Gừng càng già càng cay. Sự thật đã chứng minh, tướng Oleksandr Syrskyi có thể phù hợp hơn so với cựu tổng tư lệnh Valerii Zaluzhnyi trong việc lãnh đạo quân đội Ukraina. Đó là nhận định mở đầu cho bài bình luận của chuyên gia về cách cầm quân của hai vị cựu Tổng Tư lệnh và Tổng Tư lệnh đương nhiệm của Các lực lượng vũ trang Ukraina.
Ông Syrskyi đã chiến đấu với người Nga trong hơn một thập niên, nên ông hiểu rất rõ điểm yếu của quân đội Nga. Ngay từ cuộc chiến tranh Donbas năm 2015, ông đã là chỉ huy của lực lượng Ukraina. Khi đó, ông Zaluzhnyi còn là cấp dưới của ông.
Ý tưởng đưa chiến tranh vào sâu trong lãnh thổ Nga đã được ấp ủ từ lâu, chuyên gia các vấn đề thời sự người Hoa – Mã Thế Nghiên (馬世研) nhớ lại, và năm ngoái, trước khi có cuộc phản công lớn vào mùa hè, đã có người ám chỉ về kế hoạch này. Khi đó, cơ quan tình báo Ukraina và ông Syrskyi đều ủng hộ chiến lược này. Tuy nhiên, tổng tư lệnh lực lượng vũ trang Zaluzhnyi lại phản đối. Mặc dù Tổng thống Zelensky đã gây áp lực, nhưng ông Zaluzhnyi không muốn nỗ lực theo hướng này. Ông là người ủng hộ chiến thuật tấn công “trực diện” tuyến tính, chiến thuật này đã đạt được một số thành công ở khu vực Kherson, nhưng lại thất bại ở Zaporizhia và cuối cùng dẫn đến thất bại hoàn toàn của cuộc phản công năm ngoái.
Trong khi đó, theo chuyên gia Mã Thế Nghiên, lối chơi của lão tướng Syrskyi nổi tiếng với tốc độ và bất ngờ, chiến thắng vang dội ở Kharkiv do ông chỉ huy, chính là lợi dụng lỗ hổng chiến lược của đối phương, bất ngờ phát động cuộc tấn công quy mô lớn, khiến quân đội Nga trở tay không kịp, tan rã trong hỗn loạn. Người ta nói rằng chiến dịch Kharkiv có thể tiến xa hơn. Nhưng do Kherson bị phản công, ông Zaluzhnyi đã từ chối huy động thêm binh lực.
Tướng Zaluzhnyi đã hoàn thành nhiệm vụ bảo vệ vùng đất trung tâm của Ukraina, nhưng cuối cùng bị cách chức vì chiến lược tác chiến quá bảo thủ. Tổng thống Zelensky đã quyết đoán bổ nhiệm tướng Syrskyi, người “khốc liệt” và quyết đoán hơn. Sau khi nắm giữ quyền lực quân sự tối cao, ông Syrskyi bắt đầu bí mật lên kế hoạch tấn công vào lãnh thổ Nga.
Trước cuộc phản công lớn năm ngoái, ông Zaluzhnyi đã đặc biệt sản xuất một bộ phim tuyên truyền để cổ vũ tinh thần. Toàn thế giới đều biết rằng cuộc phản công của quân đội Ukraina sắp bắt đầu. Không giống như Zaluzhnyi, ông Syrskyi giữ bí mật nghiêm ngặt về hoạt động, thậm chí cả Ngũ Giác Đài cũng bị che giấu. So với tướng Zaluzhnyi, lão tướng Syrskyi thực tế hơn, có khả năng nắm bắt thời cơ tốt hơn.
Theo chuyên gia Mã Thế Nghiên, cuộc tấn công Kursk chắc chắn là một kế hoạch kỹ lưỡng, ông Syrskyi đã rút ra bài học sâu sắc từ thất bại của cuộc phản công năm ngoái. Một phần nguyên nhân thất bại của cuộc phản công năm ngoái là do hành động bị trì hoãn trong một thời gian dài sau nhiều tuyên bố, trong nhiều tháng, mọi người đều đoán rằng hành động sắp diễn ra. Kết quả là Nga có đủ thời gian để theo dõi động thái của quân đội Ukraina, họ đã xây dựng các công sự phòng thủ vững chắc ở Zaporizhia, khai triển máy bay trực thăng vũ trang lên tuyến đầu, và ngay từ đầu đã chặn đứng các đơn vị bọc thép của Ukraina.
Trong khi đó, cuộc tấn công vào Kursk lại không huy động nhiều binh lực và hậu cần. Đây là minh chứng điển hình cho chiến thuật “bất đối xứng” của Syrskyi: khám phá điểm yếu của kẻ thù, tận dụng nguồn lực và lợi thế hạn chế của mình, lên kế hoạch và thực hiện các hoạt động tác chiến. Tấn công dồn dập, nhanh chóng kiềm chế điểm yếu của kẻ thù, đồng thời tạo ra thế trận có thể tiến có thể lui.
Cuộc tấn công Kursk ít nhất đã đạt được bốn mục tiêu chính:
Giảm áp lực cho tuyến đầu của Ukraina, phá vỡ nhịp độ tác chiến của quân đội Nga ở miền đông và miền nam Ukraina;
Tạo điều kiện thuận lợi cho đàm phán, chiếm lấy lãnh thổ Nga làm con bài trong các cuộc đàm phán trong tương lai;
Bộc lộ điểm yếu chiến lược của Nga, chẳng hạn như quốc phòng biên giới yếu kém, binh sĩ nghĩa vụ thiếu khả năng chiến đấu, làm suy yếu uy quyền lãnh đạo của giới lãnh đạo quân đội Nga;
Cuộc tấn công cũng gây ra bất ổn chính trị và kinh tế trong nước Nga, một lượng lớn dân thường phải di dời đã bắt đầu làm lung lay lòng dân Nga, khi chiến tranh lan rộng trong nước, sẽ có ngày càng nhiều người Nga công khai lên tiếng phản đối chiến tranh.
Cuộc tấn công Kursk mới chỉ bắt đầu, có thể quân đội Ukraina sẽ không chỉ dừng lại ở Kursk. Cho đến nay, cuộc chiến “phản xâm lược” đầy bất ngờ này đã cho chúng ta thấy kinh nghiệm chiến đấu phong phú, mưu lược quân sự sâu sắc, chiến thuật linh hoạt của tướng Syrskyi. Tác giả Mã Thế Nghiên đã cảm kích thốt lên rằng: “Kể từ sau Thế chiến II, chưa ai thực hiện cuộc tấn công mặt đất hoành tráng như vậy, nói tướng Syrskyi ‘lãnh binh như thần’ có lẽ không quá lời”.
Cuộc tấn công Kursk chưa làm giảm áp lực lên miền Đông Ukraina
Trong hai tuần Kyiv đã chiếm được nhiều vùng đất của Nga hơn những gì Matxcova cố gắng trong cả năm. Điều này đã thay đổi nhận thức về khả năng của Ukraina và thúc đẩy tinh thần của người dân nước này.
Dù thành công đáng kinh ngạc nhưng chuyên gia của Financial Times nhận định rằng, Kyiv vẫn chưa đạt được mục tiêu quan trọng, đó là: Chuyển hướng nhân lực của Nga và giảm bớt độ nóng ở các chiến trường miền đông Ukraina, nơi Matxcova đang dần tiến lên.
Binh sĩ Nga vẫn đang càn quét tuyến phòng thủ của Ukraina, đồng thời chiếm đóng các ngôi làng cùng các thị trấn. Diễn tiến này đang đưa Matxcova đến gần hơn với mục tiêu kiểm soát hoàn toàn khu vực Donetsk ở miền đông Ukraina.
Ngày 19/08, quân đội Nga gần như đã chiếm được toàn bộ thị trấn Niu-York. Đồng thời, lực lượng Matxcova tiếp tục tiến vào Toretsk và đang xâm chiếm trung tâm hậu cần của Pokrovsk.
Chỉ huy lữ đoàn pháo binh Ukraina ở miền đông Ukraina nói với Financial Times (hay FT) rằng việc Nga có được những bước tiến là do Kyiv di chuyển các nguồn lực ít ỏi về phía bắc.
Quân đội của ông đã phải quay lại chế độ phân phối đạn pháo cho các khẩu pháo ở trong nước — lần đầu tiên kể từ khi viện trợ của Hoa Kỳ cho Ukraina bị Quốc hội đình chỉ — vì đạn dược đã được phân bổ lại cho cuộc tấn công vào khu vực Kursk của Nga.
Theo các quan chức tham gia chiến dịch, Ukraina cũng đã di chuyển tới 10.000 quân, bao gồm nhiều lực lượng đổ bộ hàng không tinh nhuệ và lữ đoàn cơ giới. Các binh sĩ được điều động lên phía Bắc đều từng tham chiến ở các chiến trường ác liệt như Donetsk và Kharkiv.
Các nhà phân tích quân sự cho biết, có ít nhất 20 đơn vị Ukraina được xác nhận có liên quan đến cuộc tấn công Kursk. Điều đó có nghĩa là Kyiv đã điều động lực lượng dự bị để giúp củng cố các tuyến phòng thủ bị phá vỡ.
Một quan chức cấp cao của Ukraina quen thuộc với các hoạt động quân sự cho biết: Ngay cả trong những ngày trước khi lên đường đến Kursk, hệ thống phòng thủ của Ukraina ở khu vực Donetsk đã “cho thấy những vết nứt”.
Ông nói với tờ FT rằng các lực lượng Nga đã đạt được “thành công chiến thuật” ở Donetsk và có thể sẽ đạt được nhiều tiến triển hơn nữa trừ khi tình hình thay đổi.
Ông Konrad Muzyka, giám đốc Rochan Consulting, một nhóm theo dõi chiến trường có trụ sở tại Ba Lan, cho biết: Với phần lớn dự trữ đã được chuyển tới Kursk, Ukraina sẽ phải vật lộn để lấp đầy khoảng trống phòng thủ và chống lại các mối đe dọa khác nhau của Nga.
Ông nói với FT: “Nga không gặp khó khăn trong việc huy động quân đội trong khi Ukraina vẫn gặp khó khăn trong việc huy động số lượng quân cần thiết để giữ và tiến hành các hoạt động ở Donetsk”.
Theo FT, các sĩ quan và bộ binh ở mặt trận phía đông giờ đây cũng phải đối mặt với thời hạn phục vụ ở tiền tuyến dài hơn mà không được luân chuyển.
Hai trung úy phục vụ trong một lữ đoàn đã ở mặt trận ở vùng Donetsk trước khi được gửi đến Kursk nói rằng trong hơn hai năm chiến đấu, mỗi người chỉ có một tháng nghỉ ngơi.
Một binh sĩ khác cho biết anh đã trải qua nhiều tháng chiến đấu gần Toretsk mà không nghỉ ngơi trước khi được lệnh đến Kursk. “Không ai có thể yêu cầu [nghỉ luân phiên] bây giờ”, người lính nói và cho biết thêm, “Chúng tôi là lực lượng dự bị nhưng bây giờ chúng tôi đang ở đây”.
Theo nhà nghiên cứu tình báo nguồn mở Naalsio: Trong khi Kyiv không bình luận về thương vong nhưng cuộc tấn công đã phải trả một cái giá không nhỏ: Ukraina đã mất ít nhất 51 thiết bị quân sự có giá trị, bao gồm xe Marder của Đức, xe Stryker do Mỹ sản xuất và tên lửa HIMARS, so với 27 tổn thất như vậy ở phía Nga, theo nhà nghiên cứu tình báo nguồn mở Naalsio.
Tổng thống Volodymyr Zelenskyy và tướng hàng đầu của ông, Oleksandr Syrskyi, đã đưa ra lời bảo đảm rằng mặt trận phía đông cũng quan trọng như cuộc xâm nhập Kursk.
Tuần trước, ông Zelenskyy nói rằng Donetsk là nơi “hầu hết các cuộc tấn công của Nga xảy ra, và tối đa sự chú ý phòng thủ của chúng tôi tập trung ở đó”. Tướng Syrskyi cho biết tình hình ở miền Đông “vẫn khó khăn, nhưng trong tầm kiểm soát”.
Các quan chức Mỹ cho biết rằng họ đã thấy dấu hiệu Nga đang di chuyển lực lượng từ phía Nam và phía Đông Ukraina lên phía Bắc đến Kursk.
Những binh đoàn này dường như được di chuyển từ trục phía Nam và Crimea bị chiếm đóng. Bộ Quốc phòng Lít-va cho biết, một số binh sĩ cũng đã được chuyển khỏi khu vực Kaliningrad của Nga.
Tuy nhiên, các binh sĩ Ukraina và các nhà phân tích quân sự theo dõi cuộc chiến cho biết không có dấu hiệu rõ ràng nào cho thấy Nga đang di chuyển một lượng lớn lực lượng khỏi khu vực nóng nhất ở tiền tuyến ở miền Đông.
Đại diện Lữ đoàn cơ giới số 47 của Ukraina cho biết: “Bất chấp những thành công của lực lượng phòng thủ ở khu vực Kursk, người Nga vẫn chưa chuyển quân ồ ạt từ đây. Lực lượng tấn công chính của họ vẫn còn”.
Một nhóm phân tích có quan hệ chặt chẽ với Bộ Quốc phòng Ukraina cho biết, các lực lượng Nga dường như đã chiếm đóng tất cả trừ một quận nhỏ của Niu-York vào ngày 19/08.
Pokrovsk là nơi sinh sống của hơn 60.000 cư dân, đây còn là một trung tâm hậu cần quan trọng đối với quân đội Ukraina. Pokrovsk chính là trụ cột để bảo vệ phần còn lại của khu vực Donetsk.
Cuối tuần trước, Serhiy Dobriak, người đứng đầu chính quyền quân sự thành phố Pokrovsk đã kêu gọi người dân sơ tán ngay lập tức.
Theo chính quyền khu vực thì việc sơ tán bắt buộc các gia đình có trẻ em khỏi Pokrovsk sẽ bắt đầu vào ngày 20/08.
Ông Maksym Zabelya, biên tập viên của tờ báo địa phương ở Myrnohrad cho biết cư dân trong thành phố của ông cũng đã bắt đầu sơ tán.
Vào ngày 17/08, một quả bom của Nga đã phá hủy tòa nhà chung cư cao nhất thành phố và một siêu thị, điều này đã tạo ra một cơn khủng hoảng khiến nhiều người phải sơ tán.
Một người dân thành phố nói thêm, “thành phố hòa bình”, đang bị “xóa sổ”.