tại của nó được mã hóa trong ý thức chúng ta. Đối với chúng ta, thời gian “đang trôi” và chúng ta thường nói rằng: “thời gian đang trôi qua,… tôi phải đi rồi”, nhưng theo quan điểm của các nhà vật lý học, thời gian không trôi hay đi qua, nó chỉ đơn giản là tồn tại ở đó như vậy.
Ngoài ra, thời gian không vận hành như một chuỗi các sự kiện đã xảy ra, đang xảy ra ở hiện tại hoặc sẽ xảy ra trong tương lai. Những sự kiện này là một phần của thời-không bốn chiều và chúng đã đồng thời tồn tại ở đó rồi.
Nhưng một số chúng đã diễn ra, một số đang diễn ra và một số cho đến bây giờ vẫn còn mà điều bí ẩn lớn đối với chúng ta. Con người tạo ra khác biệt giữa quá khứ, hiện tại và tương lai nhưng như nhà khoa học vĩ đại Albert Einstein từng nói:
“Sự khác biệt giữa quá khứ, hiện tại và tương lai chỉ là một ảo tưởng dai dẳng đến ngoan cố”.
Ngay từ thế kỷ 16, Angelus Silesius (1624-1677), một linh mục Thiên Chúa giáo và thầy thuốc người Đức, nổi tiếng là một nhà thơ tôn giáo huyền bí cũng đã nói rằng:
“Thời gian tạo ra từ chính bạn, chiếc đồng hồ kêu tích tắc trong đầu bạn. Khoảnh khắc khi bạn ngừng suy nghĩ thời gian chắc chắn ngừng lại hoàn toàn”.
Vài thập kỉ trước, hai nhà vật lý lý thuyết người Mỹ là John Archibald Wheeler (1911-2008) và Bryce DeWitt (1923-2004) cũng đã giới thiệu các nghiên cứu về hố đen và phát triển phương trình có tên là “phương trình Wheeler–DeWitt” cho thấy thời gian tồn tại theo một cách thức khác. Nhưng phương trình này từng gây tranh cãi trong thời gian dài vì các nhà khoa học lúc đó khó lòng chấp nhận rằng thời gian không tồn tại ở dạng vật chất.
Trong cuốn sách “About Time: Einstein’s Unfinished Revolution” (Tạm dịch: Về thời gian: Cuộc cách mạng chưa hoàn thiện của Einstein), tác giả Paul Davies viết rằng: “Nhiều thế kỷ trước, giám mục Augustine của nhà thờ Hippo ( Bắc Phi) – một trong những nhà tư tưởng nổi tiếng nhất thế giới về bản chất của thời gian, đã nói một cách đầy ẩn ý về thời gian: Nếu không có ai hỏi tôi, tôi vẫn biết nhưng nếu có ai yêu cầu tôi nói cho anh ta điều gì đó, tôi lại không thể ….”
Đối với thời gian và Chúa, Augustine và một vài nhà tư tưởng Cơ Đốc giáo cho rằng họ ở chốn thiên quốc vĩnh hằng, siêu xuất khỏi thời gian bởi vì đó là nơi mà hiện tại không bao giờ kết thúc. Ở thế giới đó, thời gian không trôi qua như tại không gian chúng ta, Thần nhìn một cái là thấy được tất cả đồng thời. Vậy nên, theo Cơ Đốc giáo cổ đại, Chúa không chỉ tồn tại bên ngoài thời gian mà còn biết được tương lai cũng như quá khứ và hiện tại.
Thời gian có lẽ vẫn là một trong những ẩn đố lớn nhất của nhân loại. Nếu con người mở rộng khỏi cái khung khoa học hiện hữu này, có lẽ chúng ta sẽ tìm thấy câu trả lời đã được lưu lại, như nhà thiên tài, nhà thơ lớn và nhà thần học người Ý – Dante Alighieri từng viết:
“Heaven wheels above you,
Displaying to you her eternal glories,
And still your eyes are on the ground.”
Tạm dịch là:
“Thiên đường xoay chuyển phía trên bạn,
Triển hiện cho bạn vẻ huy hoàng vĩnh hằng
Và đôi mắt bạn thì vẫn còn ở trên mặt đất”.
Sơn Tùng