Cuộc đại tuyệt chủng thứ 6 phải chăng đã bắt đầu diễn ra?

Những cuộc đại tuyệt chủng được đánh giá dựa trên căn cứ về sự suy giảm số lượng sinh vật trên toàn cầu. Trong mấy thập kỷ gần đây, do sự hủy hoại của con người, số lượng sinh vật trên trái đất đang bị suy giảm nghiêm trọng. Con người với tự nhiên có một mối liên hệ ràng buộc, khi tự nhiên bị hủy hoại, mọi sự cân bằng bị phá vỡ liệu con người có thể tồn tại?

5 cuộc đại tuyệt chủng trên Trái Đất trong quá khứ đã khiến số lượng loài suy giảm như thế nào? Tại sao lại nói chúng ta đang bước vào cuộc đại tuyệt chủng thứ 6?

Tuyệt chủng Ordovic – Silur

Đây là cuộc đại tuyệt chủng đầu tiên, xảy ra cách đây 440 – 450 triệu năm. Trong giai đoạn này có nhiều cuộc tuyệt chủng liên tiếp xảy ra tiêu diệt 17% số họ, 50% số chi và được coi là cuộc tuyệt chủng lớn thứ hai trong lịch sử nếu tính theo số loài bị tiêu diệt.

Vào kỷ Ordovic, khoảng 49% các chi động vật biển đã biến mất hoàn toàn khi cuộc tuyệt chủng kết thúc, các ngành động vật khác cũng suy giảm đi nhiều. Đến nay, giả thuyết về nguyên nhân cuộc tuyệt chủng được chấp nhận nhiều hơn cả là vụ nổ tia gamma của một ngôi sao gần Trái đất làm cho carbon dioxide trong khí quyển sụt giảm mạnh. Điều này đã ảnh hưởng tới Trái đất, tạo ra một thời kỳ băng hà kéo dài 0,5 – 1,5 triệu năm.

Sự tăng giảm của mực nước biển qua các kỷ băng hà liên tiếp theo chu kì đã tạo nên nhiều “hốc sinh thái” trên lục địa. Sự đa dạng sinh học suy giảm dần, đặc biệt các loài có môi trường sống bị hạn chế ở vùng thềm lục địa và ở vùng nhiệt đới cũng chịu ảnh hưởng lớn.

Vào thời gian kết thúc, sông băng tan chảy đã làm cho mực nước biển dâng lên. Từ đây, các bộ, họ còn sống sót bắt đầu hồi phục, cùng với đó, sự đa dạng sinh học sẽ gia tăng, mở ra một kỷ mới.

Tuyệt chủng Devon

Đã có những bằng chứng khảo cổ cho thấy, đây là cuộc tuyệt chủng liên hoàn có thể đã kéo dài đến 20 triệu năm. Cuộc tuyệt chủng bắt đầu cách đây khoảng 360 triệu năm, ngay trước thời điểm chuyển giao giữa kỷ Devon sang kỷ Cacbon.

Trước lúc bước vào cuộc tuyệt chủng, lục địa là mảnh đất của thực vật bậc thấp và những loài côn trùng đầu tiên, còn đại dương là nơi có các rạn san hô khổng lồ chiếm ưu thế và sự tiến hóa mạnh mẽ của các loài cá đang diễn ra.

Theo nhà cổ sinh học McLaren, một thiên thạch có đường kính lớn đã va chạm với Trái đất, gây nên những đợt sóng thần, tàn phá hệ sinh thái bờ biển, đồng thời gây xáo trộn các tầng biển sâu.

Một nguyên nhân khác là sự phát triển mạnh mẽ của thực vật đã làm giảm CO₂, khiến khí hậu trở nên lạnh hơn, nhiều sinh vật không thích nghi được đã bị tiêu diệt.

Các sinh vật biển là nạn nhân chủ yếu: những rạn san hô – ngôi nhà của sinh vật biển chết hàng loạt kéo theo sự tuyệt chủng của rất nhiều loài. Ước tính có khoảng 19% số họ, 50% số chi và 70% số loài đã bị tuyệt diệt trong cuộc tuyệt chủng này.

Tuyệt chủng Permi – Trias

Đây là sự kiện tuyệt chủng khủng khiếp nhất trong lịch sử khi đã tuyệt diệt phần lớn sinh vật trên Trái đất, thiết lập lại gần như toàn bộ hệ thống sinh giới. Các nhà cổ sinh cho biết đã có đến hơn 90% sinh vật biển và 70% sinh vật trên cạn đã bị xóa sổ hoàn toàn.

Các bằng chứng khảo cổ cho thấy, nguyên nhân chính của hiện tượng trên là do sự vận động kiến tạo mạnh mẽ của lớp vỏ Trái đất, gây nứt gãy, dồn nén các mảng lục địa.

Sự phun trào magma lên bề mặt Trái đất đã nhấn chìm tất cả trong biển lửa. Bên cạnh đó, bụi và khí carbonic tràn ngập không khí, gây hiệu ứng nhà kính khiến Trái đất càng trở nên nóng hơn bao giờ hết. Dưới đại dương, các dòng hải lưu thay đổi đã làm biến mất nhiều hệ sinh thái, sự sống trở nên vô cùng mong manh.

Một nguyên nhân nữa được cho là góp phần gây ra vụ đại tuyệt chủng đẫm máu này là sự va chạm của thiên thạch có bán kính 500km với Trái đất. Vết tích của vụ va chạm này được tìm thấy ở Nam Cực năm 2006 bởi các nhà khoa học thuộc trường Đại học Tiểu bang Ohio, Hoa Kỳ.

Phải mất một thời gian rất lâu sau đó, sự sống mới được khôi phục lại dần dần từ những kẻ sinh vật nhỏ may mắn sống sót trong đó có một số nhóm bò sát.

Tuyệt chủng Trias – Jura

Đây là cuộc tuyệt chủng đánh dấu ranh giới giữa kỷ Trias và kỷ Jura, xảy ra cách đây 199,6 triệu năm. Cuộc đại tuyệt chủng này có tác động sâu sắc đến đời sống sinh vật trên đất liền và trong lòng đại dương.

Nhiều loài động vật có xương sống trong đại dương và bò sát biển đã biến mất, ngoại trừ thằn lằn cá, thằn lằn chân chèo. Các động vật không xương như ngành tay cuốn, ngành thân mềm, lớp lưỡng cư và đặc biệt là bò sát phụ lớp thằn lằn cổ (trừ khủng long) ở đất liền cũng bị ảnh hưởng nặng nề. Khoảng 23% số họ, 48% số chi đã bị tuyệt chủng.

Người ta vẫn chưa chắc điều gì đã gây ra sự kiện tuyệt chủng cuối kỷ Tam Điệp. Các nhà khoa học dự đoán, một hiện tượng phun trào núi lửa lớn đã xảy ra. Tuy nhiên gần đây, các nghiên cứu đã chỉ ra khá chính xác khoảng thời gian cuộc tuyệt chủng diễn ra và vụ va chạm của sao băng tạo nên hồ Manicouagan (Canada). Bằng chứng này chứng minh, có thể chính vụ va chạm là nguyên nhân trực tiếp khơi mào cuộc tuyệt chủng này.

Sự kiện tuyệt chủng đã loại bỏ nhiều loài động vật lớn trên Trái đất, tạo điều kiện cho khủng long thống trị hành tinh suốt kỷ Jura và kỷ Phấn Trắng (Creta). Khủng long làm chủ toàn bộ mặt đất, trong khi đó các vùng nước ngọt là địa phận của tổ tiên loài cá sấu ngày nay (thuộc lớp phụ thằn lằn), nhóm thằn lằn cổ rắn và thằn lằn cá trở thành bá vương biển cả.

Tuy nhiên, khi thời đại của bò sát đang vô cùng thịnh vượng thì Trái đất gặp thảm họa tiếp theo – cuộc đại tuyệt chủng Creta – Paleogen.

Tuyệt chủng Creta – Paleogen

Sự kiện tuyệt chủng này xảy ra vào cuối kỷ Creta cách đây khoảng 66,5 triệu năm, đánh dấu sự kết thúc của Đại Trung sinh và bắt đầu Đại Tân sinh bằng kỷ Paleogen. Khoảng 17% số họ, 50% số chi và 75% số loài đã bị tuyệt chủng sau biến cố này.

Dựa trên các bằng chứng khảo cổ được tích lũy qua quá trình nghiên cứu, các nhà khoa học đưa ra giả thuyết rằng, sự kiện tuyệt chủng này là do một hoặc nhiều thảm họa đồng thời gây ra, như sự tác động mạnh mẽ của cá thiên thạch (tạo nên các hố Chicxulub ở Mexico, Boltysh ở Ukraina) hoặc do mực nước biển tụt xuống, núi lửa phun trào mạnh mẽ tạo ra hiện tượng “bẫy Deccan” tàn phá nghiêm trọng sinh quyển Trái đất.

Các sự kiện địa chất đó đã làm giảm lượng ánh sáng và mức độ quang hợp, dẫn đến sự phá hủy hệ sinh thái Trái đất trên quy mô lớn. Khí hậu khô hơn, chuỗi thức ăn cũng bị phá vỡ.

Cùng với đó, một số loài thực vật, động vật không xương sống cũng biến mất trên Trái đất, tạo điều kiện cho lớp thú phát triển và dần chiếm ưu thế.

Cuộc đại tuyệt chủng thứ 6 phải chăng đã bắt đầu diễn ra?

Theo Iflscience, lời cảnh báo trên được viện dẫn từ một nghiên cứu mới đây được đăng trên tạp chí Proceedings of the National Academy of Sciences của Mỹ. Nó chỉ ra rằng 75% chủng loài trên Trái Đất sẽ đứng trước nguy cơ biến mất vĩnh viễn.

Trong khi 5 cuộc đại tuyệt chủng trong 500 triệu năm qua xảy ra do biến đổi khí hậu, núi lửa phun trào hoặc thảm họa sao băng, cuộc tuyệt chủng lần này có nguyên nhân chính từ yếu tố con người với các hoạt động chủ yếu bao gồm: phá rừng, tăng dân số, săn bắn trái phép, gây ô nhiễm môi trường và xả khí thải làm nhiệt độ toàn cầu gia tăng…

Khoảng 50% cá thể thuộc tổng cộng 27.600 loài động vật có vú, chim, bò sát và lưỡng cư đã biến mất chỉ trong vài thập kỷ qua. Gần 1/3 trong tổng số loài động vật đang bị suy giảm số lượng và phạm vi sinh sống một cách nghiêm trọng. “Đây là sự mất mát lớn với đa dạng sinh vật học trong lịch sử Trái Đất“, các tác giả nghiên cứu kết luận.

Sự suy giảm số lượng các loài này phải chăng là sự khởi đầu của một cuộc đại tuyệt chủng mới?

Ta có thể thấy rằng, những cuộc đại tuyệt chủng được đánh giá dựa trên căn cứ về sự suy giảm số lượng sinh vật trên toàn cầu. Trong mấy thập kỷ gần đây, do sự hủy hoại của con người, số lượng sinh vật trên trái đất đang bị suy giảm nghiêm trọng. Con người với tự nhiên có một mối liên hệ ràng buộc, khi tự nhiên bị hủy hoại, mọi sự cân bằng bị phá vỡ liệu con người có thể tồn tại?

Các nhà khoa học dự đoán, nếu tình hình vẫn tiếp tục tiếp diễn, chưa đầy một thế kỷ nữa, cuộc tuyệt chủng hàng loạt sẽ chính thức bắt đầu. Điều đáng buồn là hậu quả của cuộc suy giảm số lượng các loài đang diễn ra tác động tới con người một cách từ từ cho đến khi chúng ta nhận thức được thì hậu quả đã không thể vãn hồi. Nhân loại cuối cùng sẽ phải trả giá rất đắt vì đã hủy hoại tập hợp sự sống duy nhất chúng ta biết đến trong vũ trụ.

Truy cầu lợi ích bất chấp hậu quả chính là nguyên nhân khiến chúng ta thực sự đang tự hủy diệt chính mình.

Nam Minh (T/H)