Vào tháng 12/2023, nhà mạng viễn thông lớn nhất Ukraina, Kyivstar, đã gặp phải sự cố mất điện lớn. Các dịch vụ di động và internet đã ngừng hoạt động đối với khoảng hai mươi bốn triệu thuê bao trên cả nước. Chủ tịch công ty Alexander Komarov gọi đây là “cuộc tấn công lớn nhất thế giới của tin tặc vào cơ sở hạ tầng viễn thông”. Nhóm tin tặc người Nga Solntsepyok đã nhận trách nhiệm về vụ tấn công. Sự cố này và các sự cố tương tự đã làm nổi bật tầm quan trọng của mặt trận mạng trong cuộc chiến giữa Nga và Ukraina.

Ukraina đã đầu tư đáng kể vào an ninh mạng và có thể kêu gọi một loạt các đối tác quốc tế lớn. Tuy nhiên, hiện tại đất nước này thiếu các nhà sản xuất hệ thống an ninh mạng trong nước.

Ông Anatoly Motkin, chủ tịch của StrategEast, một tổ chức phi lợi nhuận có văn phòng tại Hoa Kỳ, Ukraina, Gruzia, Kazakhstan và Kyrgyzstan, chuyên phát triển nền kinh tế tri thức ở khu vực Á-Âu, đã đề xuất những giải pháp cho an ninh mạng của Ukraina, dựa trên bài học thực tế từ ngành sản xuất thiết bị không người lái đang phát triển như vũ bão của nước này. Sau đây là những nội dung chi tiết trong bài viết đăng trên Hội đồng Đại Tây Dương của ông Motkin.

Ngành sản xuất máy bay không người lái đang phát triển nhanh chóng của Ukraina có thể cung cấp giải pháp. Sự phát triển của ngành sản xuất máy bay không người lái trong nước của Ukraina trong hai năm rưỡi qua có thể được coi là câu chuyện thành công về công nghệ quốc phòng quan trọng nhất của đất nước kể từ khi Nga bắt đầu cuộc xâm lược toàn diện. Nếu được khai triển đúng cách, nó có thể đóng vai trò là mô hình cho việc tạo ra một ngành công nghiệp an ninh mạng trong nước mạnh mẽ hơn.

Phát biểu vào mùa hè năm 2023, Bộ trưởng Chuyển đổi số của Ukraina Mykhailo Fedorov đã phác thảo chiến lược máy bay không người lái của đất nước này. Theo đó tập hợp các nhà sản xuất máy bay không người lái và các quan chức quân sự để giải quyết các vấn đề, phê duyệt thiết kế, bảo đảm nguồn tài trợ và hợp lý hóa sự hợp tác. Nhờ cách tiếp cận này, ông dự đoán sản lượng sẽ tăng gấp một trăm lần vào cuối năm.

Ngành công nghiệp sản xuất máy bay không người lái của Ukraina bắt đầu như một dự án tình nguyện trong những ngày đầu của cuộc xâm lược của Nga, và nhanh chóng trở thành một phong trào toàn quốc. Mục tiêu ban đầu là cung cấp cho quân đội Ukraina 10.000 máy bay không người lái FPV (nghĩa là loại có camera thể hiện góc nhìn người thứ nhất) cùng với đạn dược. Mục tiêu này đã sớm được thay thế bằng các mục tiêu tham vọng hơn nhiều. Kể từ khi Nga bắt đầu tấn công, người Ukraina đã quyên góp được hơn một tỷ đô la Mỹ thông qua các nỗ lực gây quỹ để mua máy bay không người lái. Theo các cuộc thăm dò trực tuyến, người Ukraina có xu hướng quyên góp tiền cho máy bay không người lái nhiều hơn bất kỳ mục đích nào khác.

Ngày nay, hoạt động sản xuất máy bay không người lái của Ukraina đã phát triển từ nỗ lực tự nguyện thành ưu tiên chiến lược quốc gia. Theo Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelenskyy, nước này sẽ sản xuất hơn một triệu máy bay không người lái vào năm 2024. Điều này bao gồm nhiều loại mô hình máy bay không người lái, không chỉ là máy bay không người lái FPV nhỏ để nhắm mục tiêu vào nhân sự và xe bọc thép trên chiến trường. Đến đầu năm 2024, Ukraina được cho là đã bắt kịp Nga trong việc sản xuất máy bay không người lái cảm tử kamikaze có đặc điểm tương tự như máy bay không người lái Shahed lớn của Iran mà Nga sử dụng để tấn công cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraina. Tiến trình này phần lớn là nhờ sự hợp tác giữa các cơ quan nhà nước và các nhà sản xuất tư nhân.

Thiết bị không người lái trên biển là một câu chuyện thành công riêng biệt của Ukraina. Kể từ tháng 2 năm 2022, Ukraina đã sử dụng các thiết bị không người lái trên biển do nước này sản xuất để gây thiệt hại hoặc đánh chìm khoảng một phần ba Hạm đội Biển Đen của Nga, buộc Nga phải rút hầu hết các tàu chiến còn lại của mình khỏi Crimea bị chiếm đóng về cảng Novorossiysk ở Nga. Các biện pháp phòng thủ mới của Nga liên tục được đáp trả bằng thiết bị không người lái trên biển được nâng cấp của Ukraina.

Vào tháng 5/2024, Ukraina đã trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới thành lập một nhánh hoàn chỉnh của lực lượng vũ trang chuyên về chiến tranh các thiết bị không người lái (bao gồm cả máy bay và phương tiện di chuyển trên mặt nước). Chỉ huy của nhánh thiết bị không người lái mới này, Vadym Sukharevsky, kể từ đó đã xác định sự đa dạng trong sản xuất các thiết bị không người lái của quốc gia là một tài sản lớn. Là người dùng cuối, quân đội Ukraina quan tâm đến việc có càng nhiều nhà sản xuất và sản phẩm tốt. Cho đến nay, đã ký hợp đồng với hơn 125 nhà sản xuất.

Những bài học kinh nghiệm từ sự phát triển thành công của hệ sinh thái sản xuất thiết bị không người lái của Ukraina hiện nên được áp dụng vào chiến lược an ninh mạng của quốc gia này. Oleh Derevianko, đồng sáng lập kiêm chủ tịch của Information Systems Security Partners, nhận xét, “Ukraina có tài năng để phát triển các sản phẩm mạng tiên tiến, nhưng lại thiếu đầu tư. Sự hỗ trợ của chính phủ là rất quan trọng, như có thể thấy trong ngành công nghiệp máy bay không người lái. Việc phân bổ ngân sách để mua các sản phẩm an ninh mạng trong nước sẽ tạo ra một thị trường phát triển mạnh mẽ và thu hút các nhà đầu tư. Việc nhập khẩu công nghệ sẽ tăng cường năng lực nhưng cách tiếp cận này không xây dựng được một ngành công nghiệp quốc gia vững mạnh”.

Sự phát triển năng lực máy bay không người lái trong nước của Ukraina đã gây ấn tượng mạnh vì các nhà sản xuất địa phương có thể thử nghiệm và tinh chỉnh sản phẩm của họ trong điều kiện chiến đấu thực tế. Điều này cho phép họ phản ứng hàng ngày với các biện pháp phòng thủ mới do người Nga áp dụng. Nguyên tắc tương tự cũng cần thiết trong an ninh mạng. Ukraina thường xuyên phải đối mặt với những thách thức mới từ các lực lượng mạng và nhóm tin tặc của Nga; cách tiếp cận hiệu quả nhất sẽ liên quan đến việc phát triển các giải pháp tại chỗ. Điều này sẽ giúp có thể tiến hành các cuộc thử nghiệm ngay lập tức trong điều kiện chiến tranh thực sự, giống như đã làm với các loại thiết bị không người lái.

Hiện tại, nguồn tài trợ an ninh mạng chính của Ukraina đến từ ngân sách quốc phòng Ukraina và các nhà tài trợ quốc tế. Các khoản đầu tư này sẽ hiệu quả hơn nếu một trong những điều kiện là mua một số giải pháp từ các công ty Ukraina địa phương. 

Ngày nay, chỉ một số ít công ty CNTT Ukraina cung cấp các giải pháp an ninh mạng cho chính quyền Ukraina. Việc tăng con số này lên ít nhất hàng chục công ty sẽ tạo ra một ngành công nghiệp địa phương có khả năng sản xuất các sản phẩm đẳng cấp thế giới. Như chúng ta đã thấy với sự phát triển nhanh chóng của ngành công nghiệp máy bay không người lái Ukraina, chiến lược này có thể sẽ tăng cường khả năng phòng thủ mạng của chính Ukraina đồng thời thúc đẩy an ninh mạng của thế giới phương Tây nói chung.