Trong một thập kỷ cho đến năm 2018, ĐCSTQ đã tìm cách tuyển dụng các nhà khoa học ưu tú được đào tạo ở nước ngoài theo “Kế hoạch Ngàn Nhân tài”, Washington tin rằng, Chương trình này đặt ra mối đe dọa đối với lợi ích và ưu thế công nghệ của Mỹ.
Theo 3 người quen thuộc với vấn đề này và một bản đánh giá của Reuters, về hơn 500 tài liệu của chính phủ từ năm 2019 đến năm 2023, Trung Quốc đã tạm dừng Chương trình Ngàn Nhân tài (TTP) trong bối cảnh Mỹ đang điều tra các nhà khoa học. Hai năm sau, ĐCSTQ lặng lẽ khôi phục chương trình này dưới tên gọi và hình thức mới để tiếp cận rộng rãi hơn với công nghệ tiên tiến ở nước ngoài.
Giải pháp thay thế chính cho Chương trình Ngàn Nhân tài là chương trình Khải Minh do Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc giám sát, theo các tài liệu chính sách quốc gia và địa phương, quảng cáo việc làm trực tuyến và một người có kiến thức trực tiếp về vấn đề này.
Ba người quen thuộc với vấn đề này nói với Reuters rằng, các lợi ích được cung cấp theo chương trình Khải Minh bao gồm trợ cấp nhà ở và ký tiền thưởng từ 420.000 đến 700.000 USD.
Trong cuộc chạy đua thu hút nhân tài công nghệ, nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình đã nhấn mạnh sự cần thiết của việc Trung Quốc phải tự chủ về chất bán dẫn trước các hạn chế xuất khẩu của Mỹ . Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã ban hành các quy định mới vào tháng 10 năm ngoái, hạn chế công dân Mỹ và thường trú nhân hỗ trợ ĐCSTQ phát triển và sản xuất các con chip tiên tiến nhằm ngăn chặn việc chúng được sử dụng cho mục đích mở rộng quân sự.
Hai người quen thuộc với vấn đề này cho biết, chương trình Khởi Minh có kế hoạch tuyển dụng từ các lĩnh vực công nghệ, bao gồm các lĩnh vực “nhạy cảm” hoặc “bí mật” như chất bán dẫn.
Khởi Minh cũng hợp tác với các chương trình tuyển dụng do chính quyền địa phương và cấp tỉnh điều hành, cũng như các đợt tuyển dụng do chính phủ hậu thuẫn của các công ty chip Trung Quốc.
Hoa Kỳ từ lâu đã cáo buộc Trung Quốc ăn cắp tài sản trí tuệ và công nghệ, điều mà Bắc Kinh luôn phủ nhận.
Khi được hỏi về kế hoạch tuyển dụng nhân tài của Trung Quốc, Dean Boyd, phát ngôn viên của Trung tâm An ninh và Phản gián Quốc gia (NCSC) của chính phủ Hoa Kỳ, cho biết: “Các đối thủ nước ngoài và đối thủ cạnh tranh chiến lược hiểu rằng Nhân tài thường tốt như khả năng tiếp cận công nghệ”.
Các quan chức Mỹ cho biết, mặc dù việc săn trộm tài năng ở Hoa Kỳ không phải là bất hợp pháp, nhưng các nhà nghiên cứu của trường đại học có nguy cơ vi phạm luật nếu họ không tiết lộ mối quan hệ với các thực thể Trung Quốc và chia sẻ bất hợp pháp thông tin độc quyền trong khi nhận được tài trợ của chính phủ Hoa Kỳ cho nghiên cứu.
Mỗi nhà nghiên cứu có thể nhận được phần thưởng lên tới (khoảng 2,1 triệu đô la Mỹ. Người ta nói rằng bất cứ ai giới thiệu ứng cử viên và được chọn vào kế hoạch tài năng sẽ nhận được “kim cương, túi xách, xe hơi, nhà cửa”.
Một số nhà khoa học Trung Quốc, đặc biệt là những người có quốc tịch nước ngoài hoặc thường trú lo ngại rằng, việc tham gia chương trình tài năng của chính phủ Trung Quốc có thể đồng nghĩa với việc từ bỏ các cơ hội quốc tế hoặc bị Mỹ điều tra.