Hầu như ai trong chúng ta cũng thường xuyên nhìn ra được thiếu sót của người khác, và ‘lập tức chỉ trích’ là cách mà rất nhiều người lựa chọn. Tuy nhiên, làm như vậy có thực sự sáng suốt hay không?
Hãy cùng chúng tôi trải nghiệm một câu chuyện thú vị:
Ngày xưa, có một vị thầy đang ngồi với bốn môn đệ của mình và dạy một bài học giáo huấn về cuộc sống. Sau khi hoàn thành bài học, ông nói với các môn đệ: “Cả bốn người đều nên học bài học này và nhớ rằng không được nói chuyện cho đến khi ta quay trở lại. Sau một giờ, ta sẽ trở lại và chúng ta sẽ cùng thảo luận về bài học này”.
Sau khi dặn dò, vị thầy rời đi. Tất cả các đệ tử ngồi đó đều chăm chú học bài học vừa được dạy. Một lúc sau, mây đen kéo tới và có vẻ như trời sẽ bắt đầu mưa.
Thấy vậy, người đệ tử thứ nhất nói: “Có vẻ như trời sắp mưa rồi!”
Người đệ tử thứ hai sau khi nghe vậy cũng lên tiếng: “Anh không nên nói chuyện chứ, sư phụ đã yêu cầu chúng ta giữ im lặng cho đến khi ngài quay trở lại và bây giờ anh đã trái lời sư phụ rồi”.
Người đệ tử thứ ba thấy vậy lại nói với người thứ hai: “Thấy chưa, bây giờ thì anh cũng đang nói đấy thôi …!”
Cuối cùng thì không ai bảo ai, cả ba đệ tử đã mở miệng nói chuyện khi vắng mặt sư phụ. Tuy nhiên, người đệ tử thứ tư vẫn không nói gì và lặng lẽ học bài học vừa được dạy.
Một giờ sau, người thầy quay lại.
Ngay khi vừa nhìn thấy thầy, người đệ tử thứ hai liền hướng tới người thứ nhất và phàn nàn: “Thưa thầy, cậu ấy đã nói chuyện khi thầy vắng mặt”.
Người thứ nhất nói: “Vậy thì sao chứ? Anh cũng đâu có giữ im lặng được đâu .. “
Người thứ ba cũng theo đó liền nói: “Thưa thầy, cả hai đều không vâng lời thầy ạ ..”
Và đệ tử thứ nhất nói ngay sau đó: “Anh có quyền gì mà nói như thế? Ngay cả anh cũng đã mở mồm vào lúc đó… “
Thấy vậy, vị sư phụ ôn tồn nói: “Có nghĩa là cả ba người các con đã nói chuyện khi ta vắng mặt. Chỉ có một người không làm trái lời ta là đệ tử thứ tư và anh ta là người duy nhất làm đúng theo lời hướng dẫn của ta nhất. Chắc chắn cậu ấy sẽ trở thành một người tốt hơn trong tương lai.
Nhưng ta không chắc về ba người các con. Các con đã làm trái lời ta chỉ để phàn nàn về người khác, và chỉ vì điều này mà các con đã không nhận ra rằng mình cũng đang vi phạm… “
Sau khi lắng nghe lời thầy, ba đệ tử cảm thấy rất xấu hổ về hành động của họ và thừa nhận sai lầm của mình. Họ xin được thầy tha thứ và hứa sẽ không bao giờ tái phạm.
***
Có lẽ câu chuyện ở trên lại là điều xảy ra tương tự với hầu hết chúng ta, đôi khi chúng ta tập trung rất nhiều vào việc chỉ ra những thiếu sót, lỗi lầm của người khác, để rồi không thể tự nhận ra rằng bản thân chúng ta cũng đang mắc sai lầm tương tự.
Vậy nên, để có được tâm trí thanh thản và hạnh phúc tự tại, thay vì nhạo báng người khác, chúng ta nên tìm kiếm sai lầm của chính mình và sửa chữa sai lầm đó.
Tại sao người ta thường hay nhìn vào thiếu sót của người khác? Có lẽ bởi vì ai trong chúng ta cũng có một hệ thống quan niệm và thước đo riêng của mình, rằng phải như thế này là đúng, còn như thế kia là sai. Thường thì chúng ta khá chắc chắn rằng nhận định của mình mới là đúng đắn, và mọi người đều sai. Và chúng ta cảm thấy khó chịu khi một ai đó không phù hợp với quan niệm của mình.
Ngay cả khi bạn muốn giúp người khác nhận ra thiếu sót của bản thân mình để thay đổi, thì nếu với tâm thái không đủ bao dung và đặt mình vào vị trí người khác, sẽ rất dễ dẫn đến trạng thái áp đặt. Điều này chỉ khiến họ không muốn nghe bạn nói tiếp nữa mà thôi! Và như thế, chẳng phải bạn lại đang phạm sai lầm hay sao?
Vậy làm thế nào để thay đổi thói quen luôn nhìn vào thiếu sót của người khác?
Cha ông ta có lời khuyên rất thấm thía rằng ‘Uốn lưỡi bảy lần trước khi nói”. Quả vậy, trước khi chỉ trích hay phán xét một ai đó, hãy học cách dừng lại và cho mình một ‘khoảng lặng’, một sự bình hòa.
Trước khi một ý nghĩ phán xét bắt đầu nổi lên, hãy học cách dừng lại và đặt câu hỏi ngược lại rằng: “Phải chăng họ có lý do nào đó khi phải làm như vậy?”, “Mình đã có khi nào cũng sai lầm như vậy chưa?”…
Bằng cách đặt câu hỏi và tự nhìn lại bản thân mình như vậy, chính là chúng ta đang khởi lên trong tâm một sự bao dung và khiêm nhường. Nhìn thấy thiếu sót của người khác, hãy biến nó thành cơ hội để chúng ta nhận ra và đối chiếu, so sánh với bản thân mình.
Chữ “so sánh” (Tỉ 比), trong ngôn ngữ tượng hình đầy nội hàm của văn hóa truyền thống Trung Hoa, không phải ngẫu nhiên là hình ảnh hai người đứng cạnh nhau, hai tay đặt trước ngực và cung kính chào người kia. Có nghĩa là chúng ta so sánh với nhau để học hỏi lẫn nhau bằng tất cả sự tôn trọng và khiêm nhường, chứ không phải để khẳng định ai đúng ai sai, để áp đặt hay cạnh tranh.
Nhìn thấy thiếu sót của người khác nhưng không vội vàng chỉ trích, mà quay về tìm lại thiếu sót ở bản thân để hoàn thiện chính mình. Khi đó dù không cần nói câu nào, chỉ một nụ cười ý nhị bạn cũng có thể cảm hóa được người khác rồi!
Vậy nên, có thể nói rằng, thay vì chỉ trích, hãy không ngừng quay về sửa bản thân mình trước, chính là cách sáng suốt nhất để bạn có thể giúp đỡ và sửa sai cho người khác.
Thu Hiền
Xem thêm: