Bí quyết của gia tộc danh giá nhất Trung Hoa: Nói nên chậm, tâm nên Thiện

Thật là ý nghĩa khi sống hơn nửa đời người để học cách im lặng. Nói nhiều ắt lỡ lời. Rất có đạo lý.

Cổ nhân dạy đạo vợ chồng “tương kính như tân”, nội hàm có lẽ không chỉ dừng lại trong mối quan hệ vợ chồng. Nó có thể mở rộng ra đối với tất cả những người chúng ta vẫn tiếp xúc hàng ngày.

Nói nhiều ắt lỡ lời nhiều, sơ suất nhiều

Trong cuộc sống, luôn có những người mà với người trước người sau đều thích đưa chuyện, có khi quá thẳng thắn có gì nói nấy, có khi là trách móc, có khi còn chuyện phiếm, góp ý bậy bạ… Rất nhiều lời là không qua suy nghĩ cẩn thận, thuận miệng liền nói. Nói càng nhiều, dĩ nhiên là càng hồ đồ, trong những lời hồ đồ này, chính mình thật sự mất đi sức phán đoán. Khi nói lời thật lại thành lời giả, khi nói lời giả lại thành lời thật. Thật thật giả giả, bản thân thấy thật là mơ hồ, khó hiểu.

Bạn có cảm thấy như vậy không?

Nếu như là tình huống như thế này: Phát sinh việc nói phóng đại quá sự thật, sau đó cảm thấy hối hận, một lần hạ quyết tâm sửa đổi; nhưng lại một lần nữa tái diễn “chuyện cũ”, lại một lần nữa hạ quyết tâm; cứ như vậy… Vậy thì hôm nay, đừng ngại lần nữa nhắc nhở chính mình bạn nhé:

Khi nói, trước hết phải hiểu rõ chính mình, càng phải hiểu được rõ ràng rốt cuộc mình muốn nói gì. Lời nói gây tổn thương tất nhiên cần phải loại bỏ. Những lời hồ đồ, trách móc, dù nói hay không nói thì cũng vô nghĩa như nhau, nên cũng không cần nói.

Người lớn, lãnh đạo, đồng nghiệp hoặc bạn bè chưa mở lời hoặc chưa nói xong, mình chưa vội vàng cướp lời, đó chính là thể hiện sự tôn trọng, cũng là nội hàm sâu sắc của bản thân.

Khi nói chuyện với mọi người, có thể trở nên tinh tế hơn bằng cách chú ý đến sắc mặt của người khác, tránh việc một mực cao hứng bàn luận, quên hết mọi thứ xung quanh mình.

Khi tán chuyện với đồng nghiệp, bí quyết để tránh phải chuốc lấy rắc rối chính là quản chặt cái miệng của mình. Lời không nên nói thì tránh cao hứng nói lung tung, ngay cả là với bạn bè tốt nhất của mình. Chờ đến lúc lỡ lời rồi mới chột dạ, bản thân trong tâm sẽ thật là phiền lòng.

“Im lặng là vàng”, bốn chữ này quá quen thuộc rồi phải không bạn, nhưng quả thật rất có giá trị. “Im lặng là vàng” không phải là dạy người đi sang cực đoan ngậm miệng không nói hay kiệm lời ít nói, mà là hy vọng mọi người trải qua quá trình suy nghĩ kỹ lưỡng rồi hãy nên mở lời.

Hãy ôn lại một vài đạo lý trong giáo huấn của người xưa: “Học nói chuyện” và “học im lặng” như thế nào nhé!

“Chu Dịch” viết: “Cát nhân chi từ quả, táo nhân chi từ đa” (Quý nhân thì ít lời cũng đủ uy, kẻ nóng tính thì nhiều lời càng tỏ ra yếu hèn).

Ý ở trong lời. Từ lời nói, kỳ thực có thể nhìn ra rất nhiều điều.

Chỉ cần bạn tinh tế quan sát, sẽ phát hiện, người mà suy nghĩ bất đồng, lời nói ra cũng sẽ bất đồng.

Bạn còn nhớ các nhân vật trong Hồng Lâu Mộng chứ? Lâm Đại Ngọc tính cách cao ngạo, sẽ không đón ý nói hùa người khác, nói ra lời khó khỏi có chút khắc nghiệt. Trong khi đó, Tiết Bảo Thoa lại tỏ ra biết quan sát ý tứ người khác để lựa lời mà nói, rất biết đắn đo đúng mực.

Bí quyết của gia tộc danh giá nhất Trung Hoa: “Ngôn nghi mạn, tâm nghi thiện”

Gia tộc họ Vương ở Lang Gia, Sơn Đông được ghi nhận là “Trung Hoa đệ nhất vọng tộc” trong lịch sử Trung Hoa. Trong chính sử có minh xác ghi lại, suốt hơn 1700 năm kéo dài từ Đông Hán đến Minh Thanh, gia tộc này đã bồi dưỡng được 36 Hoàng hậu, 36 Phò mã và 35 Tể tướng.

Đáng ngạc nhiên là, gia huấn của gia tộc hiển hách này chỉ có vỏn vẹn sáu chữ: “Ngôn nghi mạn, tâm nghi thiện” (Nói nên chậm, tâm nên Thiện).

Chúng ta đều không phải Thánh nhân, miệng quá nhanh tất nhiên dễ dàng phạm sai lầm. Có một số người, nói rất nhanh, nhìn qua có vẻ như ăn nói rất khéo léo, thật ra lời nói ra khó mà cân nhắc được, trăm ngàn chỗ sơ hở. Kiểu người này kỳ thực chính là nói năng tùy tiện.

Trong “Luận ngữ” có câu: “Thị vu quân tử hữu tam khiên: Ngôn vị cập chi nhi ngôn vị chi táo, ngôn cập chi nhi bất ngôn vị chi ẩn, vị kiến nhan sắc nhi ngôn vị chi cổ”, ý là: Chưa đến lượt nói mà đã cướp lời là phạm vào “Nóng” (nôn nóng, hấp tấp). Đến lúc nói mà lại im lặng không nói là “Ẩn” (che giấu, lấp liếm). Chưa nhìn thấy sắc mặt người nghe, chưa hiểu được tâm tình, chưa phân tích hoàn cảnh mà đã nói lung tung, là “Mù” (mù quáng), tất nhiên phạm sai lầm lớn.

Trong “Đạo đức kinh” viết “Động chi từ sinh”, chính là mọi việc cứ để từ từ tới, cần phải thuận mạch suy nghĩ, không thể làm liều, nói bậy. Đạo lý trong Đạo gia là làm việc không nóng vội, không “bừa bãi”, không “hỗn loạn”, ung dung mà thuần thục.

Nhiều lời là đại bệnh, vậy cần học cách khép miệng lại

Tăng Quốc Phiên cho rằng, nhiều lời là cái xấu tệ nhất của con người.

Bệnh từ miệng mà vào, họa từ miệng mà ra. Mỗi người đều cần phải có trách nhiệm về lời mình đã nói ra. Có những lời mà người nói vô tâm, người nghe hữu ý. Trong lúc tùy ý mạnh miệng đã vô tình tạo ra vô số kẻ thù mà không hay biết.

Tăng Quốc Phiên cả đời đặt công phu vào việc “Giới đa ngôn”. Ông trong nhật ký vẫn thường phê bình bản thân: “Mỗi nhật ngôn ngữ chi thất, chân thị quỷ vực tình trạng!” (Mỗi ngày bị lỡ lời, thực sự là tâm trạng rất tồi tệ!). Ông còn coi “Giới đa ngôn” là giáo điều vô cùng trọng yếu trong gia huấn, giáo dục hậu nhân.

Trên mạng internet có lưu truyền đạo lý về “Ba cái sàng” của nhà triết học phương Tây vĩ đại Socrates.

Socrates cho rằng: khi bạn muốn nói với ai đó điều gì, ít nhất cũng nên dùng ba cái sàng này trước một lượt. Cái sàng thứ nhất gọi là “Chân thật”, cái thứ hai gọi là “Thiện ý”, cái thứ ba gọi là “Hữu dụng”. Nói cách khác, nếu như một người nói ra điều gì đó mà bản thân không thể tự xác định tính chân thực, lại có liên quan đến những điều xấu của người khác, hơn nữa cũng không giúp ích được gì cho người nghe, vậy thì không cần phải nói điều đó.

Nếu như chúng ta mỗi khi muốn phát biểu một kiến giải nào đó, một câu chuyện nào đó, có thể ngẫm lại “ba cái sàng” của Socrates. Thế thì tự nhiên có thể tránh được những lời vô nghĩa, đắc tội với người khác, tất nhiên cũng nâng cao trình độ nói chuyện của mình.

Khi người ta thường giữ cho mình một nguyên tắc nói chuyện như vậy, sẽ có tác dụng tốt với người nghe, cũng sẽ không làm tổn thương người được nói đến, so với việc làm một diễn giảng sướt mướt tình cảm thì còn khó hơn nhiều lần. Im lặng là vàng, và biết nói điều hay cũng không phải là dễ dàng!

Theo Soundofhope
Mây Trắng biên dịch