Động thái gần đây của chính quyền Trung Quốc để giúp tăng nguồn tiền cho chính phủ đã được chuyên gia nhận định là như “uống thuốc độc để giải khát”. Nó không chỉ không giúp giải quyết vấn đề của nền kinh tế đang gặp rất nhiều khó khăn, mà còn là tác nhân huỷ đi động lực quan trọng của nền kinh tế Trung Quốc.

Chuyên gia các vấn đề thời sự gốc Hoa – Tư Kỳ (思琪) đã có bài bình luận về sự kiện này. Sau đây là những nội dung chính trong bài viết của chuyên gia.

Sau đại dịch, chính quyền địa phương của Trung Quốc đang phải đối mặt với thử thách nghiêm trọng về tình trạng cạn kiệt tài chính. Cơn giông bão từ Tập đoàn Evergrande đã gây ra hiệu ứng domino trên thị trường bất động sản, hàng loạt cuộc khủng hoảng bất động sản nối tiếp nhau xuất hiện. 

Kể từ năm trước, các hoạt động bảo vệ quyền lợi của người mua nhà và người lao động đã nổ ra ở nhiều nơi. Nhiều người, khi chứng kiến giá nhà đất giảm và tài sản mất giá, đã buộc phải chọn cách ngừng trả nợ vay mua nhà.

Sự sụt giảm trong tài chính từ đất đai đã dẫn đến tình trạng mất cân đối nghiêm trọng giữa thu và chi của chính quyền địa phương, vốn đã quen sống trong cảnh sung túc nhờ các nguồn thu từ bất động sản. Trong quý đầu năm nay, thu nhập từ việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất quốc gia của toàn Trung Quốc là 814,7 tỷ nhân dân tệ, giảm 6,7% so với cùng kỳ năm ngoái, và chỉ bằng hai phần ba mức trước đại dịch. Trong khi đó, từ tháng 1 đến tháng 4 năm nay, chi tiêu từ ngân sách công của chính phủ là 89.483 tỷ nhân dân tệ, tăng 3,5% so với cùng kỳ năm trước.

Trong bối cảnh đó, nhiều địa phương đã thành lập trung tâm hợp tác giữa cảnh sát và thuế vụ. Mục đích của việc thành lập trung tâm này là để khai thác tài sản từ các doanh nghiệp tư nhân, bù đắp thâm hụt ngân sách địa phương, từ đó duy trì hệ thống ổn định và đội ngũ công chức khổng lồ. Mặc dù Điều 52 của Luật Quản lý Thuế Trung Quốc quy định rằng cơ quan thuế chỉ có thể truy thu thuế trong vòng ba năm, và trong trường hợp đặc biệt có thể kéo dài đến năm năm, nhưng trung tâm hợp tác giữa cảnh sát và thuế vụ có quyền truy thu thuế trong 30 năm. 

Tác giả nhấn mạnh, cần biết rằng, Trung Quốc là một quốc gia không có pháp quyền thực sự, luật pháp chỉ là hình thức, việc vi phạm hay không là do chính phủ quyết định. Dù luật pháp đã có quy định, chính phủ vẫn có thể vượt qua sự ràng buộc của pháp luật, vi phạm hệ thống pháp luật để thu thuế một cách bất hợp pháp, khiến cho việc doanh nghiệp sử dụng luật để bảo vệ quyền lợi trở thành vô ích.

Từ tháng sáu năm nay, hai tin tức về các công ty niêm yết đã khiến các doanh nghiệp tư nhân ở Trung Quốc lo lắng: cơ quan thuế địa phương đã yêu cầu hai công ty Zhijiang Liquor và Ningbo Bohui phải nộp các khoản thuế chưa nộp, trong đó Zhijiang Liquor phải nộp thuế tiêu thụ từ ngày 1 tháng 1 năm 1994 đến ngày 31 tháng 10 năm 2009, tổng cộng 85,0029 triệu nhân dân tệ, chiếm một phần ba tổng thu nhập của công ty.

Kể từ tháng 6 năm nay, hai tin tức về các công ty niêm yết đã khiến các công ty tư nhân Trung Quốc hoảng sợ: cơ quan thuế địa phương đánh thuế thiếu đối với hai công ty là Công ty rượu Chi Giang (枝江酒业) và Ninh Ba Bác Hôi (​​宁波博汇). Trong số đó, công ty rượu Chi Giang đã phải nộp thuế từ năm 1994. thuế từ ngày 1 tháng 1 năm 2009 đến ngày 31 tháng 10 năm 2009 đạt tổng cộng 85,0029 triệu nhân dân tệ, chiếm 1/3 tổng doanh thu của công ty.

Tác giả Tứ Kỳ (思琪) cho rằng, trong lịch sử, vốn tư nhân là mục tiêu chiếm đoạt của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Trước khi thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, lý luận dân chủ mới của Mao Trạch Đông đã khiến nhiều nhà tư bản không di cư đến Đài Loan hoặc nước ngoài, mà giữ lại vốn ở Trung Quốc đại lục. Nhưng khi nền kinh tế trong nước ổn định, giá trị của vốn tư nhân bị khai thác cạn kiệt, họ phải đối mặt với cuộc vận động “Năm phản”, hợp doanh công tư, và đã có rất nhiều cảnh tượng những người nhảy từ các tòa nhà cao xuống. Những gì đang diễn ra ngày nay chỉ là một hình thức khác của cuộc vận động “Năm phản” khi xưa, bản chất của ĐCSTQ trong việc sử dụng vốn tư nhân để duy trì quyền lực không thay đổi.

Theo dữ liệu của Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc, từ năm 2020 đến 2022, lần lượt có 460.000 công ty phá sản và 3,1 triệu công ty bị hủy hoặc tạm ngừng hoạt động. Ngày nay, nền kinh tế Trung Quốc đang phải đối mặt với những vấn đề nghiêm trọng như sự rút lui của đầu tư nước ngoài, tiêu dùng và đầu tư chậm lại, giảm xuất khẩu. Lúc này, việc thu thuế chẳng khác gì uống thuốc độc để giải khát; xét từ lợi ích lâu dài của quốc gia, việc này chỉ đem lại hại mà không có lợi. Nhiều doanh nghiệp tư nhân Trung Quốc đang đối mặt với nguy cơ phá sản, đứt gãy chuỗi vốn. Việc truy thu thuế chỉ càng làm tình hình tồi tệ hơn, đẩy nhanh quá trình phá sản của doanh nghiệp. Trong bối cảnh tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên đang ở mức cao, điều này thậm chí có thể gây ra vấn đề thất nghiệp nghiêm trọng hơn.

Các doanh nghiệp tư nhân đáp ứng hầu hết nhu cầu việc làm của Trung Quốc và cũng là động lực chính cho sự phát triển kinh tế của đất nước. Họ đóng vai trò quan trọng trong thời kỳ bùng nổ kinh tế của Trung Quốc và đóng góp hơn một nửa GDP của đất nước. Khi nền kinh tế đi xuống, chính phủ không nên đâm sau lưng các công ty khi họ gặp khó khăn. Cần giảm gánh nặng thuế và sử dụng các chính sách tài khóa lỏng lẻo để giải cứu các công ty tư nhân khỏi khó khăn. Đợi đến khi kinh tế phục hồi, doanh nghiệp có lợi nhuận tăng lên, lúc đó có thể bổ sung các khoản thuế chưa nộp hoặc quá hạn, điều này sẽ tối đa hóa việc bảo đảm sự sống còn của doanh nghiệp và giảm thiểu tác động của thuế suất lên hoạt động kinh tế.

Để giải quyết các vấn đề kinh tế của Trung Quốc hiện nay, cần phải thực hiện cải cách cơ cấu chính trị và hạn chế quyền kiểm soát thị trường của quyền lực hành chính. Như Thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo đã nói, nếu không cải cách hệ thống chính trị thì cải cách hệ thống kinh tế sẽ không được thực hiện đến cùng. Vấn đề của Trung Quốc nằm ở sự can thiệp chính trị quá mức vào nền kinh tế, sự kiểm soát thị trường quá mức của chính phủ và tư bản quan liêu độc quyền tài nguyên quốc gia. 

Sự tập trung quyền lực chính trị quá mức và thiếu sự bảo vệ của pháp luật đã khiến các doanh nghiệp tư nhân ít tin tưởng vào tương lai và không dám đầu tư táo bạo. Họ luôn muốn chuyển tài sản ra nước ngoài, để an toàn hơn. Các ông trùm bất an của Trung Quốc thậm chí còn lên kế hoạch chuyển tài sản ra nước ngoài sớm để dàn trải rủi ro và tránh bị chính phủ thanh lý. Một hệ thống kinh tế thị trường hoàn hảo có nghĩa là chính phủ phải chuyển quyền quyết định kinh tế sang cạnh tranh thị trường tự do và chính phủ chỉ có thể đóng vai trò là trọng tài để bảo đảm môi trường cạnh tranh công bằng. Ngoài ra, chính phủ phải thiết lập một hệ thống pháp luật lành mạnh để bảo vệ lợi ích và tài sản riêng của doanh nhân; đồng thời, phải tạo môi trường kinh doanh tự do và kích thích năng lực đổi mới của doanh nghiệp.

Trung Quốc hiện đang ở ngã ba đường của tương lai của đất nước. Hướng đi của đất nước gắn liền với số phận của cả tỷ người dân Chính quyền Trung Quốc nếu bước sai sẽ rơi vào vực thẳm diệt vong vĩnh viễn. Lịch sử đã chứng minh rằng con đường cũ của thời Mao là sai lầm và sẽ chỉ mang lại đau khổ nặng nề cho người dân Trung Quốc. Cải cách và mở cửa đã xóa bỏ xiềng xích đối với người dân Trung Quốc và tạo ra tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng. Giờ đây, công cuộc cải cách của Trung Quốc đã bước vào giai đoạn tiếp theo. Chỉ khi có những bước tiến vượt bậc trên con đường cải cách hệ thống chính trị và hội nhập vào nền văn minh chủ đạo của thế giới thì Trung Quốc mới có được tương lai và người dân Trung Quốc mới có hy vọng.