Theo người Ai Cập cổ đại, các nhân vật chính trong trường ca Iliad của nhà thơ mù Homer là biểu tượng của “andreia”. Đó chính là thể hiện của nam tính, sự quả cảm, dũng mãnh, can trường của đấng nam nhi.
Tương truyền rằng Alexander Đại đế đã lưu giữ một phiên bản đặc biệt của trường ca Iliad (do người thầy Aristotle đưa cho) dưới gối để đọc trong suốt các cuộc chinh phạt của mình. Với ông, Achilles chính là hiện thân của sự can trường, và vị vua trẻ này đã theo đuổi hình tượng của Achilles suốt cả cuộc đời.
Trên đường đi chinh phạt Châu Á, Alexander đã đi vòng qua lăng mộ của Achilles để thể hiện sự tôn kính. Những lúc ông thấy thiếu tự tin và nghi ngờ về bản thân, ông đều khẩn cầu nữ thần Thetis, mẹ của Achilles để được an ủi.
Khi Hephaestion – bạn thân đồng thời cũng là chỉ huy đội kỵ binh của Alexander hy sinh trong chiến trận, ông đã vô cùng đau khổ không khác gì lúc Achilles khóc thương cái chết của Patroclus, người bạn thân nhất của mình.
Từ thời của Alexander Đại đế trở đi, nhiều thanh niên trẻ cũng chịu ảnh hưởng từ nhân vật Achilles, một chiến binh can trường và nhanh nhẹn. Họ ước ao được như Achilles: Một hình tượng của sự dũng mãnh và cường tráng.
Achilles: Sinh ra đã can trường
Không ai có thể ngăn bước của Achilles trên chiến trường. Anh ta không sợ ai cả, kể cả vua Agamemnon, vị thủ lĩnh được bầu chọn từ những người đứng đầu Hy Lạp.
Achilles nhanh nhẹn, cơ trí, và mạnh mẽ. Đối với Achilles, việc lập nên những chiến công anh dũng quả thật dễ dàng. Sự dũng mãnh của Achilles nổi tiếng tới mức khi Patrolus giả dạng Achilles bằng cách cầm khiên giáo của Achilles xông vào thành Troy, cũng đã khiến dân chúng co rúm lại vì sợ hãi.
Achilles còn là một người đàn ông có vẻ đẹp nam tính. Tác giả Homer đã dùng từ “Đẹp” để miêu tả nhân vật này. Và nam diễn viên nằm trong tốp 10 người đàn ông đẹp nhất thế giới do nhiều tạp chí danh tiếng bình chọn – Brad Pitt đã từng thủ vai Achilles trong bộ phim chuyển thể từ tác phẩm Iliad.
Tất nhiên Achilles cũng mắc nhiều sai lầm lớn. Những cơn giận không kiềm chế được, lòng tự tôn quá cao, và gót chân dễ bị tổn thương đã sớm dẫn anh tới sự thất bại. Nhưng đó là cái giá phải trả cho sự hoàn mỹ bất tử của anh, và con người hôm nay vẫn nhắc về Achilles với sự can trường vượt bậc trong các trận chiến.
Tuy nhiên, việc lấy Achilles làm tấm gương cho các đấng nam nhi ngày nay có phần bất cập vì Achilles không phải là người thường mà là một bán Thần. Mẹ Achilles là một nữ thần và đã biến anh trở thành một chiến binh mình đồng da sắt. Achilles không cần làm gì cũng đã là một người dũng mãnh.
Vì thế mặc dù sự can trường của Achilles có thể trở thành một mẫu hình lý tưởng, nhưng cuộc đời không cần phải cố gắng gì nhiều của anh không phải là mẫu hình hoàn hảo cho tất cả đàn ông noi theo, trừ phi họ cũng được sinh ra từ một nữ thần của đỉnh Olympia.
Tuy nhiên, có một nhân vật trong sử thi Iliad cũng là hình mẫu về sự nam tính và mang những phẩm chất đàn ông rất đời thường, gần gũi. Đó chính là kẻ thù của Achilles: Hoàng tử thành Troy – Hector.
Hector: Học cách để trở nên can trường
Trong 9 năm dài đằng đẵng, Hector đã lãnh đạo một cuộc chiến bảo vệ thành Troy khỏi sự tấn công của Hy Lạp. Anh là một chiến binh rắn rỏi trên chiến trường, và cũng như Achilles, anh nổi danh về sự can trường.
Nhưng Hector hoàn toàn khác với Achilles ở chỗ, anh ta là một thường nhân. Không giống như Achilles sinh ra đã được ban cho sự can trường từ người mẹ là một nữ Thần, Hector phải tôi luyện để có được điều đó. Anh đã thừa nhận điều này ở một trong những phân cảnh cảm động nhất của văn học phương Tây.
Sau cuộc chiến mệt mỏi khiến khắp thân bị bao phủ bởi bụi và máu để chặn đường tiến công của quân đội Hy Lạp, Hector quay trở lại bên trong thành Troy để nghỉ ngơi. Ở đó anh gặp người vợ yêu thương và chung thủy của mình, Andromache. Cô đã cầu xin anh đừng trở lại cuộc chiến bởi e sợ rằng lần kế tiếp chồng cô sẽ trở về khi đang nằm trên tấm khiên chắn của anh.
Hector lúc ấy vẫn mang trên mình áo giáp, đã thừa nhận với vợ mình rằng anh có đôi chút sợ hãi. Nếu là Achilles, anh ta hẳn là sẽ nói với vợ một cách hào sảng và tự tin rằng không cần phải lo lắng gì cho anh cả. Nhưng Hector lại khác, anh là một người thường, hẳn nhiên mang trong mình sự khiêm nhường về năng lực và lòng dũng cảm của bản thân.
“Em yêu dấu, ta cũng có nỗi lòng trĩu nặng như vậy
Nhưng làm sao đối mặt với những người đàn ông ở thành Troy
Và cả những người phụ nữ thành Troy nữa
Nếu giờ đây ta rời chiến trường như một kẻ hèn nhát
Trái tim ta không cho phép ta làm điều đó
Dũng cảm đứng lên mới thực sự là điều tốt đẹp ta học được
Để đứng trên tiền tuyến bảo vệ thành Troy,
Giành vinh quang cho phụ hoàng, vinh quang cho chính ta”.
Hector đã nói rằng anh học được cách trở nên dũng cảm và chiến đấu một cách can trường. Anh trở nên can đảm không phải là vì không sợ hãi mà bởi vì anh đã học được cách vẫn bước tiếp bỏ mặc nỗi sợ hãi ở phía sau mình.
Trong tiếng Hy Lạp từ “didaskein” nghĩa là “học”. Giáo sư người Anh David Mikics đã lưu ý rằng từ “didaskein” không được sử dụng ở bất kỳ đâu trong tác phẩm Iliad để miêu tả việc học cách trở nên can trường hoặc nam tính, ngoại trừ trong chương này, để làm nổi bật sự tương phản giữa Hector và Achilles.
Lời thú nhận về sự sợ hãi của mình với vợ đã cho thấy Hector là một người tự tôi luyện bản thân để trở nên dũng cảm.
Achilles sinh ra đã can trường, Hecktor thì phải học để can trường. Anh ta đã học cách trở nên cứng rắn và mạnh mẽ, điều vốn chưa hình thành trong bản tính vốn có của anh.
Thay vào đó, bản tính ban đầu của Hector có lẽ là một chàng trai tốt bụng. Anh là vị hoàng tử giàu lòng nhân ái và biết quan tâm tới mọi người. Có một dẫn chứng cho nhận định này trong tác phẩm Iliad, khi những người khác đổ lỗi cho Helen vì đã khơi mào cuộc chiến thành Troy, Hector vẫn một mực đối xử tốt với Helen.
Và khi con trai của anh là Astyanax nhìn thấy cha trong bộ áo giáp vấy máu đã không thể nhận ra đó là cha của mình bèn khóc òa lên. Hector cười tươi, tháo mũ mão xuống, bế con tung lên trời và trao những nụ hôn yêu thương cho con trai mình như cách mà các ông bố vẫn làm.
Có thể thấy Hector là một người tốt. Một người chồng biết quan tâm tới gia đình và một người bố nhất mực yêu thương con. Nhưng anh cũng hiểu rằng lòng tốt phải đi kèm với năng lực, và năng lực ở vào cái thời của anh chính là khả năng chiến đấu và bảo vệ những người thân yêu của mình, bảo vệ thần dân của mình.
Vì vậy Hector đã dành cả cuộc đời để học một điều không được có sẵn khi sinh ra, anh đã quan sát và tôi luyện để trở nên dũng cảm, táo bạo và mạnh mẽ. Hector dành cả đời mình để tạo ra một hình tượng người đàn ông can trường thông qua việc tôi rèn bản thân.
Kẻ du hành trên con đường trở thành một người đàn ông chân chính
Chắc hẳn đấng nam nhi nào cũng đều từng mơ ước trở thành người hùng. Người hùng thật ra không cần phải đi cứu thế giới, đánh chiếm một quốc gia mở rộng bờ cõi hay cứu rỗi cuộc sống của một ai đó. Dù bạn đã là một người đàn ông trung niên có gia đình, một thanh niên đầy hoài bão hay một cậu bé mới lớn, hành trình của bạn vẫn luôn có thể hướng tới cái đích làm người anh hùng, can trường và có tầm ảnh hưởng.
Không phải ai sinh ra cũng là một người đàn ông can trường. Nhưng nếu chỉ buông thả bản thân theo các sở thích thì chắc bạn chỉ ngồi cả ngày trên ghế dài, chơi game và ăn bỏng ngô. Còn nếu bạn ý thức được rằng, làm một người đàn ông ‘đầu đội trời, chân đạp đất’, phải trở nên can trường, dũng mãnh, phải có trách nhiệm giúp đỡ được người khác, hơn nữa cần vững vàng như núi và bao dung như nước, thì bạn sẽ khác. Khi ấy, bạn sẽ cố gắng nâng cao khả năng và lòng quả cảm mỗi ngày để đạt được điều đó.
Chiến binh Achilles dũng mãnh, biểu tượng về sự can trường của đấng nam nhi (Ảnh: YouTube)
Chắc hẳn bạn đã gặp qua vài người đàn ông giống như Achilles. Họ sinh ra đã vốn sẵn tính can trường. Họ dũng cảm, mạnh mẽ, và bĩnh tĩnh khi đối diện với hiểm nguy ngay từ khi còn niên thiếu. Như Achilles, họ là hình mẫu lý tưởng của một người đàn ông mà chúng ta thật sự chỉ có thể ngưỡng mộ ngay cả khi họ có vẻ hơi quá thô ráp.
Nhưng những người đàn ông như thế lại không cho chúng ta thấy con đường để trở thành một người đàn ông can trường. Như kiểu là khi chúng ta hỏi về Usain Bolt (người đang giữ kỷ lục thế vận hội ở nội dung chạy 100m): Làm thế nào để chạy nước rút nhanh hơn? Thì câu trả lời chỉ là: Hãy trở thành Usain Bolt. Không có gì hữu ích hơn.
Thay vào đó, những người đàn ông sinh ra với phẩm chất tốt đẹp và nghị lực như Hector – luôn cố gắng học hỏi để trở nên dũng mãnh hơn, lại chiếm đa số trong những hình mẫu nổi tiếng. Bởi hiếm ai sinh ra đã có tất cả mà không phải cố gắng gì nhiều.
Những người đàn ông như Achilles thường sẽ không coi trọng việc rèn luyện để trở hành một người đàn ông chân chính, nhưng cuối cùng anh ta vẫn có điểm yếu cố hữu từ khi lọt lòng. Anh ta không bao giờ phải lo sợ thất bại, luôn dũng mãnh tiến lên mà chẳng cần phải rút ra bài học nào, cho nên không cần quan tâm là mình cũng có “gót chân Achilles”.
Trong một trận chiến, Achilles đã xúc phạm thần Apollo nên anh đã phải trả giá bằng chính mạng sống của mình khi vị Thần đã chỉ dẫn cho Paris – em trai Hector bắn mũi tên tẩm độc vào điểm yếu duy nhất trên cơ thể Achilles.
Chính sự bất khả chiến bại mà nữ thần Thetis ban cho Achilles cùng bản tính gan dạ từ khi còn nhỏ đã khiến anh không có cơ hội để học cách khiêm nhường. Một người không bao giờ nhìn lại bản thân, đánh giá bản thân và đối thủ thì sớm muộn cũng sẽ phải trả giá.
Achilles là một hình mẫu về người đàn ông dũng cảm nhất, đẹp nhất và nhanh nhất trong số các anh hùng sử thi nhưng cũng đi kèm với bài học về sự cao ngạo, nóng nảy sẽ luôn là điểm yếu của kể cả những anh hùng mạnh mẽ nhất.
Trái lại, Hector nhân từ và khiêm nhường, người có sẵn tố chất cần thiết nhất của một anh hùng – luôn có trách nhiệm và nghĩ tới người khác chứ không phải chỉ là dũng mãnh, kiên cường.
Chính bởi nền tảng là một người đàn ông tốt, nên khi học cách trở nên can trường, Hector vẫn mang màu sắc của một người đàn ông trầm tĩnh và bao dung hơn Achilles.
Achilles luôn hướng tới những mục tiêu cá nhân to lớn hơn nữa, đặt cảm xúc và lợi ích của bản thân lên trên cả Hy Lạp. Còn Hector luôn đặt lợi ích của gia tộc và thần dân của mình lên hàng đầu. Hector là người hội đủ phẩm chất cao quí của người anh hùng chống lại sự xâm lăng của kẻ thù, bảo vệ danh dự của bản thân, cho vua cha, cho thành Illion giàu có. Cái cá nhân nhỏ bé của chàng đã hòa vào cộng đồng, tạo nguồn sức mạnh cho Hector hăng hái ra trận, đối đầu với hiểm nguy và chết chóc.
Kết cục của cả hai vị anh hùng can đảm, dũng mãnh này đều là cái chết khi còn rất trẻ, nhưng Hector đã nhận được sự tôn kính và những tiếng khóc thương kéo dài từ tất cả dân chúng trong thành. Những dòng cuối cùng trong sử thi Iliad cũng là dành để miêu tả đám tang vô cùng long trọng của Hector.
***
Trời sinh hay phải rèn luyện để có được, là hai con đường để trở thành một người đàn ông can trường. Nhưng khi chọn rèn luyện để trở thành người đàn ông can trường, có nghĩa là bạn phải chia sẻ những gì có được trong hành trình hướng tới mục đích đó. Bạn rèn luyện để có thể mang sự can trường của mình ra bảo vệ, giúp đỡ người khác. Lý tưởng của một người đàn ông cuối cùng vẫn phải là vì mọi người.
Còn nếu bạn sinh ra đã là một người đàn ông can trường, hãy khiêm nhường và luôn nhìn lại bản thân, bởi người luôn nhìn lại sẽ luôn nhận ra những điểm yếu của mình và cải thiện nó. Và bởi bạn vốn đã là một kẻ mạnh, thì hãy nâng đỡ người khác trên đôi vai của mình, đó chính là mục đích bạn được trao tặng món quà này.
Seda – Thu Hiền
Xem thêm:
- Đàn ông 50 là khung trời bình yên, phụ nữ 50 là bến tàu lặng lẽ…
- Phẩm chất cần có của người đàn ông ‘đầu đội trời chân đạp đất’!
- Cảnh giới của bậc quân tử: Người quân tử có 9 điều nên lo nghĩ