“Xem xét âm nhạc một quốc gia, có thể biết trạng thái chính trị của quốc gia đó, cũng có thể biết được nên trị sửa thế nào. Nhạc thái bình thịnh thế, an tường lại vui vẻ, quốc gia đó nhất định chính trị thông đạt, con người hài hòa. Nhạc loạn thế, chứa đầy ai oán và phẫn nộ, quốc gia đó nhất định thực hiện các chính sách ngược lòng người trái đạo trời”.
Nghe nhạc biết trước triều Tùy diệt vong, Tùy Dạng Đế bị giết
Trong “Thần tiên thập di” và “Tùy thư – Vạn Bảo Thường truyện” có ghi chép:
Vạn Bảo Thường tư chất thông minh, có tài năng âm nhạc thiên bẩm. Một lần tình cờ được Thần tiên điểm hóa, truyền thụ cho ông phép diễn tấu bát âm sắp bị thất truyền, còn dạy cho ông âm nhạc của các triều đại, đồng thời sửa lại những chỗ sai lầm trong các khúc nhạc. Vạn Bảo Thường được Tiên nhân truyền thụ, từ đó tinh thông tất cả các loại âm nhạc ở nhân gian.
Năm Khai Hoàng thứ nhất, Tùy Văn Đế lệnh cho Bái quốc công Trịnh Dịch thẩm định nhạc luật. Sau này Văn Đế triệu kiến Vạn Bảo Thường, hỏi ông những âm nhạc mà Trịnh Dịch tu sửa có được không. Bảo Thường nói, đó là âm nhạc vong quốc, giai điệu ai oán dâm dật phóng túng, không phải là âm thanh chính phái cao nhã, đồng thời ra sức phản đối sử dụng loại âm nhạc này, xin được dùng thước nước làm thước luật, để điều chỉnh thanh điệu nhạc cụ.
Vạn Bảo Thường cũng sáng tạo ra khúc nhạc mới, nhưng khúc nhạc mới điển nhã, êm đềm, lại không được người đương thời yêu thích, các quan lễ nhạc thái thường đại đa số đều bài xích, phỉ báng nó.
Vạn Bảo Thường đã từng nghe nhạc khúc Thái Thường tự diễn tấu, nghe xong, rơi lệ khóc. Mọi người hỏi tại sao khóc, Vạn Bảo Thường nói: “Tiếng nhạc này bạo ngược lại bi ai, báo trước thiên hạ sắp tới sẽ tự tàn sát lẫn nhau, hơn nữa con người cũng sẽ bị giết gần hết”.
Lúc đó triều Tùy đang ở thời kỳ toàn thịnh, tất cả mọi người đối với lời nói của Vạn Bảo Thường đều cho là không đúng. Không lâu sau, đến năm Đại Nghiệp Tùy Dạng Đế thứ 14, thiên tai họa loạn nổi lên khắp nơi, cuối cùng đã ứng nghiệm dự ngôn của Vạn Bảo Thường.
Sách “Thông điển” có chép:
Trước khi Tùy Dạng Đế tuần du Giang Đô, con trai của nhạc công Vương Lệnh Ngôn từ trong cung trở về nhà, ở bên ngoài nhà dùng đàn tỳ bà gảy khúc “An công tử”. Vương Lệnh Ngôn nghe thấy nét mặt bỗng biến sắc, trong lòng kinh hãi, vội vàng khuyên răn con trai rằng: “Con không nên phò giá đi Giang Đô, khúc nhạc này không có tiếng cung, cung đại diện cho quân chủ, hoàng thượng khẳng định sẽ không trở về”. Sau đó, Tùy Dạng Đế quả nhiên bị giết chết ở Giang Đô.
Anh trai Đường Huyền Tông nghe nhạc biết trước chiến loạn
Sách “Đường Ngữ lâm” có chép:
Năm Khai Nguyên cuối triều Đường, đô đốc phủ Tây Lương dâng lên khúc nhạc mới, Đường Huyền Tông bèn chiêu đãi các vương thưởng thức. Sau khi khúc nhạc kết thúc, mọi người đều chúc mừng tới tấp, duy có anh trai Đường Huyền Tông là Ninh Vương lặng câm không nói. Huyền Tông hỏi duyên cớ, Ninh Vương trả lời rằng:
“Khúc nhạc này tuy hay, nhưng hạ thần nghe nói, một khúc nhạc bắt đầu bằng âm ‘cung’, kết thúc bằng âm ‘thương’, ở giữa là các âm ‘giốc’, ‘chủy’, ‘vũ’ tổ hợp thành, đầu, đuôi đều phải đối ứng cung, thương. Khúc nhạc này, bắt đầu đã rời khỏi điệu cung, ở giữa cũng rất ít dùng âm chủy, mà điệu thương dùng rất tạp loạn, hơn nữa lại có thế tăng cường.
Hạ thần lại nghe nói, trong ngũ âm, ‘cung’ đại diện cho vua, ‘thương’ đại diện cho bề tôi, điệu cung không cường thịnh thì thế lực của vua nhỏ yếu, điệu thương quá mạnh thì bề tôi có dấu hiệu làm loạn phạm thượng. Sự tình hiện hình ở trong âm luật, gieo rắc trong lời ca, mà thấy ở việc con người. Hạ thần sợ rằng có một ngày sẽ có cái họa loạn thần làm loạn ép vua, e rằng bệ hạ có cái nạn lưu lạc, đều được dự báo ở trong khúc nhạc này rồi”.
Hoàng đế Huyền Tông tinh thông âm luật nghe xong trầm ngâm không nói. Sau này, khi loạn An Sử xảy ra, Huyền Tông cuống quýt chạy trốn khỏi Trường An, toàn quốc hỗn loạn, lúc đó mới chứng thực khả năng dự đoán qua âm nhạc của Ninh Vương.
Nghe nhạc biết họa phúc, thịnh suy, tồn vong
Trong “Nhạc ký” ghi chép:
“Xem xét âm nhạc một quốc gia, có thể biết trạng thái chính trị của quốc gia đó, cũng có thể từ đó biết được nên trị sửa thế nào.
Nhạc thái bình thịnh thế, an tường lại vui vẻ, quốc gia đó nhất định chính trị thông đạt, con người hài hòa.
Nhạc loạn thế, chứa đầy ai oán và phẫn nộ, quốc gia đó nhất định thực hiện các chính sách ngược lòng người trái đạo trời.
Nhạc vong quốc, chứa đầy bi ai và ưu tư, bách tính sẽ rơi vào khốn cảnh tuyệt vọng.
Đạo âm thanh, là tương thông với chính trị. Trong ngũ âm, âm ‘cung’ đại diện cho quân vương, âm ‘thương’ đại diện cho bề tôi, âm ‘giốc’ là dân, âm ‘chủy’ là sự việc, âm ‘vũ’ là vật.
Quân, thần, dân, sự, vật – năm cái này không loạn, thì sẽ không có âm thanh không hài hòa.
Nếu âm ‘cung’ loạn, thì tiếng nhạc hoang loạn, quân vương quốc gia này nhất định ngạo mạn phóng túng vô độ.
Âm ‘thương’ loạn, thì tiếng nhạc khuynh loát, biểu thị quan lại quốc gia này bại hoại.
Thanh ‘giốc’ loạn, thì tiếng nhạc ưu thương, bách tính ắt oán hận nhiều.
Âm ‘chủy’ loạn, thì tiếng nhạc bi ai, quốc gia ắt nhiều sự việc không yên ổn.
Tiếng ‘vũ’ loạn, thì khúc điệu khuynh nguy, biểu thị quốc gia này tài vật kiệt quệ.
Nếu cả 5 âm thanh đều loạn, xâm lăng lẫn nhau, thì gọi là khinh mạn. Quốc gia này cách diệt vong chẳng còn bao xa nữa.
Từ đó có thể thấy, nhạc còn có thể dùng để dự đoán hưng suy tồn vong, họa phúc của một quốc gia, đây cũng là tách ra từ chức năng trị quốc của nhạc mà ra”.
Thời Xuân Thu, một lần Vệ Linh Công đến nước Tấn thăm Tấn Bình Công. Buổi tối, họ ở trong một khách xá thượng đẳng bên bờ sông Bộc Thủy. Vào lúc nửa đêm, Vệ Linh Công đột nhiên nghe thấy âm thanh tiếng đàn, liền hỏi mọi người ở bên có nghe thấy không, mọi người nói không nghe thấy gì cả. Vệ Linh Công bèn triệu Sư Quyên nói:
“Ta nghe thấy tiếng đàn, nhưng hỏi mọi người xung quanh đều nói không nghe thấy, xem ra có lẽ là âm thanh của quỷ thần, ta thuật lại âm thanh ta nghe thấy cho khanh, khanh hãy ghi lại”.
Thế là Vệ Linh Công thuật lại, Sư Quyên đem đàn ra, ghi lại theo miêu tả của Vệ Linh Công, đến khi trời sáng mới ghi lại xong. Sau khi ghi lại xong, Sư Quyên lại luyện tập mấy ngày, luyện tập thành thạo rồi, họ mới đi gặp Tấn Bình Công.
Sau khi đến nước Tấn, Tấn Bình Công mở tiệc rượu khoản đãi họ. Uống rượu đúng lúc đang vui thích, Vệ Linh Công bèn xin được đem khúc nhạc nghe được trên đường đàn cho Tấn Bình Công nghe để góp vui. Tấn Bình Công rất vui, bèn lệnh cho Sư Quyên ngồi bên Sư Khoáng chơi đàn.
Sư Quyên là nhạc sư của Vệ Linh Công, mà Sư Khoáng là nhạc sư của Tấn Bình Công. Khúc nhạc của Sư Quyên vẫn chưa đàn xong, Sư Khoáng bèn vội vàng ngăn lại, ông nói: “Đây là âm thanh vong quốc, không được chơi nữa”.
Tấn Bình Công bèn hỏi Sư Khoáng tại sao. Sư Khoáng nói:
“Khúc đàn cầm này là Sư Diên trước đây sáng tác cho Trụ Vương. Sau khi Võ Vương đánh Trụ, Sư Diên chạy trốn về phía đông, cuối cùng nhảy xuống sông Bộc Thủy. Khúc nhạc này chắc chắn là nghe được ở trên sông Bộc Thủy, người nào nghe thấy khúc đàn cầm này trước thì quốc gia sẽ suy bại”.
Nhưng Tấn Bình Công chẳng để ý, vẫn cứ để Sư Quyên chơi tiếp.
Sau khi nghe, Tấn Bình Công ý còn chưa dứt, bèn hỏi Sư Khoáng: “Trên thế giới này có lẽ không có âm nhạc nào bi thương hơn khúc nhạc này phải không?”.
Sư Khoáng nói: “Có!”.
Tấn Bình Công hỏi Sư Khoáng có thể chơi khúc nhạc đó nghe được không. Sư Khoáng nói: “Đức hạnh của bệ hạ không đủ, không thể nghe khúc nhạc này”.
Tấn Bình Công vẫn khăng khăng ép Sư Khoáng đàn tấu, Sư Khoáng không còn cách nào khác đành phải tấu lên. Vừa mới chơi được một đoạn, liền có 16 con hạc tiên từ trên trời bay xuống, tụ tập trước hành lang; Khi đàn đoạn thứ hai, những con hạc tiên này vươn cổ ra kêu, còn đập đập cánh theo tiếng đàn nhảy múa.
Tấn Bình Công vui lắm, đứng dậy chúc rượu Sư Khoáng, sau đó lại hỏi Sư Khoáng: “Có lẽ không có khúc nhạc nào bi thương hơn khúc vừa rồi nhỉ?” .
Sư Khoáng nói:
“Có, xưa kia, lúc Hoàng Đế triệu tập quỷ Thần đã đàn tấu khúc “Thanh giác”, còn bi thương hơn khúc này, nhưng bệ hạ đức mỏng quá, không xứng được nghe khúc nhạc này, nếu không sẽ gây ra tai họa bại vong”.
Tấn Bình Công nói:
“Ta đã tuổi cao ngần này rồi, còn để ý đến bại vong nữa sao? Ta chỉ thích âm nhạc hay, chỉ muốn được nghe bản nhạc đó”.
Sư Khoáng không còn cách nào khác, lại đàn tấu lên. Đàn hết một đoạn, thì có mây trắng từ phương tây ùn ùn kéo đến. Lại đàn đoạn thứ hai, mưa to gió lốc mù mịt đất trời, ngói trên mái nhà đều bị tốc mái bay hết, mọi người xung quanh sợ quá chạy tán loạn, Tấn Bình Công cũng sợ quá bò trên sàn nhà. Sau đó, nước Tấn liền bị đại hạn 3 năm, cọng cỏ cũng không mọc được.
Trong “Vương Tử niên thập di ký” còn ghi chép câu chuyện của Sư Diên:
“Sư Diên là nhạc sư của triều Thương, nhưng người này thần bí khôn lường, không ai có thể hiểu được ông ta. Ông ta đã từng là nhạc quan thời Hoàng Đế, cũng đã từng là nhạc quan triều Hạ, có thể dự đoán các quốc gia hưng suy tồn vong qua tiếng nhạc của các nước. Triều Thương sắp hưng thịnh, liền ôm nhạc cụ đến phụng sự Thương Thang. Nhưng đến thời Trụ Vương, do Trụ Vương chìm đắm trong thanh sắc, nên đã nhốt giam Sư Diên ở trong âm cung, chuẩn bị dùng hình phạt nướng chết.
Sư Diên ở trong âm cung đàn tấu lên âm nhạc cao nhã, ngục tốt coi tù liền bực mình nói: “Đây là những khúc nhạc cổ lỗ từ xưa rồi, không phải là nhạc mà chúng tôi thích nghe”.
Thế là Sư Diên lại đàn âm nhạc dâm mê, diễn tả hoan lạc thâu đêm, bọn coi ngục nghe, thần hồn nổi sóng, mê mất tâm trí, Sư Diên bèn thừa cơ trốn thoát. Trên đường chạy trốn, Sư Diên nghe nói Chu Võ Vương muốn xuất binh đánh Trụ, thế là ông ta trong khi đi qua sông Bộc Thủy trầm mình xuống sông mất tích”.
Theo Minh Huệ Net
Triêu Lộ