Chuyện xưa kể rằng: Lúc đức Phật còn tại thế, có một vị đệ tử được người ta cúng dường quần áo, mặc chỉ hai ba hôm là đã dơ bẩn, rách rưới; lúc ăn cơm, bát cơm chưa vét hết đã đứng dậy mà đi, không hề biết giữ gìn tiếc rẻ vật dụng…
Có một hôm, đức Phật bảo người này hãy cởi bỏ áo cà-sa, mặc đồ như người thế tục mà vào thành khất thực. Khi ông vào thành, những người dân lúc trước vẫn thường cúng dường thì hôm nay thấy ông, ai ai cũng nhất định không chịu cúng dường nữa. Vừa thấy đệ tử của mình trở về, đức Phật hỏi:
– Hôm nay con được cúng dường những gì?
– Bạch Thế Tôn, hôm nay con không nhận được gì hết. Thỉnh Thế Tôn cho con mặc áo cà sa trở lại.
– Ta cũng định trả lại cho con tấm áo cà sa mà con đã gửi cho ta giữ, nhưng lại quên mất để nó ở chỗ nào. Thôi thì ở đây có mớ bông gòn, con có thể lấy mà tự may áo cà sa mặc cũng được.
Nói xong, Đức Phật bèn giao cho vị đệ tử này một túi bông gòn. Ông ta cầm lấy tự nghĩ: làm sao mà may áo với những thứ này? Vị đệ tử bèn hỏi với một giọng chán chường:
– Bạch Thế Tôn, con không phải là nhà ảo thuật, làm sao có thể may áo cà sa với mớ bông gòn này?
Đức Phật ôn tồn giảng:
– Áo cà sa là do bông gòn làm thành, không cần phải là nhà ảo thuật mới có thể làm được. Có một vài công việc cố định phải làm, và ai cũng có thể làm. Nhưng để biến bông gòn thành vải phải mất rất nhiều công lao gian khổ, phải hái bông gòn, kéo thành sợi, dệt thành vải, sau đó cắt may… mới thành được một tấm cà sa. Áo cà sa mà con đang cần đó, phải làm như thế mới có được.
Người này kinh ngạc hỏi:
– Trời ơi, phiền phức đến thế sao?
– Phải rồi, muốn làm thành một tấm cà sa phải trải qua bấy nhiêu đó gian khổ. Vì thế con phải biết gìn giữ đồ vật, và không phải chỉ có quần áo mà thôi đâu. Ta thấy con ăn cơm cũng phí phạm như thế. Con phải biết, một hạt thóc là do người nông phu phải cực nhọc làm lụng mà có. Muốn có hạt thóc ấy để nấu thành cơm, thì phải gieo mạ, nhặt cỏ, bỏ phân, tát nước, thu hái, xay giã, dần sàng v.v… Chúng ta được sống qua ngày một cách an ổn như thế này là do sự giúp đỡ của rất nhiều người. Vì vậy các con không nên quên lãng ân huệ ấy, mà phải dùng cái tâm tri ân để giữ gìn đồ đạc mà họ cúng dường cho chúng ta, và lấy sự tu hành chuyên cần để báo đáp ơn huệ của các thí chủ.
Lời bàn:
Thật ra mọi thứ tài sản châu báu, của cải nơi thế gian đối với đức Phật đều không có ý nghĩa gì. Nhưng dầu là một cọng cỏ, một nhánh cây trên thế gian này, không có vật gì là Ngài không cẩn thận gìn giữ. Đó là vì Ngài luôn hiểu và trân trọng công sức cũng như tấm lòng của những người đã làm ra những tài vật ấy. Vì thế, phàm là người hiểu đạo lý thì không thể không ghi nhớ những lời dạy sâu sắc của Ngài.
Phật gia có giảng: “Vạn vật hữu linh”, ý tứ là: vạn sự vạn vật sinh ra thì đều là có linh hồn, có sinh mệnh. Vậy nên càng phải nâng niu trân quý chúng, không thể tùy tiện lãng phí.
Xưa nay các bậc Thần Phật, Giác giả trí huệ càng cao, uy đức càng lớn thì lại càng từ bi vô lượng.
Bước sang thời mạt Pháp, vật chất càng nhiều, mức sinh hoạt càng cao thì con người ta càng xa hoa lãng phí. Các giá trị văn hóa đạo đức cũng theo đó mà bị xem nhẹ, thậm chí giữa con người với con người cũng thiếu trân trọng lẫn nhau, đó chẳng phải là một sự “lãng phí” khủng khiếp và đáng sợ sao?
Lại nhớ chuyện đức Phật khi xưa dạy đệ tử của mình phải nâng niu trân quý từ bát cơm hạt gạo đến manh áo vải. Điều này thật đáng suy nghĩ lắm thay!
Đường Minh