“Trường phái hội họa Venice” đặc trưng bởi sự phong phú về chủ đề mô tả, màu sắc đậm đà, cho dù có dùng những đề tài tôn giáo hay diễn giải câu chuyện thần thoại thì cũng mang đậm sắc thái thế tục và mô tả cuộc sống cuộc sống con người.
Bối cảnh ra đời
Nhà triết học và sử học nghệ thuật người Pháp Taine H.A (1828-1893) từng nói: “Phong cách nghệ thuật được xác định bởi ba yếu tố: chủng tộc, thời đại và môi trường.” Vào thế kỷ XVI, khi phong trào Phục Hưng dần suy yếu ở các vùng khác của Ý, văn hóa và nghệ thuật của Venice cho thấy sự thịnh vượng chưa từng thấy cùng với sự phát triển toàn diện của nó. Hiện tượng này không chỉ độc lập với yếu tố chính trị ở Venice, mà còn nằm ngoài sự kiểm soát của Tòa thánh (cơ quan thống trị tối cao của Giáo Hội Thiên Chúa đóng tại Vatican).
Từ thế kỷ 12, Venice đã trở thành thành phố thương mại và trung tâm thương mại quốc tế lớn nhất ở miền Bắc nước Ý. Kể từ nửa đầu thế kỷ XV, Cộng hòa Venice thậm chí đã kiểm soát thương mại giữa phương Đông và phương Tây, trở thành một cơ sở thương mại kết nối Ý với thị trường thế giới. Venice còn nhanh chóng trở thành trung tâm kinh doanh của châu Âu.
Vào thế kỷ XVI, nhờ vào vị trí địa lý độc đáo, Venice có thể giảm bớt một cách hiệu quả cuộc khủng hoảng thương mại do sự suy giảm của tuyến đường Địa Trung Hải so với các thành phố khác ở Ý. Văn hóa Venice cũng dần đi vào thời kỳ thịnh vượng. Sự tích lũy tài sản nhanh chóng và khổng lồ đã khiến giới quý tộc Venice sống một cuộc sống xa hoa và ngông cuồng. Ngay cả người dân bình thường cũng giàu hơn người ở các vùng khác của Ý. Những hiện tượng kinh tế và xã hội này đã tạo ra một phong cách hội họa đặc sắc.
Phong cách hội họa của Venice đã trưởng thành từ cuối thế kỷ XV và đạt đến đỉnh cao vào thế kỷ XVI. Có nhiều quan hệ thầy trò giữa các nhà nghệ thuật gia, nhưng họ đều phát huy các thế mạnh khác nhau. Các thế hệ sau gọi màn trình diễn nghệ thuật của vùng Venice trong thời kỳ này là “Trường phái Venice”.
Những họa gia đại biểu
Có thể nói “Trường phái Venice” đã được sinh ra bởi hai bậc thầy hội họa là Jacopo Bellini và Antonio Vivarini, trong đó Jacopo Bellini (1516) là người có ảnh hưởng nhất. Sự “Phục Hưng” thực sự của Venice được bắt đầu với cuộc cải cách hội họa của Bellini năm 1460, đạt đến đỉnh cao tại thời kỳ của Giorgione và Titien và kết thúc vào khoảng năm 1594. Trong thời kỳ đó, có một số họa sĩ không nổi tiếng nhưng cũng rất đặc biệt.
Những điểm đặc sắc của “Trường phái Venice”
1. Họa sĩ Venice rất nhạy cảm với màu sắc và với nội dung phong phú và màu sắc đậm:
Mặc dù trên phương diện kỹ xảo nghệ thuật trường phái này đã hấp thụ “phương pháp phối cảnh” chính xác của Trường phái Florence, nhưng các họa sĩ người Venice nổi tiếng hơn với sự thay đổi màu sắc phong phú và kết cấu tỉ mỉ. Những biểu hiện hội họa này liên quan chặt chẽ đến thương mại. Bởi vì Venice thế kỷ 16 là cửa ngõ cho việc buôn bán lụa, phẩm màu và hương liệu ở Địa Trung Hải, sự phổ biến của nhiều mẫu hoa văn nghệ thuật Byzantine từ phương Đông đã kích thích trí tưởng tượng của các họa sĩ về màu sắc và trở thành nguồn cảm hứng khi chọn chất liệu. Các sắc tố quý hiếm nhập khẩu là kho báu đáng ganh tị của các nghệ sĩ. Họa sĩ nổi tiếng Raphael được cho là đã cử trợ lý từ Rome đến Venice để mua các vật liệu màu đặc biệt này.
Môi trường địa lý đặc biệt của Venice ở Surabaya cũng góp phần vào sự nhạy cảm của nghệ sĩ đối với màu sắc. Các họa sĩ đã quan sát sự thay đổi dần dần của màu sắc vật thể gây ra bởi sự chiếu sáng tự nhiên, từ đó học cách sử dụng màu sắc làm phương tiện chính để định hình vật mẫu, thay vì phác thảo hình vẽ. Đồng thời, công nghệ sơn dầu được phát triển từ vùng Nordland Netherland (thuộc Hà Lan, Bỉ, miền bắc nước Pháp hiện nay), với sự thay đổi màu sắc phong phú và hiệu suất tươi sáng của nó đã cung cấp cho các họa sĩ Venice một công cụ hội họa hiệu quả. Sự mở rộng và ảnh hưởng tương phản này đã trở thành sự đối lập của hai con đường hội họa phương Tây trong tương lai, chẳng hạn như sự cạnh tranh giữa Rubens và Muffsin trong thế kỷ XVII, hay chủ nghĩa lãng mạn và tân cổ điển trong thế kỷ XIX.
2. Thêm vật liệu hội họa mới – công nghệ sơn dầu:
Ngành công nghiệp hàng hải của Venice rất phát triển, nhưng do khí hậu ẩm ướt ở Venice, tranh tường không dễ được bảo tồn. Muốn trở thành một loại hàng hóa xuất khẩu ra nước ngoài, hội họa phải tìm cách vượt qua sự thiếu vắng của những bức tranh tường truyền thống. Vào đầu thế kỷ 16, các họa sĩ người Venice bắt đầu sử dụng vải bạt thay vì ván gỗ để vẽ tranh, cộng thêm kỹ thuật vẽ tranh sơn dầu từ vùng Nedland, không chỉ phong phú về màu sắc mà còn dễ dàng sửa đổi và bảo quản. Có thể nói rằng bức tranh được bảo tồn tốt cũng đặt nền móng cho mô hình vẽ tranh trên canvas (vải toan) của các thế hệ sau. Tranh sơn dầu được họa sĩ Antonello da Messina (1430-1479) truyền đến Venice vào năm 1475; việc ông sử dụng tranh sơn dầu thể hiện các hình khối đã có tác động sâu sắc đến các họa sĩ ở khu vực Venice. Sau năm 1475, xu hướng tạo tranh sơn dầu trên vải ngày càng trở nên phổ biến, đặc biệt là ở các họa sĩ Vittore Carpaccio (1455) và Titian.
3. Văn hóa nghệ thuật chủ yếu phục vụ các doanh nhân và chức sắc, và chủ đề hội họa rất phong phú và đa dạng:
Chủ nghĩa nhân văn thịnh hành thời đó tập trung vào việc thể hiện cuộc sống trên thế giới; các nhà tài trợ và đặt làm các bức tranh đều là vương công quý tộc, khiến các họa sĩ của Venice cho dù có dùng những đề tài tôn giáo hay diễn giải câu chuyện thần thoại thì cũng mang đậm sắc thái thế tục và mô tả cuộc sống xa hoa, những bữa tiệc mà tầng lớp quyền quý theo đuổi, còn thúc đẩy sự gia tăng những bức tranh khỏa thân. Các giáo lý của tôn giáo bị giảm bớt, thay thế bằng trí tưởng tượng trong cuộc sống con người.
Các họa sĩ vẽ Thánh Mẫu và thiên thần của Venice thường mang hình ảnh của những người phụ nữ quý tộc thượng lưu, có làn da tuyệt đẹp và tròn trịa. Xu hướng này phản ánh chủ nghĩa từ bỏ tôn giáo của xã hội Venice, thể hiện đầy đủ sự mong muốn hưởng thụ những tốt đẹp của cuộc sống trên thế giới, cho thấy sự giàu có, hùng vĩ, vĩ đại, sang trọng và vinh quang của Venice trong màu sắc tuyệt đẹp và theo đuổi trạng thái tâm lý khoái lạc. Tâm lý này khá nổi bật trong nghệ thuật, do đó hình thành nên phong cách hội họa độc đáo của “Trường phái Venice”. Ngoài ra, vì quan tâm đến thiên nhiên, họ cũng thêm nhiều cảnh quan vào tranh của mình. “Trường phái Venice” có nhiều chủ đề hội họa phong phú, cũng cung cấp nhiều sự lựa chọn cho các bức tranh cho các thế hệ họa sĩ trong tương lai.
4. Chịu ảnh hưởng của chủ nghĩa Platonism, đề cao sự thể hiện của ánh sáng:
Nếu người Trung Quốc cho rằng “khí công” là nguồn gốc của sự sống thì người phương Tây nghĩ rằng “ánh sáng” là động lực và nguồn gốc của trật tự của toàn thế giới. Nhiều nền văn hóa cổ đại cho rằng “ánh sáng” tương đương với “thần linh”. Ánh sáng mặt trời chiếu xuống trái đất, sẽ xua tan bóng tối và mang lại sức sống.
Những hình ảnh và đặc điểm này vào thời Trung cổ đã thâm nhập vào “truyền thống Kitô giáo” thông qua “Chủ nghĩa Platonism” và cũng ảnh hưởng đến cách giải thích cái đẹp của “Trường phái Venice”: Thiên Chúa là một loại ánh sáng tràn ngập vũ trụ, nó là năng lượng tối cao có mặt khắp mọi nơi, “ánh sáng” là sự thật, con người và tất cả mọi thứ chỉ có thể được thấm nhuần vào “ánh sáng” thần thánh mới có thể thăng hoa và “trở về” với vinh quang ban đầu. Ngoài việc sử dụng kỹ thuật tỷ lệ và màu sắc, hội họa còn cần đến ánh sáng, bởi vì nó làm phong phú thêm sự thay đổi trong hình dạng vật thể, mang lại độ sâu, sức sống và sự rõ ràng thiêng liêng, để bức tranh thể hiện được một vẻ đẹp thơ mộng và yên tĩnh tổng thể, tạo ra cảm giác trang trọng trong bầu không khí với những phẩm chất nhân văn sâu sắc.
Theo epochtimes.com
Uyển Vân biên dịch