Ở tỉnh Phú Yên, trên núi Tịnh Sơn có một hòn đá tròn gọi là đá Con Cờ, người ta truyền tụng rằng đó là con tốt bằng ngọc trong áo khách văng ra. Bên đá Con Cờ còn có một cây cổ thụ to lớn, rễ mọc chi chít, nhưng rễ cây bao giờ cũng ôm chặt lấy đá, dân gian cho rằng đó chính là thân xác của vị khách năm xưa biến thành…
Ngày xưa, trên một vùng núi cao nọ tại một tỉnh Đàng trong, có hai vợ chồng nhà kia đến sinh cơ lập nghiệp. Họ cũng trồng lúa bắp, chăn nuôi gà lợn và săn chim bắt thỏ như mọi nhà khác. Nhưng nhờ của cải của bố mẹ để lại, họ sống khá vẻ phong lưu. Vì thế tuy có vất vả, hai vợ chồng vẫn đề huề hạnh phúc cùng với đứa con trai lên năm tuổi.
Đột nhiên một hôm có một người bạn cũ tới thăm. Hai người đàn ông lâu ngày không gặp, tay bắt mặt mừng. Người bạn nói:
– Nghe nói anh chị dời đến ở đây đã lâu. Nay có việc đi lối này, tôi mới ghé thăm được. Sẵn có cặp ngỗng mang tới biếu anh chị.
Chủ nhà hỏi:
Bấy lâu nay anh ở đâu mà không hề có tin tức gì cả. Chẳng hay anh làm nghề gì?
– Tôi chẳng nghề ngỗng gì cả. Chẳng giấu gì anh, từ lâu tôi đi tu tiên để mong đắc đạo. Trong năm năm liền ngồi tù cẳng một nơi, bây giờ có việc phải lên núi.
Chủ hỏi:
– Lên núi để làm gì?
Khách đáp:
– Để tìm trầm. Phải có trầm đốt lên khi muốn đạt một lời cầu nguyện. Trầm sẽ đưa lời cầu của mình lên cung Tam-thanh. Nhờ đó chư tiên mới biết được điều ước muốn của mình và sẽ cho mình như nguyện.
Chủ lại hỏi:
– Núi rừng trùng điệp, cây cối bạt ngàn, làm sao mà tìm cho ra trầm?
– Khách nói:
– Khó gì. Muốn tìm trầm thì phải ngậm ngải. Nói đoạn khách móc trong tay nải ra một gói nhỏ bọc vải điều, giở ra lấy ngải cho bạn xem rồi nói:
– Đây là ngải tôi đã luyện, trải bao nhiêu năm nay mới thành. Chỉ cần ngậm chút xíu ngải này, có thể đi suốt năm trong rừng sâu, không sợ hùm beo rắn rết làm hại, không cần phải ăn uống gì cả, lại có hy vọng được “chư tiên” phù hộ, giúp cho tìm thấy được trầm. Lúc đó thì có thể cầu được ước thấy, phú quý tột cùng.
Chủ nhân thấy bạn cũ tu luyện sắp thành công, lại có thể cầm chắc sự phú quý trong tay, thì hoa cả mắt. Hắn cầm lấy ngải nâng lên đặt xuống mấy lần, bụng bảo dạ: “Chà, chỉ một tý thuốc này có thể cầu được ước thấy, phú quý tột cùng, sung sướng biết bao nhiêu”.
Thế rồi vui miệng chủ nhà cũng kể cuộc sống của mình trong mấy năm qua cho bạn nghe, rồi giục vợ làm cơm rượu khoản đãi. Trong mấy ngày cầm chân khách ở lại, vốn biết tính khách thích chơi cờ, chủ nhân lấy ra một bộ cờ bằng ngà mời khách cùng đánh. Hắn chọn một con cờ đưa cho bạn, nói:
– Bộ cờ này là của tổ tiên tôi để. Chúng được làm lại bằng ngà voi rất quý. Tất cả các quân cờ ngà cũng không quý bằng con tốt này. Nó bằng ngọc bích không mảy may tì vết, mà bao giờ cũng sáng óng ánh, kể cả khi để trong xó tối.
Khách cầm lấy con cờ bằng ngọc xem đi xem lại, thấy quả là của quý hiếm có ở thế gian, y tắc lưỡi khen thầm, đoạn tự nhủ: “Làm sao ta có được một viên như thế để dâng lên Lão tổ…”
Tuy hai bên ngoài mặt suy nghĩ nước cờ nhưng trong bụng người nào cũng chỉ những tìm mưu lập kế chiếm đoạt của nhau: một bên muốn làm chủ gói ngải, còn một bên muốn có con cờ bằng ngọc.
Ngày chia tay đã đến. Buổi cuối, khi chủ và khách đang “vượt xe thách pháo” thì bỗng nghe tiếng gọi của vợ, chủ vội đi vào nhà trong. Sau đó tiệc rượu được bưng ra…
Trong khi thu dọn quân cờ, khách đã giấu biến con tốt bằng ngọc vào trong tay áo. Nhưng khách không ngờ chính mình cũng bị tước đoạt: sau khi chén chú chén anh được một chốc, khách nằm vật xuống bên trường kỷ. Thấy người bạn đã bị mấy chén rượu pha thuốc của mình làm đổ gục, chủ nhân vội lục tay nải chọn lấy gói ngải, rồi lật đật ra đi không kịp từ giã vợ con.
Khách ngủ một giấc đến hai ngày sau mới tỉnh dậy. Hắn ta giật mình khi sờ vào tay nải đã không còn thấy gói ngải quý đâu nữa, tìm bạn bạn cũng đi mất đường nào, hỏi vợ con bạn cũng không ai biết đâu mà trả lời. Khách bèn lủi thủi ra đi quyết tìm cho thấy bạn để đòi lại vật quý. Trước khi đi, y không quên dùng phép chỉ vật hóa đá lại hẹn ngày linh ứng để trút giận lên vợ con của kẻ đã đang tâm cướp đoạt bảo bối của mình.
Từ núi này sang núi nọ, khách trèo liên miên không nghỉ, nhưng tuyệt nhiên không thấy bóng kẻ bất lương đâu. Một hôm, khách trèo lên một vách núi cao để phóng mắt nhìn ra xa, nhưng chẳng may trượt chân rơi xuống, viên ngọc văng ra hóa thành đá, thân hắn hóa thành cây, rễ cây luôn luôn quắp chặt lấy đá như muốn bảo vệ của quý.
Còn về phía chủ nhân khi bước chân ra đi, nghe theo cách bày vẽ của bạn, hắn cũng bỏ ngải vào miệng để tìm trầm. Nhưng hắn đi mãi, đi mãi, vượt qua trăm núi ngàn khe mà trầm đâu chẳng thấy. Khi bụng đã chán nản muốn quay trở về thì khốn nỗi lại quên mất lối. Năm này qua năm khác, gói ngải dần dần tan ra, chỉ còn lại một tí bằng cái móng tay.
Hắn đâu có ngờ rằng hễ bao giờ ngải tan hết thì con người sẽ hóa thành hổ. Lúc này trên thân hắn, lông đã mọc tua tủa thế vào những chỗ quần áo rách bươm. Rồi một hôm hắn biến thành con hổ xám.
Lại nói chuyện vợ con của hắn ở nhà trông đợi mỏi mòn. Nước mắt hai mẹ con mỗi ngày chảy một ít mà tưởng như đã gom thành sông suối. Cuối cùng, ngày lại tháng qua, hai mẹ con biến thành đá cùng với mấy gia súc và các đồ dùng quen thuộc.
Gần chục năm sau, hổ xám cũng tìm được lối về nơi nhà cũ. Từ đằng xa nhìn thấy bóng dáng vợ con, cả con chó, con gà đang quanh quẩn bên cạnh, hổ lấy làm mừng rỡ, bèn ba chân bốn cẳng vọt nhanh tới. Nhưng khi tiến lại gần, hổ xám nhận ra vợ con và gia súc đã hóa đá thì nó lồng lộn, gầm lên mấy tiếng đau xót, rồi bỏ đi biệt.
Ngày nay ở quận Khánh Dương, tỉnh Khánh Hòa, còn có một núi đá gọi là núi Mẫu Tử, trên núi có một hòn đá lớn dựng đứng, bên cạnh có một hòn nhỏ hơn, người ta nói đó là mẹ con. Xung quanh đá còn nhiều hòn khác nằm rải rác, người ta nói đó là con chó, con gà, cái cối xay, cái rổ may vá, cái sàng, cái chổi, v.v… Lại còn có một tảng đá khác vuông vắn như bàn thạch, người ta nói đó là cái bàn cờ, trên còn có nhiều quân nhưng thiếu mất con tốt. Gần đấy có một dòng suối gọi là suối Tiên, nước không bao giờ cạn, người ta nói đó là do nước mắt của hai mẹ con chảy mãi mà thành.
Trên dòng suối Tiên, thỉnh thoảng người dân xưa còn bắt gặp bóng dáng một cặp ngỗng đang bơi lội vẫy vùng, người ta cho là dòng dõi của cặp ngỗng mà khách từng mang đến biếu, sở dĩ chúng không hóa đá là vì chúng chưa phải là gia súc quen thuộc của chủ.
Còn ở tỉnh Phú Yên, trên núi Tịnh Sơn có một hòn đá tròn gọi là đá Con Cờ, người ta truyền tụng rằng đó là con tốt bằng ngọc trong áo khách văng ra. Bên đá Con Cờ còn có một cây cổ thụ to lớn, rễ mọc chi chít, nhưng rễ cây bao giờ cũng ôm chặt lấy đá, dân gian cho rằng đó chính là thân xác của vị khách năm xưa biến thành.
Đường Nguyên (tổng hợp)