Vu Mã Kỳ làm huyện lệnh Đơn Phụ, đi sớm về muộn, làm việc vất vả mệt nhọc mới quản lý được tốt. Mật Tử Tiện sau nhậm chức ấy, thường xuyên an nhàn chơi đàn vui vẻ, nhưng lại quản lý Đơn Phụ còn tốt hơn. Tất cả là nhờ nguyên nhân này…
Mật Tử Tiện và Vu Mã Kỳ người nước Lỗ thời Xuân Thu đều là học trò của Khổng Tử. Khi Vu Mã Kỳ làm huyện lệnh ở Đơn Phụ, hàng ngày lúc sáng sớm tinh mơ, sao trời còn chưa lặn, Mã Kỳ đã ra khỏi nhà, đến tối, khi sao giăng khắp bầu trời ông mới về nhà, đi sớm về muộn, ngày đêm không nghỉ, việc gì cũng đích thân làm, mới quản lý tốt được Đơn Phụ.
Sau này Quốc quân nước Lỗ lệnh Mật Tử Tiện làm huyện lệnh Đơn Phụ thay Mã Kỳ. Trong thời gian nhậm chức, Tử Tiện rất ít khi ra khỏi nhà, còn thường xuyên an nhàn chơi đàn vui vẻ, nhưng lại quản lý Đơn Phụ còn tốt hơn.
Khổng Tử hỏi Mật Tử Tiện: “Trò quản lý Đơn Phụ, khiến bách tính ở đó rất kính yêu trò. Trò làm như thế nào mà được như vậy?”.
Mật Tử Tiện nói: “Con yêu cầu họ, làm cha mẹ thì yêu thương bảo vệ con cái, làm con cái thì yêu thương bảo vệ những trẻ côi cút không có cha mẹ, đồng thời dạy bảo họ, làm tang lễ thì phải hết mực đau thương”.
Khổng Tử gật đầu nói: “Những cái nhỏ như thế này, trò đều chú ý đến rồi, bách tính bình thường đều có thể thân cận và theo trò. Nhưng nếu chỉ như thế thôi thì cũng không đủ”.
Mật Tử Tiện lại nói: “Ở Đơn Phụ, có 3 người con coi như cha mà phụng sự, có 5 người con coi như anh trai mà phụng sự, có 11 người con coi như bằng hữu mà kết giao qua lại”.
Khổng Tử nói: “Có 3 người coi như cha mà phụng sự, có thể dạy bảo bách tính đạo Hiếu; có 5 người coi như anh trai mà phụng sự, có thể dạy bảo bách tính đạo Đễ; có 11 người coi như bằng hữu mà kết giao qua lại, có thể cất nhắc lựa chọn nhân tài. Đây là một bước tiến rồi, những người có tri thức cao cũng sẽ thân cận theo trò. Nhưng chỉ như thế này vẫn chưa đủ”.
Mật Tử Tiện nói: “Vùng đất Đơn Phụ, người có năng lực, trí tuệ, đức hạnh hơn con, có 5 người. Con thường cung kính phụng sự họ, việc lớn việc nhỏ trước tiên đều bẩm báo với họ, xin ý kiến của họ”.
Nghe đến đây, Khổng Tử than một tiếng dài và nói: “Quan trọng nhất chính là nguyên nhân này đó! Trước kia vua Nghiêu, vua Thuấn quản lý thiên hạ, dùng nhiều công sức nhất chính là tìm kiếm người hiền tài giúp đỡ mình. Vì người hiền tài là nền tảng cho hết thảy những sự việc tốt đẹp. Thật đáng tiếc, trò chỉ quản lý một khu vực Đơn Phụ, thực sự là uổng phí tài năng của trò rồi”.
Theo Đại Kỷ Nguyên tiếng Trung
Nam Phương biên dịch