Khổng Tử là người mà cả cuộc đời đã lấy việc truyền văn hoá truyền thống làm trách nhiệm của bản thân. Ông coi trọng giáo hoá, cả đời phấn đấu học tập và tìm tòi không ngừng nghỉ, không biết mệt mỏi. Dưới đây là câu chuyện về 5 đạo lý làm người Khổng Tử dạy học trò trước lúc đi xa.
Tử Lộ là học trò của Khổng Tử, một lần trước lúc lên đường đi xa liền tới cáo biệt thầy.
Khổng Tử nói: ‘Ta nên tặng con một chiếc xe hay là tặng con mấy câu nói?”
Tử Lộ: “Xin phu tử tặng con mấy câu nói ạ.”
Khổng Tử:
“Người chưa thể tự cường thì không thể nghỉ ngơi, không thể ngừng phấn đấu, nếu không sẽ không thể đạt được những mục tiêu to lớn và lâu dài.
Không chuyên cần làm tốt việc bản thân nên làm thì sẽ không thể đạt được gì cả.
Nếu đối xử với người khác không xuất phát từ sự chân thành mà lại có sự tính toán thì sẽ không thể nhận được sự thân cận.
Bản thân không có chữ tín thì không thể nào khiến người khác có chữ tín với mình.
Không thể khiêm tốn, cung kính mà đối đãi với người khác có nghĩa là không phù hợp với lễ nghĩa.
Nếu như có thể thận trọng dùng 5 phương pháp này mà làm người, đối đãi với mọi việc, như thế sẽ đạt được những thành quả bền lâu.”
5 điều xấu thế gian
Một hôm, vua nước Lỗ hỏi Khổng Tử: “Xây nhà hướng Đông là không may mắn, phải vậy không?” Khổng Tử nghe xong trả lời:“Ta nghe nói thiên hạ có 5 điều xấu, nhưng phòng xây hướng Đông cũng không nằm trong đó.”
Điều xấu thứ nhất: “Hại người lợi mình”. Người hại người khác để làm lợi cho mình thì đó là một người xấu, người này sẽ không gặp được may mắn.
Điều xấu thứ hai: “Khinh già, trọng trẻ là gia đình xấu”. Người già bỏ mặc không chăm, không quan tâm, không phụng dưỡng mà đem tất cả tình yêu thương đặt lên trẻ nhỏ. Gia đình nào như vậy thì sẽ không gặp may mắn.
Điều xấu thứ 3: “Thích nổi danh nhưng bất tài là đất nước suy.” Người thích nổi danh sẽ thích những kẻ xu nịnh và bài xích những người hiền đức, đây là cái họa của quốc gia.
Điều xấu thứ 4: “Già không dạy bảo, trẻ thời không học, đó cũng là tập tục xấu ở đời.” Người già không muốn dạy bảo người trẻ, người trẻ tuổi thì mang tâm ngạo mạn không muốn học hỏi kinh nghiệm, đây là thói quen không tốt.
Điều xấu thứ 5: “Thánh nhân không quản, người xấu tự ý làm loạn, đây cũng là điều xấu đối với thiên hạ.” Bậc thánh hiền là những người có trí tuệ và đức hạnh thế nhưng họ đều đi ẩn cư hết. Đây quả là điều đáng buồn với thiên hạ.
Minh Vũ biên dịch
Xem thêm: