Sau mười ngày ở Vác-sa-va, cựu đại sứ Hoa Kỳ tại Ba Lan và cũng là cựu trợ lý ngoại trưởng Hoa Kỳ phụ trách châu Âu – ông Daniel Fried đã thực sự ấn tượng trước sự trỗi dậy của Ba Lan, về mặt chính trị và quân sự. Đặc biệt trong bối cảnh đất nước này đang phải đối mặt với những nguy cơ từ Nga và sự nghi ngờ ngày càng tăng của người Ba Lan sau cuộc tranh luận về sự vững mạnh của Hoa Kỳ.

Ông đã có bài bình luận trên trang của Hội Đồng Đại Tây Dương, nhận định sự trỗi dậy của Ba Lan hiện rất đúng lúc, khi phương Tây đang chao đảo. Sau đây là những nội dung chính trong bài bình của ông.

Ông khẳng định, sự đồng thuận chiến lược của Ba Lan (như ủng hộ Ukraina, phản đối sự xâm lược của Nga, ủng hộ NATO và cam kết liên minh với Hoa Kỳ) là rất vững chắc, bất chấp tranh cãi giữa liên minh cầm quyền và phe đối lập cực hữu kiểm soát chức vụ tổng thống. Điều này còn hơn cả tình trạng ở Pháp hoặc thậm chí ở Hoa Kỳ.

Ba Lan có sự đánh giá về nước Nga của Tổng thống Vladimir Putin không mấy tươi sáng. Và người Ba Lan không đắm chìm trong chủ nghĩa bi quan suy tàn hay sự mệt mỏi với Ukraina. Các nhà phân tích giỏi nhất của Ba Lan, bao gồm cả những người trong Trung tâm Nghiên cứu Phương Đông hàng đầu của Vác-sa-va , lạc quan hơn về diễn biến của cuộc chiến ở Ukraina so với những gì ông Fried từng nghe trong một thời gian dài. 

Họ không thấy trước được thành công dễ dàng của Ukraina, nhưng kết luận của họ là thời gian không còn nhất thiết đứng về phía Điện Kremlin nữa – nếu phương Tây tiếp tục gây sức ép.

Các nhà phân tích khẳng định rằng Ukraina có thể đạt được thành công tương đối nếu – mặc dù chỉ nếu – phương Tây tiếp tục ủng hộ Ukraina bằng cách cung cấp nhiều vũ khí hơn với ít điều kiện hơn, tăng cường áp lực kinh tế đối với Nga và nói chung là đẩy lùi tham vọng đế quốc của ông Putin. (Tác giả cũng cho biết ông đã đến Ba Lan để tham dự các sự kiện “Tuần lễ Vác-sa-va” của Hội đồng Đại Tây Dương và một hội nghị của Đại học Vác-sa-va về cách ngăn chặn Nga).

Trong một tiền lệ tốt cho Đức, Pháp và Vương quốc Anh, chi tiêu quân sự của Ba Lan bắt đầu tăng mạnh dưới thời chính phủ trước và xu hướng đó vẫn tiếp tục dưới thời chính phủ hiện tại. Các thiết bị hạng nặng, xe tăng và chiến đấu cơ mới mua đang đến để thay thế xe tăng và máy bay mà Ba Lan đã gửi đến Ukraina ngay sau cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào tháng 2 năm 2022.

Nhóm ‘Tam giác Weimar’ Pháp-Đức-Ba Lan… đột nhiên có vẻ bị lu mờ bởi chính trị nội địa của Pháp và Đức.

Nhưng phương Tây, các thể chế chủ chốt mà Ba Lan đã nỗ lực hết sức để gia nhập, không còn chắc chắn như Ba Lan từng trông đợi nữa. 

Theo ông Fried, cuộc tranh luận ngày 27 tháng 6 giữa Tổng thống Joe Biden và cựu Tổng thống Donald Trump đã gây sốc cho người Ba Lan, những người, giống như nhiều người khác, không ngờ ông Biden lại thể hiện không tốt đến vậy. Ngày hôm sau, nhiều người Ba Lan đã công khai hơn khi cân nhắc khả năng ông Trump có nhiệm kỳ thứ hai và cân nhắc các lựa chọn của Ba Lan nếu cựu tổng thống này trở lại Toà Bạch Ốc. 

Những tuyên bố của ông Trump chỉ trích nhiều hơn về NATO và thân thiện về ông Putin khiến nhiều người ở Vác-sa-va lo ngại. Nhưng các chính trị gia Ba Lan ở cả hai phía chia rẽ chính trị của đất nước này đều có mối quan hệ tốt với nhiều đảng viên Cộng hòa Hoa Kỳ. Hiện họ đang cân nhắc cách sử dụng những mối quan hệ này để thúc đẩy chiến lược “thế giới tự do trước tiên” của Ba Lan.

Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda, người có liên hệ với chính phủ cánh hữu trước đây, có mối quan hệ tốt với ông Trump và đã gặp ông tại New York ngay trước khi Quốc hội Hoa Kỳ cuối cùng bỏ phiếu để nối lại viện trợ cho Ukraina. Tổng thống Ba Lan được cho là đã khuyến khích ông Trump không phản đối điều đó. 

Bộ trưởng Ngoại giao Ba Lan Radosław Sikorski, một phần của liên minh cầm quyền trung dung, có mối quan hệ sâu rộng với phe cánh hữu Hoa Kỳ và cũng đang sử dụng tốt các mối quan hệ này. Các nhân vật chính trị hàng đầu khác của Ba Lan, chẳng hạn như Marshall (Chủ tịch) của Sejm Szymon Hołownia, đang làm hoặc chuẩn bị làm điều tương tự: tiếp cận những người Cộng hòa trong và xung quanh thế giới của ông Trump, đặc biệt là trong Hội nghị thượng đỉnh NATO ngày 9 đến 11 tháng 7 tại Washington, để thúc giục một cách tiếp cận theo chủ nghĩa Reagan hơn và ít theo chủ nghĩa cô lập mới của Hoa Kỳ hơn nếu ông Trump kế nhiệm ông Biden. 

Họ sẽ thành công đến mức nào thì vẫn chưa rõ nhưng, vì phần lớn nhóm của ông Trump dường như coi trọng người Ba Lan chi tiêu quốc phòng cao, nên họ có khả năng sẽ được lắng nghe và có vẻ là một nỗ lực thông minh.

Không chỉ bên kia Đại Tây Dương, Ba Lan phải đối mặt với những thách thức mới do chính trị gây ra. Người Ba Lan đã đầu tư rất nhiều vào mối quan hệ mới được trẻ hóa với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, người đã trở nên cứng rắn hơn đáng kể với Nga trong những tháng gần đây. Nhưng cuộc bầu cử quốc hội vòng một của Pháp vào ngày 30 tháng 6 và khả năng một chính phủ Pháp cực hữu (và có khả năng mềm mỏng với ông Putin) đã làm suy yếu ông Macron và làm phức tạp thêm sự liên kết mới này.

Trong khi người Ba Lan ở cả hai phe chia rẽ chính trị đều thất vọng vì mối quan hệ lâu dài và vô ích của Đức với Nga, thì chính phủ Ba Lan trung dung hơn lên nắm quyền vào cuối năm ngoái đã sẵn sàng hợp tác với Berlin hơn, đặc biệt là với Đảng Xanh ủng hộ Ukraina, đảng kiểm soát Bộ Ngoại giao Đức. 

Nhưng cuộc bầu cử quốc hội châu Âu vào tháng 6 đã làm suy yếu Đảng Xanh và củng cố đảng cực hữu Alternative for Germany của Đức vốn thân ông Putin hơn. Nhóm “Tam giác Weimar” Pháp-Đức-Ba Lan, mà một số người Ba Lan từng nghĩ có thể nổi lên như một trụ cột sức mạnh chiến lược của châu Âu đối với Nga, phần lớn theo quan điểm của Ba Lan, đột nhiên dường như bị lu mờ bởi chính trị trong nước của Pháp và Đức.

Theo ông Fried, giữa cuộc chiến xâm lược của Nga ở phía đông và những đám mây bão chính trị ở phía tây, Ba Lan có rất nhiều thứ phải giải quyết. Nhưng năng lực của họ lớn hơn nhiều so với trước đây. 

Kể từ khi lật đổ một cách hòa bình chế độ do Matxcova hậu thuẫn vào năm 1989, Ba Lan đã có sự gia tăng ổn định và đáng kể về mặt kinh tế và giờ là quân sự. Sự gia tăng trong nước và sự rõ ràng về mặt chiến lược của họ đối với Nga, giờ đã được chứng minh, đã đưa Ba Lan lên vị trí hàng đầu trong các cường quốc châu Âu lần đầu tiên sau nhiều thế kỷ. Và theo ông Fried, đây là một sự trỗi dậy đúng lúc, như nhiều người đã thấy.