Wolfgang Amadeus Mozart là nhà soạn nhạc người Áo. Ông là một trong những nhà soạn nhạc nổi tiếng, quan trọng, và có nhiều ảnh hưởng nhất trong thể loại nhạc cổ điển châu Âu. Điều gì đã khiến ông trở lên vĩ đại như vậy?
Mozart sinh ngày 27 tháng 1 năm 1765 ở thành phố Salzburg, đó là thành phố gần dãy núi Anpơ thuộc Tây Bắc nước Áo. Nơi đây có phong cảnh núi non, sông ngòi hùng vĩ, nơi quê hương của những điệu dân vũ và dân ca tuyệt vời….
Salzburg là một thành phố cổ, đứng đầu là những lãnh chúa, quí tộc, khắp nơi mọc lên những nhà thờ cao vút, nơi trung tâm của những sinh hoạt tôn giáo, tiêu biểu của những cảnh giầu sang và nghèo nàn xa cách. Ngay từ khi còn nhỏ, Mozart đã được nghe những âm thanh thiên nhiên, những làn điệu dân gian nhẹ nhàng, được đi nhiều nơi, xem nhiều điệu múa, vở nhạc kịch…
Những ấn tượng ban đầu ở quê hương lúc thơ ấu đã đọng mãi trong tâm hồn nhạc sĩ, để rồi mai sau trở thành những chất nhựa sống đầy mãnh liệt, đầy xúc cảm trong toàn bộ tác phẩm của nhà soạn nhạc.
Leopaul Mozart – cha của nhạc sĩ là một nhà sư phạm âm nhạc có tài, ông còn là nghệ sĩ violon độc tấu của dàn nhạc hoàng cung. Mẹ Mozart là một người phụ nữ đôn hậu, hết lòng vì con. Cha mẹ ông sinh được bảy người con, năm người đã qua đời, còn lại Mozart và người chị là Maria Ana. Chị Mozart là một cô gái rất có năng khiếu âm nhạc, đánh đàn clavexanh hay, sau này đã trở thành nhà sư phạm âm nhạc có tiếng.
Mozart là một cậu bé có năng khiếu âm nhạc hết sức đặc biệt. Khi 3 tuổi, cậu đã nghe chuẩn xác những âm thanh và có thể bắt chước những gì cậu nghe được. Lên 4 tuổi, Mozart đã sáng tác. Người cha sớm nhận thấy thiên tư của cậu, ông bắt đầu dạy Mozart violon và cho cậu học đàn phím, đàn oocgan. Chẳng bao lâu Mozart đã có thể biểu diễn những đàn này một cách thoải mái trước thính giả.
Năm lên 6 tuổi, Mozart cùng với bố và chị đi tới Viên biểu diễn. Nơi đây, lúc này đang là một trung tâm âm nhạc của châu Âu, nơi đang rộn rã những âm điệu của Gơluc của Hayđơn và những nhạc sỹ nổi tiếng bốn phương. Cuộc biểu diễn của hai chị em Mozart được công chúng Viên hoan nghênh nhiệt liệt. Mozart thuộc lòng nhiều tác phẩm, thị tấu nhanh và ứng tác tại chỗ rất hay những chủ đề thính giả yêu cầu.
Sau chuyến đi thành công ấy, bố Mozart đưa các con ra nước ngoài biểu diễn. Vào tháng 6 năm 1763, lúc Mozart 7 tuổi, gia đình nhạc sĩ lên đường đi Paris, dọc đường họ phải dừng lại nhiều lần để biểu diễn cho công chúng và những bạn đồng hành, đâu đâu họ cũng được khen ngợi.
Tại thủ đô nước Pháp, Mozart đã chinh phục được trái tim của thính giả Paris. Nhiều người Pháp hết lòng khâm phục người nhạc sĩ trẻ tuổi đầy tài năng của nước Áo. Còn đối với Mozart thì đây là một chuyến đi bổ ích. Nhac sĩ đã được nghe dàn nhạc lớn của triều đình Pháp, nghe nhiều danh ca nổi tiếng thế giới, nhiều nhà danh cầm lỗi lạc. Những hiểu biết mới đã làm cho Mozart nảy sinh nhiều dự kiến sáng tạo mới mẻ. Tại đây, trong thời gian ngắn, Mozart đã soạn xong bốn bản sonata cho đàn violon và clavexanh, một nhà in đã xuất bản các bản nhạc ấy.
Rời nước Pháp, gia đình nhạc sĩ tới Luân đôn. Cũng như ở Pháp, nhân dân Anh nồng nhiệt tiếp đón họ. Mozart đã may mắn gặp nhiều nhạc sĩ nổi tiếng, trong đó có Johann Christian Bach (1735-1788)- người con út của J.S.Bach. Mozart cùng Bach chơi đàn bốn tay, Bach đưa Mozart xem tác phẩm và chăm chú nghe những khúc ứng tác của nhạc sĩ. Sau khi gặp Bach, Mozart đã đẩy mạnh việc sáng tác cho đàn phím với nhiều hình thức, thể loại phong phú như: biến tấu rondo, vũ khúc và bắt đầu khởi trào giao hưởng. Trong thời gian hơn một năm ở Luân đôn, nhà soạn nhạc còn được nghe những thanh xướng kịch của Henđen, nghe nhiều danh ca Ý. Mozart đã dành một số thời gian để nghiên cứu nhạc kịch và học hát tiếng Ý để sáng tác nhạc kịch sau này.
Trước khi rời Luân đôn, ông đã soạn xong bản giao hưởng số 1, và một số tác phẩm âm nhạc thính phòng. Rời nước Anh, Mozart còn sang Hà Lan, ở đây, ông đã viết xong một số tác phẩm giao hưởng, 6 bản sonata cho đàn violon và đàn phím cùng với hàng loạt các tác phẩm khác. Tháng 11 năm 1766, họ lại trở về quê hương sau một hành trình thắng lợi. Từ đấy Mozart đã trở thành một thiên tài âm nhạc, nhạc sĩ nổi tiếng thế giới. Ở quê hương, ông được đón tiếp bằng một thái độ kính nể. Lãnh chúa Salzburg hiểu rằng, trong tay ông ta có một kho tàng âm nhạc vô giá, đó là Mozart, ông quyết định tuyển dụng chú bé nhạc sĩ 10 tuổi vào dàn nhạc của mình để kéo đàn violon với đồng lương rẻ mạt 12 phơlorin một năm.
Từ đây bắt đầu một giai đoạn mới, đó là cuộc đời của một nhạc sĩ hầu cận phụ thuộc lãnh chúa. Ngoài công việc bận rộn, Mozart còn tranh thủ học thêm những kiến thức về hòa thanh, phân tích tác phẩm và nâng cao kỹ thuật sáng tác của mình. Ông bắt đầu sáng tác một vở nhạc kịch. Cuối năm 1769, được phép của lãnh chúa, Mozart tới nước Ý. Từ Mantui đến Bôlônhơ, những biểu biểu diễn của Mozart đều thành công rực rỡ.
Mozart dừng lại ở Bôlônhơ một vài ngày, nơi đây có một viện hàn lâm âm nhạc nổi tiếng, người lãnh đạo là nhạc sĩ Martini, ông là một nhạc sỹ có uy tín lớn. Martini khen ngợi Mozart về để nhạc sĩ thử phát triển một vài chủ đề fugue. Mozart đã nhanh chóng hoàn thành một bài fuegue rất hay. Bố Mozart bèn xin cho con ở lại đây hai tháng để học Martini. Tài năng của Mozart khiến cho Martini cùng với các viện sĩ của viện hàn lâm quyết định cho Mozart dự thi và nhạc sĩ đã hoàn thành xuất sắc tác phẩm của mình trong một thời gian ngắn. Viện hàn lâm âm nhạc Bôlônhơ đã quyết định trao cho Mozart lúc ông 14 tuổi danh vị Viện sĩ. Tin đó bay đi khắp nước Ý, nhà hát lớn thành phố Milăng liền đặt ngay cho Mozart sáng tác một vở nhạc kịch, đó là vở “Mítơriđat vua xứ Pôntơ”.
Trong thời gian ở Ý, Mozart còn đến nhiều thành phố khác như Phơlorenxia, Napoli, Roma.
Cuối tháng chạp năm 1770, tai Milăng, lần đầu tiên những nhạc kịch của Mozart được trình diễn và chính nhạc sĩ tự đệm clavexanh, chỉ huy, tự dàn dựng. Vở nhạc kịch ấy được mọi người hoan nghênh.
Nhưng lãnh chúa đã gọi ông về Áo, Mozart đành phải từ biệt bạn bè trong lúc tài năng sáng tác nhạc kịch đang nở rộ…
Sau đây chúng ta cùng thưởng thức trích đoạn “Non piu andrai” trong vở nhạc kịch đám cưới Figaro của ông. (Dành cho giọng trung-bariton và trầm-basso)
Hết phần 1. Mời độc giả đón đọc tiếp phần 2.