Vì sao làm người cần phải hướng thiện như nước?

Khổng Tử từng nói: “Trí giả lạc thuỷ, nhân giả lạc sơn”, người có trí huệ thì luôn suy nghĩ thông thoáng tích cực, hiểu được sự thiên biến vạn hoá của thế nhân mà từ đó cũng tuỳ kỳ tự nhiên, thiên biến, vạn hoá giống như đặc tính của nước. Còn người nhân hậu lại tâm cảnh bình lặng, sống khoan dung độ lượng cho người. Thế nên, người trí huệ thì sống vui vẻ, người nhân hậu lại sống trường thọ”…

“Thượng thiện nhược thuỷ” nguyên là câu nói được bắt nguồn từ chương thứ 8 cuốn “Đạo Đức Kinh” của Lão Tử. Ý nói rằng: cảnh giới tối cao của việc hành thiện chính là đối nhân xử thế giống như nước đối với vạn vật. Nước nuôi dưỡng vạn vật nhưng nước lại không tranh giành danh lợi với bất kỳ ai.

Lão Tử nói: “Thượng thiện nhược thủy, thủy thiện lợi vạn vật nhi bất tranh, xử chúng nhân chi sở ố cố ki ư đạo. Cư thiện địa, tâm thiện uyên, dữ thiện nhân, ngôn thiện tín, chánh thiện trị, sự thiện năng, động thiện thì. Phù duy bất tranh, cố vô vưu”.

Ông cho rằng: “Cảnh giới cao nhất của thiện chính là nằm ở chỗ giống như nước, nước đem lại lợi ích cho vạn vật mà không tranh giành với vạn vật, có thể ở những chỗ mà mọi người không thích nhất, cho nên nước gần với Đạo. Làm người phải giống như nước, khéo lựa chọn chỗ khiêm nhường (chỗ thấp) mà ở, lòng thì khéo giữ cho trầm tĩnh mà sâu sắc, cư xử với người thì chân thành, nói thì phải giữ lời, làm việc thì có hiệu quả, hành động thì hợp thời cơ. Không tranh giành với ai, cho nên nước cũng không có rắc rối, không có kẻ thù”.

Cũng ví như biển lớn có thể dung nạp được trăm sông chính là vì biển chọn cho mình chỗ thấp để ở, có thể bao dung trăm sông không phân biệt sông đục sông trong.

Thales, một trong 7 nhà hiền triết Hi Lạp cổ cũng từng nói: “Nước là tốt nhất”, sự kiến giải này so với tư tưởng “Thượng thiện nhược thuỷ” trong Đạo giáo của Lão Tử có thể nói là tương đồng.

Xưa nay, người thiện lương nhất thường là người có thái độ hòa ái, chân thành, vô tư vô ngã, lời nói và hành động luôn thủ tín chân thành. Vì không tranh với người cho nên mới đạt cảnh giới tối cao đại đức đại thiện. Nước tạo phúc cho vạn vật nhưng lại không mong, không cầu hồi báo, đây chính là sự thể hiện của người đại thiện.

Nước vốn dĩ không bao giờ có hình thái cố định, nước có thể tiến nhập được vào cả những không gian vật chất không có kẽ hở. Vậy nên cổ ngữ mới có câu: “Nước đục qua đá”. Đạo lý này giúp cho ta hiểu được điểm ưu việt của sự “mềm mỏng và vô hình”.

Kỳ thực, đạo lý làm người cũng lại như vậy, làm người mà cứng rắn quá chỉ khiến bản thân mình bị tổn thương, người cứng rắn thường phải chịu khuất phục trước người mềm mỏng. Thế nên, làm người trong đối nhân xử thế, cổ nhân vẫn luôn thường dạy lấy nhu chế cương, lấy thiện lương chế điều tàn ác đó chính là làm người hướng thiện như nước vậy.

Theo: bldaily.com
Minh Vũ biên dịch