Thời thơ bé, tôi vẫn thường mơ ước được làm đôi cánh tung bay. Đôi cánh khao khát ấy đã theo tôi suốt những năm cuối cấp, lên đại học, cho đến khi ra trường.
Tôi tự hỏi: Vì cớ gì mình lại khát khao tự do đến thế? Khát khao được tháo tung mọi gông xiềng đang trói buộc, để rồi thoả sức tung hoành giữa bầu trời khoáng đạt, bao la?
Chỉ muốn làm đôi cánh tung bay, rong ruổi quên lãng khắp tháng ngày…
Nhưng ước vọng về đôi cánh tự do cũng dần dần trở nên nhạt nhoà qua năm tháng. Cho đến khi tình cờ nghe lại ca khúc thời trung học, tôi bỗng gặp lại “tôi của chính mình” trong những giấc mơ xưa:
———♫———
On a wagon bound for market
There’s a calf with a mournful eye
High above him there’s a swallow
Winging swiftly through the sky
Trên chuyến xe bò hướng về phiên chợ, có một chú bê mang ánh mắt thê lương. Cao rất cao phía trên đầu chú, một con chim nhạn sải cánh lướt nhanh qua bầu trời.
How the winds are laughing
They laugh with all their might
Laugh and laugh the whole day through
And half the summer’s night
Những cơn gió đang khúc khích cười, chúng cười vui rả rích với tất cả tâm can, cười và cười, suốt cả một ngày, cho đến tận nửa đêm mùa hạ.
“Stop complaining”, said the farmer
“Who told you a calf to be?
Why don’t you have wings to fly away
Like the swallow so proud and free?”
“Thôi đi, đừng có mà than thở nữa!” – Người nông dân nói.
“Ai bảo mi sinh ra làm bê chứ? Sao mi không mọc cánh mà bay đi như con chim nhạn tự do kiêu hãnh?” – Người nông dân nói tiếp.
———♫———
Bê con không trả lời, nó chỉ biết nhỏ những giọt nước mắt thương đau khóc than cho số phận bi thảm của mình. Nhìn thấy đôi cánh chim chao liệng giữa trời, nó bất giác thèm cái cảm giác được tự do đến lạ. Rồi nó nhìn lại mình, xót xa thay cho cái thân phận của một con bê, bị trói bằng dây thừng, rồi lại bị người ta mang ra chợ giết thịt.
Vì sao sinh ra đã phải làm bê, chịu đủ mọi gông cùm đày ải? Vì sao nó không thể bay, không thể vẫy vùng giữa bầu trời xanh thăm thẳm? Giá như bê có thể mọc thêm đôi cánh, nó sẽ thoả sức tận hưởng tự do giữa khoảng không bao la khôn cùng ấy. Và giá như nó có thể làm một con chim nhạn, nó sẽ kiêu hãnh làm chủ bầu trời.
Mỗi khi đối mặt với những thăng trầm trong cuộc sống, tôi lại giống như chú bê trong bài hát kia, ao ước được cất cánh tung bay. Tôi muốn được nhấc mình ra khỏi tất cả những lo toan bộn bề, những vui buồn bất chợt, những nhọc nhằn phiền não, hay những lúc thử thách ập đến khiến hai chân gần như khuỵu ngã…
Nhưng bê không thể làm chim nhạn, và người cũng không thể mọc đôi cánh sau lưng
Đúng vậy, dẫu có ước ao, có trông ngóng cả đời, thì thực tế nghiệt ngã vẫn là: Bê không thể làm chim nhạn, và người cũng không thể mọc cánh sau lưng.
Giai điệu bài hát lại cất lên, nhẹ nhàng nhưng thấm thía, cuối cùng kết thúc bằng một lời nhắn nhủ sâu xa:
———♫———
Calves are easily bound and slaughtered
Never knowing the reason why
But whoever treasures freedom
Like the swallow has learned to fly
Những con bê dễ dàng bị bắt trói và giết thịt, chúng không bao giờ biết được lý do tại sao. Nhưng bất cứ ai trân trọng tự do giống như loài chim nhạn kia — thì đều phải học cách bay lên!
———♫———
Đúng vậy, không có loài chim nào sinh ra đã làm chủ bầu trời, mà đều phải trải qua những tháng ngày tập bay vất vả. Đến như chim đại bàng chúa tể của từng không, cũng đều phải đối mặt với nỗi sợ hãi vô tận, chới với đập đôi cánh yếu ớt của mình cho đến khi chúng có thể tự tin bay lượn giữa bầu trời.
Mỗi chúng ta cũng như vậy, không ai được chọn lựa số phận, cũng không thể thay đổi hoàn cảnh, mà chỉ có thể học hỏi và tu dưỡng chính mình. Bởi vì, hạnh phúc kia không phải là món quà thiên vị dành riêng cho ai đó, mà là kết quả từ sự nỗ lực, bền bỉ, kiên trì.
Người không bay không phải vì không có cánh, mà là vì còn trĩu nặng nhân tâm
Tôi chợt nhận ra rằng: Vì sao tôi lại khát khao tự do đến thế? Tôi đâu có bị ai đó trói buộc, ngược lại còn có thể đi bất cứ nơi đâu, làm bất cứ điều gì mình muốn cơ mà!
Đó là bởi, có những chiếc gông xiềng đang trói buộc, và chúng là những chiếc gông xiềng vô hình – gông xiềng của nội tâm.
Những lo toan bộn bề kia vẫn thường trực ở đó, nên thân thể dẫu được tự do mà tâm hồn lại không thể tự tại. Phiền não, không phải bởi kế hoạch thất bại, không phải bởi khát khao ấp ủ khó thành hiện thực, cũng không phải bởi dự định bất thành, mà là bởi cái tâm truy cầu kia không sao buông xuống được.
Vì sao Phật gia cứ giảng “buông bỏ”, lại giảng “tuỳ kỳ tự nhiên”? Đó là bởi khi nhân tâm quá nặng nề, thì con người sẽ bị bủa vây bởi những thứ trói buộc vô hình mà không sao thoát ra được.
***
Chú bê tội nghiệp ngước nhìn bầu trời bằng ánh mắt thê lương, nó chỉ ước ao được như chim nhạn vút bay lên trời. Làn gió thấy thế chỉ khúc khích cười, cười và cười suốt đêm ngày rả rích. Không phải gió kia đang cười đùa trên nỗi đau của người khác, mà là bởi ai đó đã không thể hiểu rằng: Con chim muốn được tự do, thì phải học cách bay; con người muốn được giải thoát, thì phải học cách buông…
Hồng Liên