Thưởng thức tinh tế “Rinaldo” – Vở opera vĩ đại nhất của Handel

George Frideric Handel (tiếng Đức: Georg Friedrich Händel), sinh ngày 23 tháng 2 năm 1685 và mất ngày 14 tháng 4 năm 1759, là nhà soạn nhạc vĩ đại người Anh gốc Đức thuộc thời kỳ Baroque, nổi tiếng với những dòng nhạc opera, oratorio, anthem, và concerto organ. 

Câu chuyện về tình yêu, chiến tranh trong cuộc Thập tự chinh đầu tiên

Rinaldo (HWV 7) là một vở opera của George Frideric Handel, sáng tác năm 1711 và là lần đầu tiên hát với tiếng Ý được viết riêng cho sân khấu London. Các libretto (lời kịch) đã được viết bởi Giacomo Rossi từ một kịch bản được cung cấp bởi Aaron Hill, và tác phẩm lần đầu tiên được biểu diễn tại Nhà hát Nữ hoàng ở Haymarket, London vào ngày 24 Tháng Hai 1711.

Câu chuyện về tình yêu, chiến tranh và sự cứu chuộc, thiết lập tại thời điểm cuộc Thập tự chinh đầu tiên, dựa trên bài thơ sử thi Torquato Tasso của Gerusalemme liberata ( “Jerusalem Delivered”), được dàn dựng với hiệu ứng độc đáo và sinh động. Đó là một thành công lớn với công chúng, bất chấp những phản ứng tiêu cực từ các nhà phê bình văn học thù địch với những xu hướng đương đại hướng tới giải trí Ý tại nhà hát của Anh.

Vở opera vĩ đại nhất của Handel

Handel sáng tác Rinaldo nhanh chóng, vay mượn và sửa đổi âm nhạc từ những vở opera và các tác phẩm âm nhạc khác mà ông đã sáng tác trong một kỳ nghỉ dài ở Ý trong những năm 1706-1710, trong đó ông đã tạo được một danh tiếng rất lớn. Trong những năm sau khi ra mắt, ông đã nhiều lần sửa đổi tổng phổ.

Với nhiều đoạn nhạc và dàn nhạc ngoạn mục của nó, Rinaldo được đánh giá bởi các nhà phê bình như là một trong những vở opera vĩ đại nhất của Handel. Trong số tất cả các trích đoạn, trích đoạn soprano “Lascia ch’io pianga” đã trở thành một trích đoạn được đặc biệt yêu thích cho các buổi hòa nhạc.

Bối cảnh sáng tác

Handel bắt đầu sáng tác những vở opera tại Hamburg, nơi ông đã trải qua những năm 1703-1706; ảnh hưởng chính của ông là Johann Mattheson và Reinhard Keiser. Tại thời điểm đó, opera Đức như một thể loại vẫn chưa được xác định rõ ràng.

Vào mùa thu năm 1706, Handel đến Ý. Ông ở lại lâu dài ở Florence, Rome, Naples và Venice, thường xuyên đến thăm các nhà hát và phòng hòa nhạc. Ông được giới thiệu đến các nhạc sĩ hàng đầu, trong đó Arcangelo Corelli, Alessandro và Domenico Scarlatti, và Agostino Steffani, và gặp rất nhiều ca sĩ và diễn viên.

Từ những người quen Handel đã học được những đặc tính cơ bản của âm nhạc Ý, đặc biệt (theo Dean và Knapp), là sự lưu loát trong việc điều chỉnh câu văn tiếng Ý, lối khoa trương chính xác và nhịp điệu hài hòa linh hoạt trong đoạn hát, … về sự phân biệt cần thiết giữa giọng hát và nhạc cụ tài liệu, và trên tất cả, sự ra đời của món quà du dương tuyệt vời của ông, opera Ý đầu tiên của Handel, Rodrigo, cho thấy một nắm bắt đầy đủ các phong cách Ý với nhiều ảnh hưởng của Hamburg Keiser vẫn rõ ràng.

Tại London, Handel được giao để viết một vở opera Ý cho Nhà hát của Nữ hoàng ở Haymarket (nó trở thành “Nhà hát King” sau khi Vua George I lên ngôi năm 1714). nhà hát này, được thiết kế và xây dựng bởi Sir John Vanbrugh, đã trở thành nhà hát chính của London; quản lý nhà hát, Aaron Hill, nhằm gắn kết các opera Ý đầu tiên được viết riêng cho London, Hill đã mời một nhà thơ, giáo viên ngôn ngữ Ý, Giacomo Rossi, để viết libretto (lời kịch) dựa trên một kịch bản mà Hill đã chuẩn bị. Chủ đề của Hill chọn Gerusalemme liberata, một thiên anh hùng ca của cuộc Thập tự chinh đầu tiên của nhà thơ Ý thế kỷ 16 Torquato Tasso; opera được gọi là Rinaldo.

Nội dung vở opera:

Màn 1:

Quân đội Crusader dưới sự chỉ huy của Goffredo đang vây hãm Giêrusalem, nơi Saracen vua Argante bị bao vây với quân của mình. Goffredo là anh trai của Eustazio, và có cô con gái là Almirena, cùng hiệp sĩ Rinaldo. Goffredo hát về chiến thắng sắp tới, còn Rinaldo bày tỏ tình yêu của mình cho Almirena, và Goffredo đồng ý rằng cô sẽ là cô dâu của Rinaldo khi Jerusalem thua. Almirena thúc giục Rinaldo chiến đấu và phải đảm bảo về chiến thắng.

Vua Argante, đã yêu cầu một lệnh ngừng chiến trong ba ngày và Goffredo chấp thuận. Vua Argante suy nghĩ và cân nhắc tình yêu của mình với Armida – Nữ hoàng của Damascus, là một phù thủy đầy quyền năng, và mong một sự giúp đỡ từ quyền năng của cô. Khi Argante đang trầm ngâm, thì Armida xuất hiện từ bầu trời trong một chiếc xe bằng lửa. Cô cho rằng với ‘Saracens cơ hội duy nhất của chiến thắng nằm trong việc khắc phục được Rinaldo, với sức mạnh, cô tuyên bố sẽ đạt được điều này.

Khung cảnh thay đổi đến một khu vườn, với vòi phun nước và các loài chim, nơi Rinaldo và Almirena đang ăn mừng tình yêu của họ. Bỗng Armida xuất hiện, và cướp Almirena khỏi vòng tay của Rinaldo. Rinaldo rút kiếm để bảo vệ người yêu, nhưng một đám mây đen ập xuống bọc lấy Armida và Almirena và biến mất.

Rinaldo đau khổ trước sự mất mát người yêu. Goffredo và Eustazio đến an ủi Rinaldo, và đề nghị họ sẽ tìm đến một nhà huyền thuật Kitô hữu có thể có sức mạnh cứu được Almirena. Và Rinaldo, còn lại một mình, cầu nguyện cho sức mạnh.

Màn 2

Bên bờ biển, Goffredo, Eustazio và Rinaldo đã gần tới nơi của nhà huyền thuật, thì một người phụ nữ đẹp gọi từ tàu của cô, và hứa hẹn với Rinaldo rằng cô có thể đưa anh gặp Almirena. Còn có hai nàng tiên cá cất tiếng hát về tình yêu, dụ dỗ Rinaldo vào trong thuyền.

Rinaldo ngập ngừng, không biết phải làm gì, Goffredo, Eustazio cố gắng kiềm chế Rinaldo nhưng không được. Với cơn giận giữ vì bị bắt cóc người yêu, Rinaldo vào thuyền, mà ngay lập tức buồm bung ra trôi đi mất.

Trong khu vườn tại cung điện của Armida, Almirena cũng đang bất hạnh vì bị bắt cóc. Vua Argante gặp Almirena, đứng trước vẻ đẹp của cô, ông thú nhận rằng bây giờ ông yêu cô. Ông hứa rằng với những cảm xúc đang trào dâng trong mình, ông sẽ thách thức cơn thịnh nộ của Armida và bảo đảm tự do cho Almirena.

Trong khi đó, Rinaldo được đưa tới gặp Armida. Khi anh yêu cầu trả tự do cho Almirena, Armida tìm thấy chính mình trước tinh thần cao quý trong tình yêu của Rinaldo, và cô bày tỏ tình yêu của mình. Khi Rinaldo giận dữ từ chối, cô đã sử dụng quyền năng để giả dạng Almirena, nhưng Rinaldo nhận ra và bỏ đi. Armida, trở lại hình dáng thật của cô. Cô quyết định một cách khác để gài bẫy Rinaldo, và biến mình trở lại hình dạng Almirena, nhưng sau đó gặp Argante.

Tin rằng cô là Almirena, Argante lặp đi lặp lại lời hứa trước đó của ông về tình yêu và tự do. Armida trở về hình dạng cũ và lên án sự giả dối của ông và thề sẽ trả thù. Argante vẫn ngang ngược khẳng định tình yêu của mình cho Almirena và tuyên bố rằng ông không còn cần sự giúp đỡ của Armida. Cô khởi hành trong cơn cuồng nộ.

Màn 3

Một sườn núi, ở hang động của nhà ảo thuật. Goffredo và Eustazio được Nhà huyền thuật cho biết rằng Almirena đang bị giam giữ trong cung điện Armida tại đỉnh núi. Bỏ qua cảnh báo của nhà huyền thuật rằng họ cần phải có một sức mạnh đặc biệt, hai ông đặt chân tới cung điện nhưng đang nhanh chóng bị bao vây bởi những con quái vật của Armida.

Nhưng nhà huyền thuật đã cho họ những cây gậy phép để vượt qua phép thuật của Armida, họ vượt qua những con quái vật, nhưng khi họ đến cửa của cung điện thì nó biến mất, để lại họ bám vào một tảng đá ở giữa một vùng biển bão.

Trong khu vườn của cung điện, Armida chuẩn bị giết Almirena. Rinaldo rút kiếm, nhưng Armida đã khống chế cơn thịnh nộ của anh bằng tinh thần. Đột nhiên Goffredo và Eustazio đến, nhưng khi họ chạm vào khu vườn với đũa phép nó biến mất, để lại tất cả trên một đồng bằng trống trải với thành phố Jerusalem có thể nhìn thấy ở phía xa.

Armida, sau một nỗ lực cuối cùng để giết Almirena cũng biến mất  trước đòn tấn công của Rinaldo cùng thanh kiếm. Bốn người mừng rỡ đoàn tụ. Goffredo thông báo rằng cuộc tấn công vào Jerusalem sẽ bắt đầu vào ngày hôm sau.

Trong thành phố, Argante và Armida, đều nguy hiểm từ một kẻ thù chung, họ chuẩn bị quân đội cho trận chiến, và trận chiến cuối cùng đã bắt đầu. Sau một cuộc đấu tranh cho quyền tối cao, Jerusalem thất thủ. Argante bị bắt giữ bởi Rinaldo, trong khi Armida bị bắt bởi Eustazio.

Rinaldo và Almirena ăn mừng tình yêu của họ và hôn nhân sắp tới. Armida, chấp nhận thất bại của mình, phá vỡ các cây đũa phép là nguồn sức mạnh của cái ác trong cô và cùng với Argante ôm lấy Thiên Chúa.

Goffredo thể hiện sự tha thứ của mình cho kẻ thù và thả họ tự do, và những kẻ chiến thắng, kẻ bại trận cùng cất giọng hát hòa nhập trong tiếng nhạc.

Mời độc giả thưởng thức lại trích đoạn Rinaldo:

Trong clip là trích đoạn Rinaldo cất tiếng hát trong đau khổ khi vợ sắp cưới Almirena bị bắt cóc.

Lời dịch:

“Hỡi hôn thê thân yêu ơi, người yêu của anh
Em đang ở nơi đâu?
Hãy quay về với nước mắt của anh!
Hỡi linh hồn ma quỷ, ta thách mi
Với ngọn lửa bốc cháy trong cơn thịnh nộ của địa ngục”