Một số nghiên cứu gần đây cho thấy mức độ các vi hạt nhựa trong các nhãn hiệu nước uống đóng chai phổ biến có thể cao gấp đôi so với nước máy thông thường.
Hạt vi nhựa (microplastic) là các hạt có đường kính rất bé. Chúng được tạo ra trong quá trình tác động cơ học đến các mảnh nhựa lớn hơn. Phải mất đến hàng trăm năm, thậm chí là cả hàng nghìn năm để một mảnh rác thải nhựa bị phân hủy hoàn toàn trong điều kiện tự nhiên. Do đó đây đang là vấn đề toàn cầu nóng bỏng.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã công bố một đánh giá về những rủi ro tiềm ẩn của hạt vi nhựa trong nước uống sau khi phân tích một số thương hiệu nước uống đóng chai phổ biến nhất trên thế giới. Những phân tích này cho thấy hơn 90% số lượng các các loại nước này đều chứa các phần tử nhựa siêu nhỏ này. Một nghiên cứu trước đây cho thấy một lượng lớn microplastic cũng có ở trong nước máy.
Trong một nghiên cứu mới đây, các nhà khoa học đã tiến hành phân tích 259 chiếc chai nhựa tới từ 19 địa điểm khác nhau từ 9 quốc gia. Họ đã phát hiện có tới trên 11 nhãn hiệu nước uống khác nhau có chứa trung bình 325 vi hạt nhựa trong mỗi lít nước được bán ra. Nồng độ những phần tử nhựa này cao nhất lên đến 10.000 vi hạt nhựa cho mỗi lít nước. Trong số 259 chai được thử nghiệm, chỉ có 17 mẫu không chứa chất dẻo.
Đây là dự án của các nhà khoa học thuộc Đại học New York, Fredonia và tạp chí Orb Media với mục đích phân tích các loại nước đóng chai. Báo Guardian đưa tin, các nhà khoa học đã tìm thấy một lượng lớn các phân tử nhựa này trong nước đóng chai so với trong nước máy.
Loại mảnh nhựa phổ biến nhất được tìm thấy là polypropylene – đồng dạng với nhựa dùng để làm nắp chai. Các loại chai nhựa trong những phân tích trên được mua ở Mỹ, Trung Quốc, Brazil, Ấn Độ, Indonesia, Mexico, Lebanon, Kenya và Thái Lan.
Các nhà khoa học đã sử dụng một loại thuốc nhuộm huỳnh quang có tên Nile Red để làm phát sáng các hạt nhựa siêu nhỏ có trong nước. Loại thuốc nhuộm này có đặc tính bám chặt vào các hạt nhựa mà không bám vào các loại vật liệu tự nhiên khác.
Nghiên cứu này đã không được công bố công khai vì chưa được thông qua các đánh giá khoa học. Tiến sĩ Andrew Mayes, một nhà khoa học của Đại học East Anglia, người đã phát triển kỹ thuật nhuộm huỳnh quang Red Nile nói với Orb Media rằng: “Tôi rất hài lòng rằng nó đã được dùng rất cẩn thận và chuẩn xác theo cách mà tôi đã làm trong phòng thí nghiệm của tôi”.
Orb Media cho biết họ đã tiến hành thử nghiệm các sản phẩm của các thương hiệu như Aqua (Danone), Aquafina (PepsiCo), Bisleri (Bisleri International), Dasani (Coca-Cola), Epura (PepsiCo), Evian (Danone), Gerolsteiner (Gerolsteiner Brunnen), Minalba (Grupo Edson Queiroz), Nestlé Pure Life (Nestlé), San Pellegrino (Nestlé) và Wahaha (Tập đoàn Wahaha Hàng Châu).
Phát ngôn viên của Tổ chức Y tế Thế giới nói với báo Guardian rằng: “Mặc dù chưa có bằng chứng nào về ảnh hưởng của các vi hạt nhựa microplastic đối với sức khoẻ con người nhưng đây vấn đề đang thu hút được sự quan tâm của nhiều người. Chúng tôi sẽ làm việc nghiêm túc hơn với những bằng chứng đang có hiện nay để thiết lập một chương trình nghiên cứu để đưa ra một bản đánh giá rủi ro toàn diện hơn.”
Bên cạnh đó, một nghiên cứu thuộc nhóm chiến dịch Story of Stuff cũng vừa được công bố. Họ đã kiểm tra và khảo sát 19 nhãn hiệu nước đóng chai ở Hoa Kỳ và cũng phát hiện thấy các sợi nhựa xuất hiện với mật độ khá cao trong nhiều loại nước đóng chai.
Điển hình, Nước đóng hộp có thương hiệu Boxed Water có trung bình 58,6 sợi nhựa trên một lít. Ozarka và Ice Mountain (cả hai đều thuộc sở hữu của Nestlé) có nồng độ lần lượt là 15 và 11 sợi nhựa mỗi lít. Nước Fiji có 12 sợi nhựa trên một lít.
Abigail Barrows, người đã tiến hành nghiên cứu cho nhóm Story of Stuff cho biết những sợi nhựa này có thể đi vào trong chai nước theo một số cách nhất định. Cô cho biết:
“Các sợi nhựa có thể dễ dàng bay lên không trung. Điều này không chỉ xảy ra ở bên ngoài mà bên trong các nhà máy, nó có thể đến từ những chiếc quạt hoặc bay ra từ vải trên quần áo chúng ta.”
Jacqueline Savitz đến từ nhóm chiến dịch Oceana nói: “Chúng tôi nhận thấy sợi nhựa đang xuất hiện ngày một nhiều trong cơ thể các động vật biển và điều này có nghĩa là mỗi ngày lại có vài người trong chúng ta cũng đang bị phơi nhiễm. Các hạt vi nhựa trong nước, các hóa chất độc hại trong chất dẻo và sự phơi nhiễm cuối cùng xảy ra với các loài động vật biển, đó chính là ba vấn đề chính hiện nay.”
Tuy nhiên, trên kênh CBC, Nestlé chỉ trích phương pháp nghiên cứu của tạp chí Orb Media và khẳng định rằng kỹ thuật sử dụng thuốc nhuộm Nile Red không xác thực và có thể đưa ra những kết quả sai lệch. Đồng quan điểm với Nestlé, Coca-Cola cũng lên tiếng rằng công ty này có phương pháp lọc rất kỹ lưỡng nhưng họ cũng thừa nhận sự phổ biến của chất dẻo trong môi trườn, có nghĩa là sợi nhựa có thể được tìm thấy ở các mức độ rất nhỏ ngay cả trong các sản phẩm được xử lý kỹ lưỡng với dây chuyền công nghệ hiện đại.
Một phát ngôn viên của Gerolsteiner cũng cho biết công ty cũng không thể loại bỏ các sợi nhựa xâm nhập vào nước đóng chai từ không khí hoặc từ quy trình đóng gói. Người phát ngôn cho hay, nồng độ chất dẻo trong nước từ các phân tích của họ thấp hơn so với ngưỡng cho phép trong các loại dược phẩm, không giống như những gì tạp chí Orb Media đã công bố.
Danone cho biết phương pháp nghiên cứu của Orb Media không nói rõ ràng vấn đề. Hiệp hội Nước giải khát Mỹ đã nói rằng nước đóng chai hiện nay vẫn an toàn và những sợi nhựa siêu nhỏ này chỉ mới xuất hiện trong thời gian gần đây.
Báo The Guardian đã liên hệ với Nestlé và Boxed Water để nghe những bình luận của hai hãng này về nghiên cứu của Story of Stuff nhưng chưa nhận được phản hồi nào.
Mặc dù vậy, các nhà khoa học cho biết nghiên cứu này không nhắm vào nhãn hàng, mà họ muốn chứng tỏ các hạt nhựa đang xuất hiện khắp nơi, từ không khí tới nước uống, từ đại dương tới núi cao, tiềm ẩn nguy cơ tác động tới sức khỏe của con người trong tương lai.
Sơn Tùng