Mục tiêu của Nho giáo là phát huy tính thiện của con người, khiến người dân biết bỏ ác theo thiện, giúp mọi người đạt đến trình độ đạo đức cao nhất. Để làm được điều này mỗi người phải không ngừng rèn luyện nhân cách và đạo đức của bản thân. Sách Đại Học viết:
1. Đại học chi đạo, tại minh minh chi đức, tại thân dân, tại chỉ vu chí thiện.
Đạo học lớn cốt để phát huy đức sáng, đức tốt đẹp của con người, đổi mới khiến lòng dân bỏ cũ theo mới, bỏ ác theo thiện, khiến mọi người đạt đến mức độ đạo đức hoàn thiện nhất.
2. Sở vị thành kỳ ý giả, vô tự khi dã. Như ố ác xú, như hiếu hảo sắc, thử chi vị tự khiêm. Cố quân tử tất thận kỳ độc dã.
“Thành kỳ ý” có ý muốn nói là bản thân đừng tự lừa dối mình. Phải giống như ghét mùi hôi thối, phải giống như lòng yêu thích cái đẹp, hoàn toàn đều từ nội tâm chân thật phát ra. Đây gọi là để cho tâm ý tự bộc lộ. Cho nên, khi quân tử ở một mình nhất định phải hết sức cẩn thận, không được tùy tiện.
3. Phú nhuận ốc, đức nhuận thân, tâm quảng thân bàn, cố quân tử tất thành kỳ ý.
Giàu thì hiển hiện ra ở nhà, có đức tốt thì hiển hiện ra ở người, trong bụng rộng rãi thì thân thể có vẻ ung dung thơ thới. Bởi thế người quân tử phải giữ cái ý của mình cho thành thật. Cái ý ở trong mà thành thật thì cái đức hiển hiện ra ngoài thân thể.
4. Nhân mạc tri kỳ tử chi ác, mạc tri kỳ miêu chi thạc. Thử vị thần bất tu, bất khả dĩ tề kỳ gia.
Người ta không ai biết được cái xấu của con mình, không ai biết được lúa trong đám ruộng nhà mình là tốt tươi. Như vậy cho nên không sửa mình (tu thân) thì không thể làm cho nhà mình chỉnh tề tốt đẹp (tề gia).
5. Quân tử hữu chư kỷ, nhi hậu cầu chư nhân.
Mình có thiện đức mới có thể mong người khác có thiện đức.
6. Hỉ nộ bi lạc chi vị phát, vị chi trung, phát nhi giai trung tiết, vị chi hòa. Trí trung hòa, thiên địa vị yên, vạn vật dục yên.
Mừng, giận, buồn, vui khi chưa biểu hiện ra, gọi là Trung, biểu hiện ra mà phù hợp với quy củ thì gọi là Hoà. Trung là gốc lớn của thiên hạ, Hoà là đạo lí thông đạt trong thiên hạ. Đạt tới sự Trung Hoà thì trời đất có được vị trí thoả đáng, muôn vật được phát huy dục sinh trưởng.
7. Thi chư kỷ nhi bất nguyện, diệc vật thi vu nhân.
Việc mình không muốn người làm cho mình thì chớ làm cho người.
8. Hảo học cận hồ tri, lực hành cận hồ nhân, tri sỉ cận hồ dũng hồ.
Ham học thì gần trí tuệ, nỗ lực hành thiện thì gần nhân đức, biết ô nhục thì gần dũng cảm.
Theo Secretchina
Tinh Vệ biên dịch
Xem thêm: