Mối quan hệ giữa Trung Quốc và Nga sẽ vẫn bền chặt ngay cả sau cuộc nổi dậy thất bại của Tập đoàn Wagner vào cuối tuần trước, nhưng các nhà phân tích cho rằng Bắc Kinh có thể sẽ ngày càng thận trọng về nhà lãnh đạo Nga Vladimir Putin và sự ổn định trong tương lai của chính phủ ông ấy.
Giống như nhiều chính phủ khác, chính quyền Bắc Kinh hầu như vẫn giữ im lặng vào ngày 24/6 khi lực lượng đánh thuê của ông Yevgeny Prigozhin hành quân về phía Matxcova sau khi chiếm đóng thành phố Rostov-on-Don ở miền nam nước Nga.
Vào ngày 25/6, khi mọi chuyện đã lắng xuống và ông Prigozhin đồng ý lưu vong ở Belarus, thì Trung Quốc đã phát đi một thông báo.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc gọi sự việc này là “vấn đề nội bộ của Nga” và cho biết họ ủng hộ những nỗ lực của Nga trong việc “duy trì ổn định quốc gia và đạt được sự phát triển và thịnh vượng”.
Các phương tiện truyền thông Trung Quốc, mặc dù chỉ dành ít thời gian cho sự kiện vào ngày 24/6, nhưng họ cũng nhấn mạnh về sự ổn định và ghi nhận giải pháp nhanh chóng cuộc khủng hoảng của chính phủ ông Putin.
Elizabeth Wishnick, một nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Đông Á của Đại học Columbia cho rằng, bất chấp các thông điệp công khai nhằm hạ thấp các sự kiện diễn ra vào cuối tuần qua, nhưng cuộc binh biến có lẽ đã khiến các quan chức hàng đầu của Trung Quốc, bao gồm cả Chủ tịch Tập Cận Bình phải lo lắng.
Bà nói: “Đối với ông Tập Cận Bình, những diễn biến ở Nga vào cuối tuần qua chắc chắn sẽ rất đáng lo ngại, vì chúng đặt ra câu hỏi về an ninh quốc gia, và đây mối quan tâm hàng đầu của nhà lãnh đạo Trung Quốc”.
Ông Tập, người đã phát triển mối quan hệ chặt chẽ với tổng thống Putin trong những năm gần đây, và ông ấy đang trong giai đoạn mở rộng sự cai trị của mình thành một sự kiểm soát cá nhân đối với Trung Quốc, với tư cách là nhà lãnh đạo quyền lực nhất kể từ thời Mao Trạch Đông.
Đối với một chính phủ nhấn mạnh đến sự ổn định bằng mọi giá, thậm chí cách ly hàng chục triệu người vì COVID-19 và đảo ngược nền kinh tế để đạt được điều đó, thì một tình huống như ông Putin phải đối mặt khi Tập đoàn Wagner tiến vào Matxcova sẽ là cơn ác mộng tồi tệ nhất của tổng bí thư ĐCSTQ Tập Cận Bình.
Shen Dingli, một học giả về quan hệ quốc tế tại Thượng Hải nói rằng: “Tôi nghĩ Trung Quốc sẽ trở nên thận trọng hơn khi hiểu rằng sự kiểm soát đất nước của ông Putin có thể không vững chắc như mọi người từng nghĩ, người đàn ông mạnh mẽ đang chỉ huy đất nước của mình bây giờ đã bị rạn nứt”.
Ông nói thêm, “Ngay cả bản thân tổng thống Putin cũng biết rằng hình ảnh của mình đã bị hoen ố”.
‘Tổng thống Putin yếu hơn’
Trung Quốc và Nga từ lâu đã có mối quan hệ phức tạp nhưng hai bên đã trở nên thân thiết hơn kể từ khi ông Tập lên nắm quyền vào năm 2013, nhờ mối quan hệ bạn bè thân thiết với ông Putin và lòng căm thù chung đối với Mỹ.
Cả hai đều coi Mỹ đang can thiệp vào sân sau của họ, thông qua Ukraina và NATO hoặc Đài Loan và Nhật Bản, và cả hai đều phản đối ảnh hưởng mở rộng của Hoa Kỳ trong các khu vực tương ứng của họ.
Hai quốc gia này đã tuyên bố quan hệ “đối tác không giới hạn” ngay trước cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào Ukraina vào năm ngoái, cuộc xâm lược này rõ ràng đã bị trì hoãn cho đến khi Thế vận hội mùa đông Bắc Kinh vừa kết thúc.
Trong khi cuộc chiến kéo dài, Trung Quốc đã giúp duy trì nền kinh tế của Nga trước các lệnh trừng phạt từ phương Tây mặc dù chính quyền Bắc Kinh vẫn giữ vị trí trung lập chính thức và đề nghị các cuộc đàm phán hòa bình.
Vào tháng 3 vừa qua, ông Tập đã đến Matxcova, bắt tay với tổng thống Putin, người vừa bị Tòa án Hình sự Quốc tế nêu tên trong lệnh bắt giữ, và sau đó họ đã thỏa thuận về một “kỷ nguyên mới” hợp tác giữa hai nước.
Andy Mok, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa ở Bắc Kinh, nói với hãng tin Al Jazeera rằng, “Mặc dù các sự kiện gần đây khiến chính phủ Trung Quốc lo ngại, nhưng do sự gần gũi về địa lý và những thách thức chung, chúng khó có khả năng ảnh hưởng tiêu cực đến mong muốn và cam kết của Trung Quốc trong việc hợp tác với Nga về các vấn đề song phương và toàn cầu”.
Yurii Poita, người đứng đầu bộ phận Châu Á-Thái Bình Dương tại Trung tâm Nghiên cứu Quân đội Ukraina, đồng ý rằng quan hệ đối tác dự kiến sẽ tiếp tục trong thời gian ngắn.
Tuy nhiên, ông cho rằng Bắc Kinh có thể đang đưa ra nhiều kế hoạch dự phòng hơn dựa trên những điểm yếu trong an ninh và quốc phòng của Nga.
Ông lưu ý rằng cuộc binh biến cũng cho thấy giới tinh hoa Nga là những đối tác không đáng tin cậy.
Ông nói: “Chúng tôi thấy rằng giới lãnh đạo Nga chỉ giữ im lặng và một số người trong số họ đã trốn khỏi Matxcova đến các thành phố khác. Ngay cả giá trên các chuyến bay quốc tế cũng tăng chóng mặt”. Wen-ti Sung, một nhà khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Úc cho rằng, một Putin yếu hơn sẽ trở nên ít hữu ích hơn đối với Trung Quốc. Một Putin yếu hơn sẽ phải phụ thuộc nhiều hơn vào các tầng lớp nội bộ, không thể khai triển một chính sách ngoại giao nhất quán, do đó khó có thể duy trì một mục tiêu chung với Trung Quốc.