Một người đàn ông giật lấy chiếc xe đạp của bạn tôi và lấy đi tất cả mọi thứ, xe đạp, túi xách, máy tính xách tay. “Đó là Colombia”, bạn tôi nhún vai, với một chút cảm thông nhưng không có gì ngạc nhiên. Sau đó, khi cô ấy nói với người đàn ông trong cửa hàng xe đạp tại khu phố, anh ấy đã lắp cho cô một chiếc xe đạp mới toanh và tặng cho cô hoàn toàn miễn phí. “Đó là Colombia”, bạn tôi cười hạnh phúc.
Sau 5 năm sống ở Colombia, tôi đã quen với những mâu thuẫn kiểu như thế, người Colombia vẫn đang sống giữa những xấu hổ và niềm tự hào, tuyệt vọng và hy vọng, lo sợ và hạnh phúc. Nhưng Colombia lại một lần nữa được xếp hạng là quốc gia hạnh phúc nhất trên thế giới mặc dù nó vẫn bị bạo lực, nghèo đói và chiến tranh đe dọa hơn nửa thế kỷ nay.
Hàng năm WIN/Gallup tổ chức thăm dò người dân tại gần 70 quốc gia, và yêu cầu họ lựa chọn các câu trả lời như họ cảm thấy rất hạnh phúc, hạnh phúc, không hạnh phúc cũng chẳng buồn, buồn bã hoặc rất buồn bã về cuộc sống của họ. Theo kết quả của cuộc khảo sát năm 2012, 87% người dân Colombia trả lời rằng họ hạnh phúc, chỉ 2% trả lời họ không hạnh phúc. Nhờ vậy, chỉ số hạnh phúc của Colombia đạt mức 85%, cao hơn 20% so với chỉ số hạnh phúc toàn cầu và gấp đôi so với Mỹ. Những năm sau đó Colombia tiếp tục nhiều lần đứng đầu danh sách các quốc gia hạnh phúc nhất thế giới.
Ở các nước phát triển, mọi người bàn tán về “dịch bệnh trầm cảm”, sự leo thang của thế giới ảo hay những vụ nổ súng giết người hàng loạt của những kẻ bất mãn. Người Colombia thường không lo lắng về những điều như vậy, họ ngồi trên đường phố, nấu món gà hầm trong chiếc nồi lớn, uống rượu và cười vui với gia đình, hàng xóm của mình.
Đối với hầu hết người Colombia, không có gì là quan trọng hơn gia đình, bạn bè và vui vẻ. Mặc dù đây là đất nước đã trải qua các cuộc xung đột liên miên giữa lực lượng quân đội chính phủ và các nhóm vũ trang du kích như FARC hay ELN. Những cuộc chiến đã cướp đi sinh mạng của khoảng 230 nghìn người, khiến hàng triệu người dân Colombia mất nhà cửa và gần 1/3 dân số sống trong nghèo đói.
Nhưng có vẻ như chính sự hỗn loạn và không thể dự đoán được của cuộc sống hàng ngày lại hun đúc nên lòng dũng cảm và lạc quan, có thể có một vai trò quan trọng trong hạnh phúc của người Colombia.
Nếu bạn không thể khiến mọi thứ đi đúng theo hướng bạn mong đợi, vậy thì không cần phải lo lắng nhiều khi nó đã sai.
Việc duy trì những mối quan hệ xã hội mạnh mẽ, đánh giá cao những gì bạn có, và giữ sự căng thẳng ở mức tối thiểu là những bài học quý giá cho một cuộc sống hạnh phúc, chắc chắn ai cũng biết điều đó. Nhưng người Colombia đã thực hành được một cách thuyết phục và thực tế chứ không chỉ là những nhận thức trên lý thuyết.
Theo Tổ chức Hạnh phúc Quốc tế, “Hạnh phúc là một cảm giác mãn nguyện rằng cuộc sống vốn là như thế”. Đó chính là sự chấp nhận hoàn cảnh và biết ơn khi gặp khó khăn. Và, như chúng ta biết, người Colombia đã trải qua rất nhiều những khó khăn trong cuộc sống. Sáu thập kỷ nội chiến, các cuộc đàm phán hòa bình vô tận, buôn bán nô lệ, chiến tranh băng đảng, tham nhũng, buôn bán người…Làm thế nào để cả một xã hội đi qua được tất cả những điều đó mà vẫn thức dậy mỗi buổi sáng và nói: Tôi cảm thấy khá hạnh phúc ngày hôm nay.
So với Úc, quốc gia được xếp hạng 26 về chỉ số hạnh phúc. Một quốc gia không có biên giới, cũng là một trong những quốc gia duy nhất không bị suy thoái trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2011, nơi chăm sóc sức khoẻ hoàn toàn được miễn phí, nơi có tỷ lệ thu nhập cao và những bãi biển tuyệt đệp. Không có chiến tranh, không có đàm phán hòa bình và không lo lắng. Nhưng ở đó người dân vẫn không vui vẻ như người Colombia.
Bởi vì với người Colombia, hạnh phúc không chỉ là về niềm vui, về các bữa tiệc và có một khoảng thời gian vui vẻ, đó là về sự chấp nhận và biết ơn và cuối cùng là về việc lựa chọn được hạnh phúc cho dù điều gì đang diễn ra xung quanh bạn.
Sống trong sự hỗn loạn, cảm giác bất lực và đau khổ đã được người Colombia thay thế bằng hy vọng mới và sự lạc quan. Trên các trang báo, rất nhiều những tiêu đề như “Người Colombia lạc quan về các cuộc đàm phán hòa bình”, “Hy vọng về hòa bình ở Colombia”, “Sự lạc quan kinh doanh mạnh mẽ của Colombia”…
Như nhà văn người Scotland, Scott Allan K. Chalmers đã có định nghĩa độc đáo:
Những điều thiết yếu nhất của hạnh phúc là: Đó là có gì đó để làm, có gì đó để yêu thương và có gì đó để hy vọng.
Khi hỏi 100 người Colombia về hạnh phúc, bạn dường như sẽ nhận được 100 câu trả lời với cùng một nội dung: “Tiền bạc là tốt nhưng đó không phải là điều quan trọng nhất”, “Nói chung chúng tôi là một nền văn hoá coi trọng những gì mình có”, hay “Chúng tôi yêu mọi người và âm nhạc”…
Rodrigo Martínez, một nhà sử học thuộc Đại học Antioquia, giải thích rằng mặc dù người Colombia vẫn chưa đạt được sự bình an và ổn định, họ vẫn tiếp tục phấn đấu với ý chí không thể lay chuyển. Ông chia sẻ: “Người Colombia luôn chứng tỏ sức mạnh không thể tin được, sức mạnh kiên cường đối với chiến tranh, cái chết, và lịch sử khắc nghiệt của bạo lực và thất bại ngoại giao.”
Gilede tin rằng người Colombia nuôi dưỡng sự kiên cường này thông qua các mối quan hệ con người và kinh nghiệm của cộng đồng.
Dân Colombia 90% là người Công giáo. Nhóm di dân lớn nhất là người Ả rập Trung Đông – từ 40.000 đến 50.000 người đến đây từ năm 1880 đến 1930, và hiện nay có nhiều cộng đồng người Ả Rập trong cả nước (một trong những nhà thờ Hồi giáo lớn nhất ở Nam Mỹ nằm ở Maicao, thuộc Guajira của Colombia). Mặc dù vậy, hầu như không có căng thẳng tôn giáo. Chủ nghĩa khủng bố quốc tế vẫn chưa đến được quốc gia này, và số liệu thống kê tội phạm không đề cập đến tội ác chống lại Hồi giáo ở đây.
Người Colombia luôn sống trong những kỳ lễ hội. Là nước Nam Mỹ có nhiều lễ hội hơn những ngày thường trong năm, và cho dù đó là những ngày dài tiệc tùng say sưa của Carnival ở Barranquilla, màn trình diễn hoa tuyệt vời trong lễ hội Feria de las Flores của Medellín hay cuộc diễu hành đầy màu sắc của cư dân ven biển vùng Caribbe trong Festival de Burro, vũ điệu rumba vẫn tiếp diễn bất chấp những sự tàn khốc của Columbia trong quá khứ.
“Nhảy múa giải phóng bạn. Đó là cách diễn đạt và cảm xúc. Ở đây âm nhạc được mang trong máu, trong tĩnh mạch, trong trái tim của chúng tôi. Đó là một niềm đam mê lớn lao mà chúng tôi thực hiện trong suốt cuộc đời mình”, Nhora Alejandra Tovar, giáo viên dạy nhảy và chủ sở hữu của trường Cresillo Aralbato Caleño Cali nói.
Anh cũng cho biết “Salsa giúp con người vượt qua sự bất bình đẳng với nhịp điệu lôi cuốn và sự thăng hoa của tình yêu. Nó giúp con người trở nên gần gũi nhau hơn vì đòi hỏi người ta phải ôm nhau trong một khoảng thời gian và tiếp xúc bằng mắt, giúp họ làm quen với nhau và nhìn thấy điểm tốt đẹp nhất của nhau. Nó là một di sản văn hoá của hòa bình”.
Chắc chắn có niềm vui và hòa bình trong các câu lạc bộ salsa, nhưng nó có lan rộng khắp mọi nơi, đến những khu vực mà con người sống trong những điều kiện tuyệt vọng nhất? Có thể có hòa bình ngay cả ở những nơi khó khăn nhất hay không?
Carolina Ramirez, hướng dẫn viên của tôi giống như nhiều người trong xã nơi cô sống, mang những vết sẹo của nhiều năm bạo lực. Những thương tích được che giấu bằng quần áo. Nơi gia đình cô sinh sống từng là vùng xảy ra nhiều bạo lực nhất trên thế giới. Nhưng cô không kêu thán, hay oán trách sự thiếu may mắn của mình:
Chúng tôi được trao một đặc ân, Thiên Chúa đã ban cho chúng tôi mảnh đất này.
“Thế hệ của tôi là thế hệ của những người sống sót”, Ramirez nói. “Họ đã sống sau những hậu quả của chiến tranh: ma túy và mại dâm. Ngày nay, có nhiều cơ hội cho những người trẻ tuổi học tập và làm việc và xây dựng một cuộc sống tốt”. Cô ấy nói thêm: “Tôi rất vui vì điều đó.”
Ramirez có thể được xem như một biểu tượng cho quốc gia của cô. Colombia là một quốc gia đã chảy máu, nhưng người dân không bao giờ mất đi sự lạc quan và kiên cường của mình. Hạnh phúc của họ dựa trên tinh thần chấp nhận những điều mình đang có với niềm hy vọng không lay chuyển được cùng với sự ấm áp và tình yêu thương mọi người.
Đối với người nước ngoài, có vẻ như người Colombia quá ngây thơ hay lạc quan mù quáng, nhưng chính hạnh phúc một cách kiên định của người Colombia là vũ khí hiệu quả nhất của họ trong cuộc chiến chống lại sự thất vọng và suy sụp. Họ đã khẳng định được chiến thắng của mình trước số phận bằng nhiều lần đạt danh hiệu quốc gia hạnh phúc nhất thế giới. Và thông quá đó chứng minh cho cả thế giới thấy rằng: Hạnh phúc không phải tới từ hoàn cảnh và những điều bên ngoài bản thân bạn, hạnh phúc thật sự tới từ trong tâm trí bạn, từ sự thỏa mãn, không đòi hỏi của bạn. Và hạnh phúc của bạn sẽ càng có ý nghĩa hơn nếu bạn lan tỏa nó trong cộng đồng.
Tâm Anh
Xem thêm: